Desant na Krecie
Z Wikipedii
| Operacja Merkury (Merkur) II wojna światowa |
|||||||||||||||||
 Lądowanie niemieckich spadochroniarzy |
|||||||||||||||||
| Data | 20 maja – 1 czerwca 1941 | ||||||||||||||||
| Miejsce | Kreta | ||||||||||||||||
| Wynik | Operacyjne zwycięstwo Niemiec, przy ciężkich stratach | ||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
.svg/50px-Flag_of_Italy_(1861-1946).svg.png){kind=small}
.svg/50px-Flag_of_Greece_(1828-1978).svg.png){kind=small}
Desant na Krecie (Operacja Merkury, niem. Unternehmen Merkur) – największa operacja powietrznodesantowa wojsk niemieckich podczas II wojny światowej. Miała na celu zniszczenie sił brytyjskich oraz zajęcie strategicznie ważnej – ze względu na swe centralne położenie we wschodnim basenie Morza Śródziemnego – Krety.
Spis treści |
[edytuj] Kapitulacja Grecji
Niemcy uderzyli na Grecję 6 kwietnia 1941. W tym czasie większość armii greckiej znajdowała się na froncie albańskim, gdzie walczyła z siłami włoskimi. Pozostałe siły greckie wraz ze wspierającymi je jednostkami brytyjskimi obsadzały linie "Metaxas" i "Aliakmon" w Macedonii i Tesalii. XII Armia feldmarszałka Wilhelma Lista przeszła przez przełęcze Rupel (na granicy z Bułgarią) i Monastir (w Jugosławii) zmuszając do kapitulacji wojska greckie i spychając 62 000 Brytyjczyków generała Wilsona na wysokość Termopil. I ta linia została jednak przełamana 16 kwietnia; 21 kwietnia kapitulowała 1 Armia grecka w Epirze, a 27 kwietnia wzięte zostały Ateny.
[edytuj] Znaczenie wyspy
Hitler uważał, że grecka wyspa może być potencjalnie bardzo groźna, gdyby pozostawić ją pod kontrolą Brytyjczyków. Istniało realne niebezpieczeństwo przebazowania tam bombowców, w których zasięgu znalazłyby się mające strategiczne znaczenie pola naftowe w rumuńskim Ploeszti. Sztab armii niemieckiej zajmował się w tym czasie uzgadnianiem ostatnich szczegółów planu "Barbarossa", w którym kluczową rolę odgrywały nieprzerwane transporty rumuńskiej ropy, niezbędnej do działania niemieckich dywizji pancernych i grup lotniczych. Wniosek był jeden – zagrożenie trzeba usunąć. Początkowo zamierzano wysadzić desant morski, wspierany przez oddziały powietrznodesantowe. Słabą stroną tej koncepcji była konieczność przetransportowania większości jednostek biorących udział w desancie morskim na pokładzie greckich statków rybackich i handlowych. Dodatkowo, choć państwa Osi posiadały przewagę w powietrzu, marynarka brytyjska była nadal na tyle silna, że zdusiłaby w zarodku każdą próbę desantu z morza – zwłaszcza, że Niemcy nie mogli specjalnie liczyć na okręty włoskich sojuszników, którzy kilkakrotnie ustąpili pola Brytyjczykom, nawet posiadając znaczną przewagę. Ostatecznie 25 kwietnia Hitler wydał Dyrektywę nr 28, w której nakazał opanować Kretę za pomocą operacji powietrznodesantowej.
