Epoka Edo
Z Wikipedii
Japonia |
|
To jest artykuł z cyklu: |
| Wikiprojekt · Portal · Kategoria · Zadanie |
Epoka Edo (jap. 江戸時代 – Edo-jidai; 1603-1868) – okres w historii Japonii, w którym rzeczywistą władzę sprawowali szoguni z rodu Tokugawa.
Spis treści |
[edytuj] Wiek XVII
W 1603 r., w wyniku zwycięstwa w wojnie domowej, do władzy w Japonii doszedł feudalny ród Tokugawa. Początek XVII w. były latami znacznego rozwoju rzemiosła i handlu, rozbudowywały się miasta. Edo i Kioto w połowie XVII w. liczyły po pół miliona mieszkańców. Do rodu Tokugawa należało ok. 1/4 obszaru Japonii. Jego przedstawiciele, jako sioguni, sprawowali potem rządy w państwie przez 250 lat. W pierwszej kolejności ograniczyli oni rządy cesarza (mikado), którego rola sprowadzona została jedynie do funkcji reprezentacyjnych.
Ogół obywateli został poddany ścisłej kontroli administracji centralnej, która poprzez system nakazów określała podatki, obowiązki, sposób zachowania się, ubierania i życia poszczególnych grup społeczeństwa. Np. chłopom nie wolno było zajmować się handlem i rzemiosłem, a mieszczanom nosić ozdób ze złota i srebra, ani budować wysokich domów. Bogacili się natomiast kupcy, którzy zrzeszeni byli w gildiach. Możnowładcom nie wolno było utrzymywać własnych oddziałów samurajów, ponad określoną ich liczbę. Zresztą warstwa samurajów szybko się kurczyła, wobec braku wojen. A nie wolno im było zajmować się żadnymi innymi pracami, jak wojowaniem. Obowiązującą religią był konfucjanizm, który głosił ścisłe posłuszeństwo wobec władz, zaś buddyjskie klasztory znajdowały się pod kontrolą siogunów.
Równocześnie, aby uchronić kraj przed wpływami zewnętrznymi, w tym głównie przed szerzeniem się chrześcijaństwa, w 1639 r. zamknięte zostały granice zarówno dla ludzi, jak i towarów. Handel zagraniczny ograniczono jedynie do faktorii chińskich i holenderskich utrzymywanych w Nagasaki. Edo (dzisiejsze Tokio) w 1657 r. strawił pożar, w którym życie straciło około 100 tys. ludzi.
Scentralizowane, sprawne zarządzanie i brak jakichkolwiek niepokojów wewnętrznych początkowo sprzyjały rozwojowi gospodarki, kultury i sztuki. Rosły miasta, rozwijało się rzemiosło, w sztuce rozkwitały malarstwo, poezja i teatr. Jednakże krwawa rozprawa z misjonarzami portugalskimi, brak kontaktów z Europejczykami, odcięcie się Japonii od wszelkich wynalazków i osiągnięć naukowych z zewnętrznego świata, w dłuższym okresie spowodowały zapóźnienie gospodarcze państwa. Było ono już wyraźnie widoczne pod koniec XVII w., gdy doszło w kraju do szeregu buntów chłopskich i rewolucyjnych rozruchów w miastach. Jednakże ponowne otwarcie Japonii na świat zewnętrzny nastąpiło dopiero w połowie XIX w.
[edytuj] Wiek XVIII
W XVIII w. nadal trwała samoizolacja Japonii od reszty świata. Dozwolone dotąd przez siogunów panującej dynastii Tokugawa kontakty handlowe z zagranicą tylko poprzez kupców holenderskich, w 1715 r. zostały także poważnie ograniczone. Natomiast od 1720 r. przyzwolono na import książek z Europy, celem poznania i wykorzystania nowych osiągnięć, zwłaszcza w nauce i medycynie. Mimo izolacji, Japonia w XVII i pierwszej połowie XVIII w. rozwijała się względnie dynamicznie. Rozbudowywały się miasta, rosła liczba ludności (25 milionów w 1800 r.) oraz produkcja rolnicza i rzemieślnicza, by zaspokoić wzrastający popyt na żywność i inne towary.
