عبدالرحمان صوفی رازی
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
ابوالحسن عبدالرحمان صوفی رازی در سال 282 .ش در شهر ری به دنیا آمد . وی از نباوغ علم نجوم در جهان به شمار میرود و کتاب 'صورالکواکب' او به چندین زبان ترجمه شده‌است . او سحابی و ستارگان مزدوج را بدون داشتن تلسکوپ کشف کرد و نظریه بطلمیوس را اصلاح نمود . کشف سحابی 'زن به زنجیر بسته' در 'اندرومدا' و سحابی 'وولپکولا' در صورت فلکی روباه و کشف چند سحابی دیگر از کارهای اوست . او با توجه به قدر ستارگان (کم و زیاد شدن درخشندگی) حرکات خاص آنها را محسبه کرده‌است و نیر در مورد تغییر رنگ آنها تحقیق کرد و این علم به نام او ثبت شده‌است . صوفی رازی نصف النهار شهر شیراز را محاسبه کرد و یک کره سماوی نقره‌ای ساخت که بسیار دقیق و بی نظیر است و در موزه قاهره نگهداری میشود .
جامعه علمی جهان به پاس خدمات برجسته این دانشمند بزرگ و مسلمان ایرانی نام وی را بر ده نقطه از کره ماه ثبت کرده و کتابهای چندی درباره کارهای علمی او به رشته تحریر در آورده‌است . عبدالرحمان صوفی رازی در 13 محرم سال 365 .ش در شیراز در گذشت و در همان جا به خاک سپرده شد .
[ویرایش] مختصری از کارهای صوفی رازی
عبدالرحمان صوفی رازی از دانشمندان بزرگ ایرانی بود. او در زمینه دانش ریاضیات، هندسه و ستاره‌شناسی کتابهای زیادی دارد و همچنین کتاب صورالکواکب (پیکرهای ستارگان) را هم در زمینهٔ اخترشناسی به نگارش درآورد. صوفی رازی نخستین کسی بود که کهکشان مارپیچی M31 (که درفاصلهٔ 2.9 میلیون سال نوری از ما قرار گرفته) را با چشم غیرمسلح رصد نموده و مورد مطالعه قرار داد. گزارش صوفی از کهکشان امراةالمسلسله و همینطور ابر ماژلانی بزرگ، قدیمی‌ترین مدارک موجود از مشاهدهٔ این اجرام هستند.عبدالرحمن در عین حال توانست 7 جرم دیگر را به عنوان اجرام غیر ستاره‌ای ثبت و رصد کند. بدین ترتیب می‌توان او را نخستین کسی دانست که فهرستی از اجرام غیر ستاره‌ای ارایه داده‌است. در فهرست صوفی رازی اجرام جالب توجهی چون خوشه دوگانه برساوش یاM44 به چشم می‌خورد.
عبدالرحمان صوفی با رصدهای پیاپی اعلام کرد که رنگ ستارهٔ شباهنگ (در عربی شعرای یمانی) تغییر نمی‌کند. پیش از او اخترشناسان یونانی مانند سِنِکا و بطلمیوس گفته بودند که این ستاره را به رنگهای گوناگونی دیده‌اند. کتاب صورالکواکب او جدولهایی از قدر ستاره‌ها دارد که با دقت خوبی تنظیم شده‌اند. در این کتاب همچنین اصلاحی برروی فهرستهای قدیمی یونانی صورت گرفت و برای اولین بار صورتهای فلکی جدیدی چون صورت فلکی ققنوس شناسایی شد که به دلیل عرض جغرافیایی رصدگران یونانی در فهرستهای آنها نیامده بود.
به پاس خدمات علمی ارزنده و پژوهشهای بسیار او، گودالهایی در کره ماه به نام او نامگذاری شده‌اند.
در دانشنامه اخترشناسی آکسفورد (چاپ 2002) که به سرپرستی آقای «پاتریک مور» تدوین شده اینطور آمده‌است:
«ابوالحسین صوفی، اخترشناس عرب (متولد ایران امروز) که به‌خاطر کتاب «صور الکواکب الثابته» مشهور است. در این کتاب او ستارگان را با نامهای عربی‌شان مشخص کرده و جدولی از قدرهای دقیق ستارگان هر صورت فلکی و نمای صورت فلکی ارایه کرده‌است. الصوفی نخستین کسی است که مشاهدهٔ دو کهکشان پرنور (قابل رویت با چشم غیر مسلح) را گزارش کرده‌است: کهکشان آندرومدا (همان امراةالمسلسله) و ابر ماژلانی بزرگ که آن را «گاو سفید» نامید.»
صوفی رازی در ایران به دنیا آمد و در ایران هم زندگی کرد. البته کتاب صورالکواکب را به زبان عربی نوشته که این دلیل بر عرب دانستن او نمی‌شود. چرا که در آن زمان برای حفظ اثر علمی باید به عربی می‌نوشتند. کتاب «صور الکواکب الثابته» بعدها توسط خواجه نصیرالدین طوسی (سازندهٔ رصدخانه مراغه در 750 سال پیش) به فارسی ترجمه شد.
در کتاب «تاریخ نجوم اسلامی» نوشتهٔ «آلفونسو نلینو» و ترجمهٔ «احمد آرام» تعریفی از اعراب ارائه شده‌است. نویسنده در این کتاب معتقد است که منظور از اعراب، تمام کسانی هستند که در ممالک اسلامی با زبان عربی کار می‌کردند یعنی می‌نوشتند، می‌خواندند و غیره. چه عرب، چه ایرانی، چه اندلسی و چه مسلمان و مسیحی با این تعریف می‌توانند از اعراب و عربی‌زبان محسوب شوند.
لازم به ذکر است از سال 1385 خورشیدی انجمن نجوم ایران - شاخه اماتوری رقابتی رصدی را به یاد بود این رصد گر بزرگ ترتیب داده‌است که مشابه با رقابت ماراتن مسیه، رصد گران باید در طول یک شب 124 جرم غیر ستاره‌ای از جمله اجرام صوفی (به جز ابر ماژلانی که از ایران قابل رصد نیست) را رصد کنند.
[ویرایش] منبع
پشت کتاب هندسه سال دوم دبیرستان
