Karavanserai

Terminologie in islamitische architectuur
	Algemeen: karavanserai - madrassa - mihrab - minaret - moskee - dar ul-hadis Ottomaanse architectuur: arasta - avlu - durüşşifa - imaret - külliye - sarayı - türbe

Plattegrond van de karavanserai van Karaj in Iran, die typisch is voor een Safawide karavanserai.

Een karavanserai is een soort overnachtingsplek voor karavanen, die in Centraal Azië, Anatolië, het Midden-Oosten, Noord Afrika en op de Balkan voorkomt, bijvoorbeeld langs de zijderoute. De functie van een karavanserij is een veilige overnachtingsplek te bieden voor reizende handelaren, hun waren en hun dieren. Tegenwoordig hebben karavanserai's meestal hun functie verloren.

[bewerk] Naam

Het woord karavanserai komt van het Perzische كاروانسرا (kārwānsarā, kārwān betekent karavaan - serā rustplek), in Turkse talen komen kervansaray en sarayı voor. In Noord-Afrikaanse gebieden wordt meestal gewoon foendoeq gezegd, dat betekent "herberg".

[bewerk] Vormgeving

Karavanserai's bestaan meestal uit een grote binnenplaats met een sluitende ring van gebouwen eromheen, vaak met een arcade ervoor. De poort moest breed genoeg zijn om lastdieren (zoals kamelen) door te laten. In de gebouwen bevonden zich kleine nissen en kamertjes waar zowel reizigers als dieren konden slapen. Vaak sliepen de mensen op de eerste verdieping, de dieren op de begane grond, maar dat was niet altijd het geval. Soms lagen er simpele matrassen in de kamers. Overnachten was gratis, maar men moest zijn eigen eten en kookgerei meenemen. Daar stond tegenover dat sommige karavanserai's een hamam (badhuis) hadden, en de meesten een gebedsruimte of moskee.

[bewerk] Geschiedenis

De eerste karavanserai's ontstonden in de Seltsjoekse emiraten van Centraal-Azië in de 10e eeuw. Militaire ondersteuningspunten en forten kregen steeds meer een functie als herberg voor reizigers. Met de opmars van de Seltsjoeken naar het Midden-Oosten, werd vanaf de 13e eeuw Anatolië ontsloten door een netwerk van karavanserai's. Deze lagen telkens 30 tot 40 km van elkaar, wat ongeveer overeen kwam met de afstand die een karavaan per dag kon afleggen. Tijdens het Ottomaanse Rijk en het Safawidenrijk in Perzië werd het netwerk verder uitgebouwd door het Midden-Oosten, Noord-Afrika en zelfs de Balkan. Pas in de 20e eeuw verloren de karavanserai's hun functie.