[edytuj] Ewakuacja aliantów na Kretę
Ewakuacja brytyjskiego korpusu ekspedycyjnego rozpoczęła się 24 kwietnia, kiedy to z plaż pod Atenami (Rafti i Rafina) krążowniki, niszczyciele i transportowce zabrały do Zatoki Suda na Krecie 15 800 żołnierzy i 260 pielęgniarek Następnego dnia z Navplion koło Koryntu zabrano dalszych 6 000 ludzi; kulminacyjnym momentem ewakuacji były 26 – 27 kwietnia kiedy to, w przeciągu kilku godzin i niemal na oczach zbliżających się Niemców, małe stateczki, łodzie, motorówki i barki przewiozły do oczekujących na redzie okrętów 27 000 żołnierzy. Na oddalające się od brzegu jednostki rzuciło się lotnictwo niemieckie. Zatonął transportowiec "Slamat", 700 rozbitków podniósł niszczyciel "Diamond", który w chwilę później również poszedł na dno; rozbitków wyłowił inny niszczyciel "Wryneck" lecz i ten padł ofiarą bomb. Z załóg zatopionych jednostek i przewożonych przez nie żołnierzy udało się uratować zaledwie 15 ludzi. W sumie bombardowania niemieckie przyniosły śmierć blisko 5 tysiącom ewakuowanych. W sumie z Grecji na Kretę zdołano ewakuować około 50 tys. żołnierzy i pewną ilość lekkiego uzbrojenia. Rannych i chorych przetransportowano do Aleksandrii. Wojska alianckie na Krecie pod dowództwem gen. Bernarda Freyberga składały się z ewakuowanych z Grecji: nowozelandzkiej 2 Dyw. Piech. (w niepełnym składzie, bez dowódcy i sztabu) australijskiej 19. brygady i brytyjskiej 14. brygady piechoty. Ponadto na wyspie znajdowała się grecka 5 Dyw. Piech. "Kreta" licząca 9 tys. żołnierzy oraz kilkuset żandarmów. Uzbrojenie – poza lekkim – stanowiło 16 przestarzałych czołgów i 82 działa (przeważnie włoskie, zdobyte podczas walk w Epirze, bez przyrządów celowniczych) z niewystarczającą ilością amunicji.
[edytuj] Desant
20 maja na Krecie wylądowały – liczące blisko 25 tysięcy – niemieckie wojska desantowe; wśród nich była 7 Dywizja Spadochronowa (w przyszłości przemianowana na 1 Dywizję Spadochronową . Zgodnie z planem siły desantowe, po opanowaniu lotnisk w Máleme i Rétimo oraz przedpola Heráklionu, miały uderzyć na większe grupy brytyjskich wojsk sił ekspedycyjnych i armii greckiej, potem umocnić się i poczekać na drugą fazę desantu (tym razem morskiego). Tymczasem, wbrew założeniom niemieckim, desant przyniósł ogromne staty i tylko dzięki indolencji brytyjskiej udało sie opanować lotnisko w Máleme, gdzie wkrótce mogły lądować niemieckie samoloty zaopatrzeniowe. Desant z morza nie powiódł się, bo statki desantowe (niedostatecznie przystosowane jednostki floty handlowej greckiej i jugosłowiańskiej) zostały zatopione na pełnym morzu przez okręty brytyjskie. Oddziały desantowe pod dowództwem generała Studenta, mimo znacznych strat, posuwały się jednak naprzód spychając aliantów coraz dalej na wschód w stronę Chanii, gdzie – w Zatoce Suda – znajdował się jedyny bezpieczny port floty brytyjskiej. Stamtąd też i ze Sfakii na południowym wybrzeżu ewakuowały się na Cypr i do Egiptu ostatnie oddziały aliantów w liczbie blisko 15 tysięcy ludzi.
[edytuj] Wynik bitwy
Operacja, choć ostatecznie zakończona powodzeniem, była przykładem zwycięstwa nie do końca wykorzystanego. Plan strategiczny opracowany przez gen. Kurta Studenta zakładał później desant spadochronowy na Maltę i w rejon Kanału Sueskiego, co nigdy nie doszło do skutku. Hitler był zszokowany rozmiarem strat XI Korpus, stracił łącznie (3 352 zabitych i zaginionych i 3 400 rannych), nigdy potem nie zezwolił już na przeprowadzenie jakiejkolwiek operacji powietrznodesantowej, choćby zbliżonej wielkością do desantu na Krecie. Ostatnie oddziały brytyjskie wycofały się ze znacznymi stratami (3 500 zabitych, 1 900 rannych, 18 tysięcy dostało się do niewoli, 3 krążowniki, 6 niszczycieli i 44 statki transportowe o tonażu ponad 200 000 BRT) 31 maja.
