Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal
Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal is een uitgave van Van Dale Lexicografie bv, en staat beter bekend als de Dikke Van Dale, de Grote Van Dale of kortweg Van Dale. Het is het bekendste verklarende woordenboek van het Nederlands. De recentste, 14e uitgave, is in 2005 verschenen en bestaat uit drie delen en een cd-rom.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
De Dikke van Dale is vernoemd naar Johan Hendrik van Dale, die het Nieuw woordenboek der Nederlandsche taal van I. M. Calisch en N. S. Calisch uit 1864 bewerkte tot zijn eigen woordenboek. Hij paste onder andere de spelling toe van De Vries en Te Winkel, die in 1863 de basis hebben gelegd voor de huidige Nederlandse spelling. Van Dale overleed voor alle afleveringen van het woordenboek konden verschijnen. De uitgave werd voltooid door zijn leerling Jan Manhave.
De eerste druk van Van Dale, waar Johan Hendrik van Dale dus niets mee van doen had, was door de samenstellers gebaseerd op het Nederlands-Franse deel van het Nieuw Fransch-Nederduitsch en Nederduitsch-Fransch Woordenboek van S. J. M. van Moock, dat tussen 1843 en 1846 was verschenen.
De naam Dikke Van Dale is waarschijnlijk in de taal gegroeid naar aanleiding van de kloeke zevende druk uit 1950, de eerste van na de Tweede Wereldoorlog. Deze druk was grondig herzien ten opzichte van zijn voorgangers.
[bewerk] Inhoud
De Dikke Van Dale beschrijft naar eigen zeggen "het hedendaagse Nederlands, met een terugblik op de voorbije 150 jaar". Om die reden vermeldt het woordenboek ook woorden en uitdrukkingen die inmiddels verouderd zijn. De betekenissen van de woorden staan in chronologische volgorde. De betekenis die als eerste vermeld staat, is dus de oudste, niet de belangrijkste. In het voorwoord bij de 10e druk uit 1976 zei de hoofdredacteur, Kruyskamp, het volgende over de autoriteit van Van Dale: "De gebruiker moet zelf zijn standpunt bepalen, en zijn uitgangspunt moet daarbij niet zijn: het staat in Van Dale, dús het is zo, want het omgekeerde is veeleer het geval: ómdat het zo is (naar het beste weten van de bewerkers) staat het (zo) in Van Dale."
In de laatste editie(s) zijn ook onder meer nationale internetdomeinnamen, de ISO-land- en sommige andere codes, de munteenheden en belangrijkste talen van deze wereld en de onafhankelijke landen en hun afgeleiden te vinden.
[bewerk] Drukken
| druk | jaar | hoofdredacteur | bijzonderheden |
| 1e druk | 1864 | I. M. Calisch en N. S. Calisch | Nieuw woordenboek der Nederlandsche taal; eendelig. |
| 2e druk | 1872 | J. H. van Dale | |
| 3e druk | 1884 | J. Manhave | |
| 4e druk | 1898 | H. Kuiper jr., dr. A. Opprel en P. J. van Malssen jr. | Nieuwe titel: Van Dale's Groot woordenboek der Nederlandsche taal. |
| 5e druk | 1914 | P. J. van Malssen jr. | |
| 6e druk | 1924 | P. J. van Malssen jr. | |
| 7e druk | 1950 | dr. C. Kruyskamp, dr. F. de Tollenaere | Grondig herziene uitgave; eerste druk waarin het woordaccent is aangegeven. |
| 8e druk | 1961 | dr. C. Kruyskamp | In 1970 aangevuld met een supplement. |
| 9e druk | 1970 | dr. C. Kruyskamp | Voor het eerst in twee delen (A-N, O-Z). |
| 10e druk | 1976 | dr. C. Kruyskamp | |
| 11e druk | 1984 | prof. dr. G. Geerts en dr. H. Heestermans, m.m.v. dr. C. Kruyskamp | Voor het eerst in drie delen (A-I, J-R, S-Z). |
| 12e druk | 1992 | prof. dr. G. Geerts en dr. H. Heestermans | In 1995 heruitgegeven in de nieuwe spelling. |
| 13e druk | 1999 | prof. dr. G. Geerts, drs. C. A. den Boon | Ook op cd-rom verschenen, onder hoofdredactie van prof. dr. D. Geeraerts. |
| 14e druk | 2005 | drs. C. A. den Boon, prof. dr. D. Geeraerts | De spellingsherziening van 2005 werd doorgevoerd en deze druk kreeg hierdoor een keurmerk van de Taalunie, grondig herzien: 9000 nieuwe woorden, honderden allusies en nieuwe betekenissen van bestaande woorden, mét cd-rom.
Aanpassing titel: Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal. |
[bewerk] Het Schan Dale Blunderweb
De cd-rom versie verscheen in oktober 2000 en bleek vol fouten te zitten, zowel in de tekst als in de interface. Zo bracht het gebruik van een jokerteken in de zoekfunctie de gebruiker steevast naar het lemma over de dollarvogel, een Australische verwant van de ijsvogel. Meerdere jokertekens gebruiken leidde tot een crash. Ook moest de gebruiker eerst op SHIFT-CTRL-ALT-F10 drukken als hij in de hele tekst van het woordenboek wilde zoeken. In latere versies van de cd-rom is deze optie opgenomen als 'Volledige tekst' en hoeft men geen kunstgrepen meer uit te halen. Aan de talloze fouten werd door enkele bètawetenschappers een speciale website gewijd, onder de titel "Het Schan Dale Blunderweb".
Uit een vergelijking van de Schan Dale website met de, in 2005 verschenen, 14e uitgave van de Dikke Van Dale blijkt dat een groot aantal verbeteringen werden doorgevoerd aan zowel tekst en cd-rom.
[bewerk] Bijzonderheden
- Bij het Groot Dictee der Nederlandse Taal, gepresenteerd door de nieuwslezers Philip Freriks en Martine Tanghe, wordt de spelling in Van Dale als referentie gebruikt, wanneer het Groene Boekje geen uitsluitsel geeft.
- Bij het bordspel Scrabble geldt in Nederland en Vlaanderen vaak de Dikke Van Dale als scheidsrechter. Er is ook een officiële scrabblewoordenlijst van de Scrabblebond Nederland en het Nederlandstalig Scrabble-Verbond uit Vlaanderen; deze lijst is gebaseerd op het woordenboek.
- In Sluis, de geboorteplaats van Van Dale, heet een viersterrenhotel De Dikke van Dale. Het is gevestigd in een voormalig klooster. Verschillende kamers zijn vernoemd naar beroemde gasten, zoals de Godfried Bomans-kamer.
[bewerk] Zie ook
[bewerk] Externe links
- Nieuw woordenboek der Nederlandsche taal (1864) van I. M. Calisch en N. S. Calisch in de dbnl
- Van Dale Taalweb
- Woorden opzoeken in een uitgeklede versie van het eendelige Van Dale groot woordenboek hedendaags Nederlands uit 2002
- Profiel-bijlage van NRC Handelsblad van 30 september 1999 ter gelegenheid van het verschijnen van de 13e druk van de Dikke Van Dale
- Het Schan Dale Blunderweb
| Bron(nen): |
|
