استان مازندران

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

به دلیل این‌که مازندران به اين صفحه هدايت مي گردد، برای دیگر معانی از قبيل دریای مازندران به مازندران (ابهام زدایی) رجوع نمایید.

استان مازندران با ۲۴۰۹۱ کیلو متر مربع مساحت و ۲۶۰۲۰۰۸ نفر جمعیت از استان‌های سرسبز شمال فلات ایران است و در کرانه دریای مازندران قرار دارد. این استان در غرب استان گرگان و مشرق استان گیلان می‌باشد و از جنوب با استان‌های سمنان، تهران، قزوین هم مرز است. دریای مازندران نیز مرز شمالی این استان را کاملاً دربر گرفته است.

تعداد ۱۵ شهرستان، ۳۶ شهر، ۳۸ بخش و ۱۰۴ دهستان در مازندران وجود دارد که ۴۳ درصد از شهرها در طول نوار ساحلی واقع شده اند.

مازندران تنها استانی است که با سه محور هراز، کندوان و سوادکوه با مرکز کشور مرتبط می‌باشد و سه فرودگاه دشت ناز ساری ،نوشهر و رامسر ارتباط هوایی آن را با بقیه نقاط برقرار ساخته و راه آهن شمال یکی از شعبه‌های اصلی راه آهن سراسری نیز از آن عبور می‌کند. علاوه بر آن جاده ساحلی از رامسر تا بابلسر به طول ۲۲۰ کیلومتر با فاصله ۱۰ تا ۳۰۰ متر از کنار دریا می‌گذرد.دریای مازندران با دارا بودن منابع سرشار غذایی و ماهیان گوناگون به ویژه خاویار، در زمینه گردش گری نیز دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است که آن را در جهان متمایز کرده است. قله دماوند که به بام ایران معروف است در این سرزمین جای نهفته و از جاذبه‌های شاخص مازندران و جهان می‌باشد.

[ویرایش] نام مازندران

برخی ریشه نام مازندران را آمیخته‌ای از ماز به معنی بزرگ و نیز میانه ، ایندیرا و ان پس وند مکان دانسته اند و در نتیجه عبارت "مازیندیران" را به معنی جایگاه دیو بزرگ ، ایندیرا می دانند. گواه آن را هم شاهنامه دانسته‌اند که در آن از مازندران به عنوان جایگاه دیو سفید نام برده است و نیز ایندیرا را کوهی دانسته است در میانه این سرزمین. بر پایه همین موضوع ملک الشعراء بهار بیت زیر را سروده است:

ای دیو سپید پای در بند
ای گنبد گیتی ای دماوند

[ویرایش] سابقه سکونت در مازندران

[ویرایش] پیشینه وجود زندگی از دوران پارینه سنگی

در مورد سکونت،زندگی وتمدن در مازندران، از بررسیهایی که از غارهای کمربند و هوتو (در بهشهر) به عمل آمده، نشان داده است که سابقه زندگی در آن تا پیش از 75 هزار سال پیش وجود داشته است. از این آثار چنین بر می‌آید که در این ادوار در کوهپایه‌ها و دامنه‌های شمالی البرز، هر جا که آب و هوا مساعد تر بوده، انسان‌های اولیه به شکار و گردآوری خوراک می‌پرداختند و برای این که از امنیت و آرامش بیشتری برخوردار باشند، در غارهای مذکور(از جمله غاری که در کنار جاده نکا-بهشهر در جنوب غربی روستای کُلت در اثر خاک برداری در سال ۱۳۶۹ کشف شده) به سر می‌برده اند، وجود آثار دوره نو سنگی در شرق مازندران حکایت از تحولات زندگی مردم در این سرزمین را دارد.

[ویرایش] تمدن ده هزار ساله

از حدود ۱۰۰۰۰ سال پیش،مردم این سرزمین همانند بعضی از انسان‌های ساکن شمال فلات ایران، توانسته بودند چارپایان را رام واهلی نمایند.این تحول موجب دگرگونی در زندگی انسان‌های این خطه شده است. به تدریج انسان‌ها در مرحله دامداری به سوی دّره‌ها و جلگه‌ها وخاکهای آبرفتی حاصلخیز کشیده شده اند. با آغاز کشاورزی،زندگی به طور کلی دگرگون می‌شود.رفته رفته با بهتر شدن شرایط زندگی، غذا و مساعد بودن آب و هوا به شمار جمعیت افزوده شد و اولین روستاهای پیش از تاریخ در این خطّه شکل گرفتند.

