Historia kolei na Bałkanach
Z Wikipedii
- 1856 – powstanie krótkiej linii Oravica – Báziás (Banat węgierski), służącej do wywozu węgla z kopalń Steierdorf-Anina; pierwsza kolej na terenie obecnej Rumunii i Serbii;
- 1860 - pierwsza kolej w państwie rumuńskim: linia Konstanca (turecka nazwa Küstendije) - Cernavoda (kolej The Danube & Black Sea Rly. & Küstendije Harbour Co.);
- 7 XI 1866 - pierwsza kolej na ziemi bułgarskiej: linia Ruse - Sirdet - Warna (kolej The Danube & Black Sea Rly. & Küstendije Harbour Co.) [1]
- 27 II 1869 - otwarcie kolei parowej Ateny - Pireus (Σιδηρόδρομος Αθηνών Πειραιώς) – pierwsza kolej w Królestwie Grecji; 1904 - elektryfikacja (obecnie linia 1 metra ateńskiego);
- 19 X 1869 - otwarcie linii Bukareszt - Giurgiu, skąd, na drugim brzegu Dunaju, zaczynała się kolej do Warny; druga kolej w państwie rumuńskim (Varna Rly. Co.); most przez Dunaj Giurgiu - Ruse otwarty dopiero 1954;
- 1873 - otwarcie "Kolei Rumelijskiej" Stambuł - Filipopol (Płowdiw) - Bełowo; 1875 odgałęzienie Tyrnowo - Nowa Zagora - Jamboł (1890 przedłużone do Burgas); 1874 odgałęzienie Uzunköprü - Dedeagacz / Alexandropolis; (Chemins de fer Orientaux);
- 1874 - kolej Saloniki - Skopje - Mitrovica (Chemins de fer Orientaux); ta linia wraz z linią do Alexandropolis były pierwszymi kolejami na terenie obecnej Grecji.
Na mocy Pokoju Berlińskiego (1878), mającego ustabilizować sytuację na Bałkanach, Bułgaria i Serbia, odtąd w pełni niepodległe państwa, zostały zobowiązane do poprowadzenia linii kolejowych łączących Turcję z Europą. W Bułgarii Prywatna Chemins de fer Orientaux (CO) / Gesellschaft der Orientbahnen buduje na rachunek Turcji 1888 przedłużenie Kolei Rumelijskiej przez Sofię do Caribrodu (granica serbska). Kolej prowadziła politykę niezgodną z interesami Bułgarii (stosowała np. zawyżone taryfy mające przeciwdziałać konkurencji portu Burgas z własnym portem Dedeagacz/Aleksandropolis na Morzem Egejskim). Rządowi bułgarskiemu nie udawało się przejąć Orientbahn aż do rewolucji "młodoturków" w 1908.
Serbia zobowiązała się do poprowadzenia kolei od Caribrodu przez Niš do Belgradu i od Nišu do Ristovaca na granicy tureckiej wówczas Macedonii (połączenie w kierunku Salonik). Linie te po zbudowaniu, stały się "kręgosłupem" serbskiej sieci kolejowej. Do wybuchu I wojny powstało jeszcze kilkanaście linii lokalnych. Po ukończeniu kolei łączącej Stambuł z Europą, w 1889 r. uruchomiono pierwszy bezpośredni "Orient-Express" Paryż - Stambuł.
W Rumunii do połowy l. 70. austriacko-brytyjska kompania (zarządzana przez Rittera Ofenheim von Ponteuxin) zbudowała magistrale Suczawa - Roman - Buzau - Ploeşti - Bukareszt i Bukareszt - Piteşti - Krajowa - Orşova (granica węgierska) z licznymi odgałęzieniami, m.in. do Jass, Gałacza i Braiły.
