Rijk de Gooyer
Rijk de Gooyer (Utrecht, 17 december 1925) is een Nederlands acteur die tevens naam heeft gemaakt als schrijver en columnist.
Inhoud |
[bewerk] Avonturier
De Gooyer werd geboren in een gereformeerd bakkersgezin en groeide op in zijn geboortestad Utrecht; hij was de helft van een twee-eiige tweeling.
Deels gedreven door de vrees dat hij zijn HBS-B-diploma niet zou gaan halen en daarmee zijn vader zou teleurstellen, zwom hij aan het einde van de Tweede Wereldoorlog samen met een vriend de Waal over naar het op dat moment al bevrijde zuidelijk deel van Nederland. Hij sloot zich aan bij het bevrijdingsleger, waar hij uiteindelijk, omdat hij redelijk Frans Duits en Engels beheerste, werd opgeleid tot tolk. In die hoedanigheid was hij onder andere getuige van de bevrijding van het Duitse concentratiekamp Bergen-Belsen en bij de arrestatie van verschillende SS-ers en nazi-kopstukken, onder wie Heinrich Himmler.
[bewerk] Acteur
Na de oorlog werkte hij een blauwe maandag op de bakkerij waarvan zijn vader hoofd was. Vervolgens werd hij leerling-verslaggever bij de NCRV. Op een personeelsavond bleek zijn komisch talent. Hij speelde zich in de kijker door Johan Buziau te imiteren, hoewel hij deze komiek zelf nooit in actie had gezien; hij baseerde zich louter op de Buziau-imitatie van Toon Hermans. De NCRV zette hem in het vervolg op de radio in als komiek en als hoorspelacteur. Later zou hij ook voor de KRO- en de VARA-radio werken. Vooral het Utrechtse typetje Bartels werd beroemd. In 1948 belandde De Gooyer bij het ABC cabaret van Wim Kan. Hij was één seizoen aan het gezelschap verbonden. Kan zag in die ervaring aanleiding om zijn collega's te adviseren deze 'oproerkraaier' nooit in dienst te nemen.
In 1952 ontmoette hij Johnny Kraaykamp. Ze deelden een voorkeur voor practical jokes en andere ongein. De twee besloten samen te gaan optreden en maakten naam in het schnabbelcircuit als Johnny en Rijk. Rijk speelde de handige jongen. Johnny de schlemiel. Bij de AVRO-televisie behaalden ze succes met hun "Johnny en Rijk-show".
Van 1959 tot 1961 volgde De Gooyer een acteursopleiding in Berlijn. In die jaren zou hij volgens eigen zeggen voor de CIA hebben gewerkt als informant. Als filmacteur speelde De Gooyer in diverse speelfilms zoals Soldaat van Oranje, De Avonden, Hoogste Tijd en Madelief, krassen in het tafelblad.
In 1964 had hij een hit met het lied Brief uit La Courtine, op muziek van Ponchielli (urendans) en van tekst voorzien door Eli Asser.
In 1991 zond de VARA de televisie serie In voor en tegenspoed uit, waarin hij de rol van Fred Schuit speelt.
Ook maakte hij diverse reclamespotjes voor het Franse kaasmerk Paturain (met de kreet "Hier Rijk in Frankrijk") en verzekeringsmaatschappij Reaal. Samen met Maarten Spanjer maakte hij een spotje voor KPN.
Begin jaren zeventig kocht De Gooyer als tweede huis een boerderij in Giethoorn. Hij was trendsetter en werd gevolgd door Herman Pieter de Boer, Eelke de Jong en Peter van Straaten. De boerderij brandde na brandstichting af en werd daarna weer van de grond af opgebouwd.
Met Eelke de Jong begon hij een column in de Haagsche Post (Beste jongens), die hij later voortzette met Maarten Spanjer. Ook schreven ze samen het feuilleton De belevenissen van Koos Tak, door Theo van Gogh verfilmd als De Eenzame Oorlog Van Koos Tak.
[bewerk] Kwade dronk
Het tweede huis in Giethoorn groeide uit tot een eerste huis. Daarnaast had De Gooijer nog steeds een pied à terre in Amsterdam, waar hij een naam opbouwde als kroegtijger. Zowel in culturele kringen (Sociëteit De Kring) als onder de Amsterdamse penose (Barretje Hilton) voelde hij zich thuis. In het journalistencafé Scheltema behoorde hij tot de vaste clientèle. De Gooijers sarrende persoonlijkheid kreeg onder in vloed van jenever vaak onaangename trekjes. Hij werd regelmatig in cafés geweigerd wegens wangedrag. Urineren in het aquarium van de Oesterbar is een bekend voorbeeld, maar ook het uitlokken van vechtpartijen en het voeren van racistische scheldkanonnades. Vooral dat laatste beschouwde hij achteraf als onvergeeflijk. Hij zag zijn vatbaarheid voor een 'kwade dronk' als een van zijn slechte eigenschappen.
De laatste jaren woont De Gooyer in de Amsterdamse Nieuwmarktbuurt met zijn vriendin Nel. Vanwege een kwakkelende gezondheid is zijn carrière sinds mei 2005 op een laag pitje komen te staan.
[bewerk] Gouden Kalf
De Gooyer won in zijn leven driemaal een Gouden Kalf. De eerste, in 1982 voor zijn hele oeuvre, weigerde hij. De tweede (Hoogste tijd, 1995) wierp hij onderweg terug naar huis uit het raam van de televisietaxi van Maarten Spanjer, omdat hij naar eigen zeggen de uitreiking een slappe imitatie van een Oscar-uitreiking vond. De derde, in 1999 voor Madelief: Krassen in het tafelblad, accepteerde hij.
[bewerk] Trivia
- Als bakkersknecht betrapte De Gooyer de toen 12 jaar oude Anton Geesink op het gappen van een broodje, waarop De Gooyer hem een flink pak rammel gaf.