W 1703 r. największe miasto Japonii Edo zostało ponownie, po niespełna 50 latach, poważnie zniszczone przez trzęsienie ziemi i pożar. Wiele dużych klęsk żywiołowych miało miejsce także w połowie stulecia. Spowodowały one, pospołu z korupcją władz i zapóźnieniami technicznymi, związanymi z autarkią kraju, zahamowanie rozwoju gospodarczego. Konsekwencją tego był wzrost niedostatku ludności, głód, niepokoje społeczne i rewolty chłopskie, jakie wybuchły po 1760 r.
Buntowała się także biedna ludność miast w proteście przeciwko wysokim cenom ryżu, sprzedawanego po spekulacyjnych cenach przez monopolistycznych kupców-lichwiarzy. Największe „bunty ryżowe” miały miejsce w 1787 r., ogarniając liczne miasta. Powstańcy plądrowali domy kupców i magazyny żywnościowe, rozdając zdobyte zapasy ryżu pomiędzy głodujących. Feudalne rządy siogunów zwykle bezwzględnie i z wielkim okrucieństwem rozprawiały się ze zbuntowaną ludnością, a zwłaszcza z przywódcami rebelii, stając zawsze po stronie feudałów ziemskich, samurajów i kupców.
[edytuj] Pierwsza połowa wieku XIX
Wszelkie propozycje nawiązania kontaktów handlowych i gospodarczych, stawiane w latach 1820-50 Japonii, głównie przez ekspedycje poselskie Rosji i Wielkiej Brytanii, były odrzucane przez rządy panującego rodu Tokugawa. Zezwalały one tylko na prowadzenie ograniczonego handlu przez kupców chińskich za pośrednictwem Holendrów, zresztą przy ścisłej kontroli siogunatu.
Równocześnie nastąpiła w Japonii zmiana gospodarki z typowo feudalnej na wczesnokapitalistyczną. Na skutek zagarniania przez lichwiarzy drobnych działek zadłużonych i zubożałych chłopów, przenosili się oni masowo do miast, stając się tam tanią siłą roboczą do wynajęcia. Zatrudniani byli w organizowanych przez książąt feudalnych manufakturach, wśród których najwięcej było włókienniczych, przędzalniczych, tkalni jedwabiu, farbiarni, garncarni, wytwórni papieru i laki. Przeobrażeniu uległa też feudalna klasa samurajów. Ich usługi wojskowe stały się zbędne i w coraz większym stopniu zajmowali się oni handlem i drobnym rzemiosłem. Zasilili też kręgi opozycji przeciwko siogunatowi, krępującemu poprzez podatki i reglamentacje rozwój ich zakładów pracy.
Po zwycięskich dla mocarstw europejskich wojnach opiumowych w Chinach, również Stany Zjednoczone zainteresowały się możliwościami wykorzystania Azji Wschodniej, jako swego rynku zbytu. W tym celu w 1853 r. rząd USA wysłał do Japonii wojskową ekspedycję pod dowództwem Matthew Perry'ego z propozycjami udostępnienia 1-2 portów na Wyspach Japońskich dla utworzenia w nich amerykańskich baz handlowych i zaopatrzeniowych dla statków wielorybniczych. Perry dał do zrozumienia Japończykom, że ich zacofana armia nie będzie stanowić przeszkody dla armii amerykańskiej. Rok później (1854 r.) wrócił do Zatoki Edo na czele nowej ekspedycji dziewięciu amerykańskich okrętów wojennych z 250 działami i desantem piechoty morskiej i po demonstracji kanonierek amerykańskich siogun zgodził się na zawarcie Traktatu w Kanagawie (obecnie jedna z dzielnic Jokohamy), zgodnie z którym otwarto na handel ze Stanami Zjednoczonymi dwa porty (Shimoda i Hakodate). W ciągu kilku lat podobne układy zawarła Japonia również z Wielką Brytanią, Rosją, Francją i Holandią.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Źródło
- Emanuel Rostworowski, Historia powszechna - wiek XVIII