[ویرایش] تا به امروز

مازندران کنونی در درازای تاریخ، شاهد وقایع و اتفاقات فراوان سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بوده است. در اهمیت سرگذشت وقایع تاریخی این استان، کافی است که گفته شود هیچ یک از مناطق ایران به اندازه این خطّه، شاهد رویدادهای تاریخی نبوده است. به همین سبب است که نویسندگان و مورخان ایرانی و خارجی، فراز و نشیب‌های تاریخی این سرزمین را در کتاب‌هایی به رشته تحریر در آورده اند. از آثار نویسندگان روسی درباره مازندران، تاریخ مازندران و استرآباد تالیف رابینو، و از آثار نویسندگان مازندرانی، تاریخ طبرستان و رویان و مازندران تالیف میر ظهیرالدین مرعشی، و از آثار نویسندگان ایرانی، تاریخ تبرستان به کوشش اردشیر برزگر (ترک اصل مقیم مازندران) و مازندران از قدیم‌ترین ایام تا به امروز، نوشته دکتر محمد مشکور را می‌توان نام برد. اما این که نام مازندران از چه زمانی در این خطّه متداول شد اختلاف نظر وجود دارد. بعضی از مورخان معتقدند از زمان ابن اسفندیار و یاقوت، بجای هیرکانیا کلمه مازندران بکار برده شده است عده‌ای هم تاریخ استعمال کلمه مازندران را از قرن چهارم هجری قمری به بعد می‌دانند و برخی نیز آن را به اقوام پیش از ورود آریان‌ها نسبت

[ویرایش] ابنیه تاریخی

[ویرایش] چشمه عمارت بهشهر

این بنا متعلق به دوره صفویه است که در دو طبقه احداث گردیده و در حال حاضر طبقه همکف و جزری از طبقه دوم باقی مانده است در وسط عمارتِ همکف مظهر چشمه قرار دارد که آب آن از چهار سمت توسط جویهایی از داخل بنا به خارج آن سرازیر و وارد حوضها و جویهای اطراف آن گردیده و به‌وسیله نهرهای اصلی به خارج از باغ هدایت می‌شده است .

[ویرایش] برج آرامگاهی امامزاده طاهر مطهر کجور

این بنای آرامگاهی واقع در روستای هزار خال بخش کجور در شهرستان نوشهر قرار دارد، بنایی است چهار ضلعی با کتیبه‌های آجری و تزئینات که در سال(۸۲۹) ه ق به دست ملک کیومرث بن بیستون استندار ساخته شده است.

[ویرایش] قلعه ملک بهمن لاریجان

این قلعه از قلعه‌های عظیم البرز است که در جاده هراز بخش لاریجان شهرستان آمل و مشرف به قریه شاهان دشت در ۷۵ کیلومتری جنوب آمل قرار دارد این قلعه متعلق به حکام پادوسبان است که در سال (۴۵ الی ۱۰۰۵) ه ق به رویان نور و کجور و رستمدار حکومت داشته‌اند بنای قلعه بر روی صخره‌ای حدود ۲۲۰ متر بالاتر ازسطح اراضی شاهاندشت از لاشه سنگهای بزرگ و کوچک و ملات گچ ساخته شده که بصورت طبقه طبقه و شامل اتاقها و قسمت‌های مختلف ساختمانی است.

[ویرایش] آرامگاه سه سید میر حیدر آملی

این مکان مدفن ابولقاسم پسر ابولحسن الرویانی است که در سده ششم ه ق وفات یافته است، در طی قرون هشتم و نهم هجری قمری سه تن از سادات و عرفا در این محل مدفون گردیدند که یکی از آنها علامه میر حیدر آملی است که از متفکران و مشاهیر شیعه بوده است بانی این مکان سید عزالدین بن سید بهاالدین آملی است.

[ویرایش] ویژگی‌ها

زبان: اکثریت زبان مازندرانی، ولی به زبان فارسی نیز کم و بیش آشنا هستند و زبان ارمنی نیز رواج دارد.

گویش‌های زبان مازندرانی: ساروی، بابلی، آملی، گیلکی، شهمیرزادی، کتولی، هزارجریبی، فیروزکوهی، لفوری سوادکوهی.

[ویرایش] شهرستان‌های مازندران

شهرستان آمل (شامل آمل، لاریجان، شاهاندشت، آب اسک، نیاک)
شهرستان بابل سابقا بارفروش (شامل: بابل، بندپی، بهنمیر، امیرکلا)
شهرستان بابلسر (شامل: بابلسر، دریا کنار، خزرشهر)
شهرستان بهشهر سابقا اشرفی (شامل: بهشهر، گرجی محله، میانکاله)
شهرستان جویبار (شامل: جویبار، لاریم، تیرکلا)
شهرستان چالوس سابقا شالوس (شامل: چالوس، مرزن آباد، کلاردشت، نمک آبرود)
شهرستان رامسر سابقا سخت سر (شامل: رامسر، جواهر ده)
شهرستان ساری (شامل: ساری، دودانگه (پریم)، چهاردانگه (کیاسر)، فرح آباد، گلما، لاک دشت)
شهرستان سورک (شامل: سورک، بادله)
شهرستان سوادکوه (شامل: پل سفید، زیرآب، شیرگاه، آلاشت، ورسک)
شهرستان شهسوار سابقا تنکابن (شامل: شهسوار، نشتارود، دوهزار، سه هزار)
شهرستان قائمشهر سابقا شاهی، علی آباد (شامل: قائمشهر، کردی خیل، ارطه، تِلار)
شهرستان گلوگاه (شامل: گلوگاه، تیرتاش)
شهرستان محمودآباد (شامل: محمودآباد، فریدونکنار)
شهرستان نکاء (شامل: نکا، هزارجریب )
شهرستان نوشهر (شامل:)
شهرستان نور (شامل: نور، رویان، چَمِستان، لاویج)