Slag in de Javazee
| Slag in de Javazee | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Conflict | Tweede Wereldoorlog | ||||||||||||||
| Datum | 27 februari 1942 - 1 maart 1942 | ||||||||||||||
| Plaats | Javazee | ||||||||||||||
| Resultaat | Beslissende Japanse overwinning | ||||||||||||||
|
|||||||||||||||
| Partijen | |||||||||||||||
|
|||||||||||||||
| Campagne | |||||||||||||||
|
|||||||||||||||
De Slag in de Javazee (27 en 28 februari 1942) was een mislukte poging van een geallieerd eskader, de Combined Striking force, onder commando van de Nederlandse schout-bij-nacht Karel Doorman om een Japanse invasievloot met troepen voor de aanval op Java te vernietigen. De Striking Force, bestaande uit 41 Nederlandse, Amerikaanse, Britse en Australische marineschepen die voor de kust van Nederlands-Indië opereerden, waren voornamelijk kruisers en torpedobootjagers. De operatie werd een ramp voor de Geallieerden, en de Japanners konden zonder veel verdere moeite Nederlands-Indië veroveren.
[bewerk] Verloop
Hoewel er lang gedacht is dat de Japanners veel sterker waren, tot het eind van de oorlog was men er zelfs van overtuigd dat er aan Japanse kant slagschepen deelnamen aan de strijd, is later gebleken dat beide partijen elkaar niet veel ontliepen in numerieke sterkte. Wel hadden de Japanners een aantal belangrijke voordelen. Allereerst waren hun bemanningen redelijk uitgerust, waar de geallieerden leden onder slaapgebrek door de vele patrouilles in de voorgaande dagen. Tevens hadden zij de gehele slag de beschikking over luchtverkenning en waren doorgaans vrij goed op de hoogte van de bewegingen van het geallieerd eskader. Door de gebrekkige communicatie tussen lucht- en zeestrijdkrachten moest Doorman echter voortdurend raden naar de posities van de Japanners. Een onmiskenbaar voordeel hadden de Japanners aan hun lange afstand torpedo's, waarvan de geallieerderen geen weet hadden. Het waren dergelijke torpedo's die de Nederlandse kruisers Java en De Ruyter tot zinken brachten.
Tijdens de eerste ontmoeting met de Japanners werden een Nederlandse torpedobootjager, de Kortenaer, en een Britse torpedojager, de HMS Electra, tot zinken gebracht. De Britse kruiser HMS Exeter raakte zwaar beschadigd en moest onder escorte van een Nederlandse torpedobootjager, de Witte de With, naar Soerabaja terugkeren.
In de avonduren werden de geallieerde zeestrijdkrachten verder verzwakt wanneer Amerikaanse jagers terugkeerden naar de marinebasis om brandstof en munitie te laden. Een Britse torpedobootjager, de HMS Jupiter, ging ten onder toen zij op een eigen mijn liep, terwijl de overgebleven jager, de HMS Encounter, bevolen werd om terug te keren naar Soerabaja na de overlevenden van de tot zinken gebrachte Kortenaer te hebben opgepikt. De vier overgebleven kruisers zetten hun zoektocht naar de Japanse invasievloot voort.
Even voor middernacht ontmoette de vloot twee Japanse kruisers, die de kruiser De Ruyter en de kruiser Java tot zinken brachten. De bevelhebber van de Combined Striking Force, Karel Doorman, die zijn commando voerde vanaf Hr.Ms De Ruyter, ging ten onder met zijn vlaggenschip. De HMS Perth en de USS Houston konden ontsnappen, en zetten koers naar Tandjong Priok.
Bij een poging om in de nacht van 28 februari op 1 maart 1942 uit de Javazee te ontsnappen stuitten de HMS Perth en de USS Houston in de Bantam-baai op de invasievloot. De vloot lag daar ten anker om troepen aan wal te zetten. In het gevecht dat volgde, moesten de Geallieerden het onderspit delven; zij werden na ruim een uur door torpedo's tot zinken gebracht.
Op 1 maart 1942 werden ook de HMS Exeter en de twee geallieerde torpedojagers in de Javazee onderschept, in een poging om naar Colombo uit te wijken. Japanse vliegtuigen, zware kruisers en torpedojagers brachten de drie schepen met artillerievuur, torpedo's en bommen tot zinken.
[bewerk] Gevolgen
De pogingen om de landing van Japanse troepen op Java te verhinderen waren mislukt. De Geallieerden hadden met hun ter beschikking staande zeestrijdkrachten geen kans gekregen om de Japanners te onderscheppen. Voor een groot deel was dit het gevolg van onvoldoende luchtsteun. De Geallieerden waren eveneens niet in staat geweest om samen te oefenen en gezamenlijk tactische en verbindingsvoorschriften op te stellen, waardoor het collectief optreden zeer moeilijk verliep. In de zeeslag in de Javazee sneuvelden ruim 1000 man aan geallieerde zijde, waarvan een kleine 900 Nederlanders, terwijl de Japanners ongeveer tien man verloren. De hoge verliezen aan Nederlandse zijde waren vooral te wijten aan de ontploffing van de munitie wanneer hun schepen vergingen. Bovendien waren de bemanningen doodop door de voortdurende wekenlange strijd ter zee, waardoor velen de wil niet meer hadden om voor hun leven te vechten.
