Troonrede

Elk jaar spreekt de Koning der Nederlanden op Prinsjesdag in de Ridderzaal namens de regering de Troonrede uit, waarin de regering de beleidsvoornemens voor het komende jaar verwoordt. Sinds haar troonbestijging in 1980 wordt de troonrede door Koningin Beatrix uitgesproken, daarvoor was het Koningin Juliana.

De Grondwet, artikel 65, stelt het duidelijk: 'Jaarlijks op de derde dinsdag van september of op een bij de wet te bepalen eerder tijdstip wordt door of namens de Koning in een verenigde vergadering van de Staten-Generaal een uiteenzetting van het door de regering te voeren beleid gegeven'. De term 'Troonrede' komt echter niet in de grondwet voor.

In de Troonrede zijn traditioneel twee elementen te onderscheiden:

1. Beschouwingen over hetgeen in de afgelopen periode in Nederland en elders in de wereld is voorgevallen.
2. Aankondigingen van plannen en maatregelen op het gebied van wetgeving en bestuur.

Inhoud 1 Totstandkoming van de Troonrede 2 Taalgebruik van de Troonrede 3 De bede 4 De volledige tekst van recente Troonredes 5 Prinsjesdag en Miljoenennota 6 Bronnen 7 Externe Links

[bewerk] Totstandkoming van de Troonrede

De Troonrede wordt in hoofdzaak geschreven door de ministers en wordt uitgesproken onder politieke verantwoordelijkheid van het kabinet. Dit is het geval sinds de grondwetsherziening van 1848, waarbij de ministers verantwoordelijk werden voor al het doen en laten van de Koning.

Toenmalig minister-president Ruud Lubbers zei rond 1992 dat het een misverstand was te denken dat de koningin de Troonrede alleen voorleest. Lubbers noemde de Troonrede een co-productie, waar hij en de koningin "vele tientallen uren samen op zaten te werken". Zijn opvolger minister-president Wim Kok zei hierover in 1996: "de Koningin heeft een eigen rol, die bestaat uit het stellen van vragen en het geven van adviezen".

42 dagen voor Prinsjesdag krijgen de ministers van het ministerie van Algemene Zaken het verzoek hun aandeel in de Troonrede te leveren. Op dat moment liggen intern al ambtelijke tekstvoorstellen klaar. Elk departement moet een plaats krijgen in de opsomming van beleid, en departementen streven naar maximalisatie van hun inbreng.

De tekst van de Troonrede wordt door velen bewerkt, voordat deze wordt uitgesproken. De minister-president heeft daarbij de regie: hij moet ervoor zorgen dat het een alomvattend en samenhangend verhaal is met een logische lijn. Een eerste concept wordt in de ministerraad behandeld.

[bewerk] Taalgebruik van de Troonrede

Er is regelmatig kritiek geweest op het taalgebruik van de Troonrede. Sinds 1987 worden elk jaar twee Neerlandici ingeschakeld om de Troonrede stilistisch te beoordelen. Zij letten op de zinsconstructies en op het woordgebruik.

In 1988 ontstond echter een rel rond een formulering in de Troonrede. Het kabinet-Lubbers liet Koningin Beatrix zeggen: "Het land is de afgelopen jaren schoner geworden. Dat geldt met name lucht en water". In de Tweede Kamer en in de pers kreeg premier Lubbers het verwijt dat hij de Koningin een tekst had laten uitspreken die niet in overeenstemming was met de feiten. Hierop ontstond in de Tweede Kamer een discussie over de vraag of "met name" als een beperking of als een toespitsing moest worden gelezen. Lubbers beriep zich erop dat hij zich op een oudere editie van de Van Dale had gebaseerd.

[bewerk] De bede

In 2002, onder verantwoordelijkheid van CDA-premier Jan Peter Balkenende, keerde de bede terug aan het eind van de Troonrede: "Moge u vanuit uw persoonlijke overtuiging inspiratie en kracht vinden voor uw verantwoordelijke werk. Ik wens u daarbij Gods zegen toe". In de tijd van de paarse kabinetten (1994-2002) kwam deze in de troonrede niet voor, en sloot de Koningin de troonrede af met "Van harte spreek ik de wens uit dat u uw verantwoordelijke taken met toewijding en grote inzet zult vervullen, in het vertrouwen dat velen met mij u wijsheid toewensen en om zegen voor u bidden." De bede is in het verleden regelmatig aangepast of weggelaten, en is onderwerp geweest van politiek debat.

Met de bede uit 2002 gebeurde dit eveneens. Omdat sommigen vonden dat te direct Gods zegen werd toegewenst, is in 2003 weer een andere variant uitgesproken, namelijk: U mag zich daarbij gesteund weten door het besef dat velen u wijsheid toewensen en met mij om kracht en Gods zegen voor u bidden.

[bewerk] De volledige tekst van recente Troonredes

• 2006
• 2005
• 2004
• 2003
• 2002
• 2001
• 2000
• 1999
• 1992
• 1991
• 1990

[bewerk] Prinsjesdag en Miljoenennota

De Troonrede wordt uitgesproken op Prinsjesdag en gaat met veel ceremonieel gepaard: bijvoorbeeld de rijtour met de Gouden Koets door Den Haag en het koffertje van de minister van Financiën. In het koffertje zit de Miljoenennota, een politieke samenvatting van de ontwerp-Rijksbegroting, die het kabinet na de Troonrede aan de Tweede Kamer presenteert.

[bewerk] Bronnen

• Zo werkt de overheid, voorlichting van de Rijksoverheid op http://www.overheid.nl.
• Troonrede: vele handen maken lang verhaal..., een artikel over de totstandkoming van de Troonrede, van Kees van der Malen in NRC Handelsblad van 6 september 1999.

[bewerk] Externe Links

• http://www.troonrede.nl Alles over de Troonrede, met de officiële teksten en de rituelen.
• http://www.minaz.nl/regeringsbeleid/troonrede/index.html De site van de Minister-President over de troonredes (met de teksten vanaf 2000).
• http://www.regering.nl/actueel/dossieroverzicht/prinsjesdag.jsp Het Troonrede-dossier van de regering.
• http://www.ottodomein.nl/troonredes De Troonredes vanaf 2004 in één systeem, om in te zoeken en voor onderzoek.

Meer bronnen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Categorie:Politiek op de Nederlandstalige Wikisource.