- 1880 - Rumunia: utworzenie państwowego zarządu kolei Căile Ferate Române (CFR), który zajął się administrowaniem zakupionych kolei oraz budową nowych;
- 1888 - wielki rok dla kolei na Bałkanach: połączenie "Kolei Rumelijskiej" z siecią węgierską, otwarcie kolei Skopje - Niš stwarza połączenie Salonik z Węgrami i Europą;
- 1895 - Rumunia: po 35 latach od budowy kolei Konstanca - Cernavoda, otwarcie przedłużenia linii do Bukaresztu, z mostem na Dunaju;
W Grecji budowa kolei normalnotorowych długo pozostawała poza możliwościami kraju. Próbowano natomiast kolei na torze metrowym:
- 1883 - otwarcie kolei Pirgos - Katákolon na Peloponezie (15 km); kolej służyła połączeniu miasta z portem;
- 1884 - otwarcie odcinka Pireus - Korynt; 1886 - przedłużenie do Patria; ok. 1890 do Kiparissia;
- 1884 - otwarcie kolei na torze metrowym Volos - Larissa;
- 1900? - otwarcie kolei Ateny - Larissa, pierwszej dalekobieżnej kolei normalnotorowej w Grecji; przedłużona 1908 do granicy macedońskiej (Papapouli, Εταιρεια Σιδηροδρομου Πειραιως – Δεμερλι – Συνορων); do Salonik 1918;
- 1908 - pierwsza kolej w Czarnogórze: Bar - Virapazar; tor 750 mm;
Rozwój tramwajów najszybciej postępował w gwałtownie modernizujących się stolicach nowych państw niepodległych, poczynając od Rumunii.
- 1874 - otwarcie tramwaju konnego w Bukareszcie, 1880 w Atenach, 1891 w Zagrzebiu (tor "bośniacki" 760 mm), 1892 w Belgradzie;
- 1894 - pierwszy tramwaj elektryczny w Bukareszcie, 1898 w Sofii, 1901 w Lublanie, 1902 w Atenach, 1910 w Zagrzebiu (przebudowa na tor metrowy);
- ...
Rumunia, dzięki swoim złożom ropy naftowej, zaczęła wprowadzać trakcję spalinową już w okresie międzywojennym.
Pierwsze linie kolejowe w Albanii były wąskotorowe, budowane dla celów wojskowych i przemysłowych przez wojska austro-węgierskie i włoskie w l. 1917-30. Budowę linii normalnotorowych zaczęto w 1947 r.; ostatnia powstała w 1987.[2]
- 1948 - Czarnogóra: podłączenie Titogradu (Podgoricy) do wąskotorowej sieci bośniackiej (760 mm): kolej Bileca - Nikšić - Titograd; 1960 przekuta na tor normalny;
Sieć wąskotorową Bośni i Hercegowiny przekuto na tor normalny w II poł. XX w.
- ...
- 1954 - otwarcie mostu kolejowo-drogowego na Dunaju między Giurgiu (Rumunia) i Ruse (Bułgaria; "Мост на дружбата / Podul Prieteniei"); pierwsze i jedyne połączenie kolejowe między tymi krajami zbudowane ok. 100 lat (!) po otwarciu kolei dochodzących do obu brzegów rzeki;
- 1965 - pierwsza elektryfikacja w Rumunii: linia Braszów - Ploeszti;
- 1967 - Słowenia: otwarcie Koprska Proga: linii (Lublana) - Prešnica - Koper / Capodistria omijającej rejon Triestu, należący do Włoch; linia ma na długim odcinku spadek 2,5%; elektryfikacja do 1976;
- 1976 - Serbia, Czarnogóra: otwarcie kolei normalnotorowej Belgrad - Bar;
- 1979 - Bukareszt: pierwszy odcinek metra;
- 1985 - Czarnogóra: otwarcie kolei normalnotorowej Titograd - Szkodra w Albanii; [1]
- 1987 - Rumunia: otwarcie linii tramwajowych w Klużu, Krajowej i Ploeszti;
Wielka przebudowa węzła belgradzkiego, rozpoczęta prawdopodobnie pod koniec istnienia starej Jugosławii, obejmująca budowę nowego dworca głównego i linię średnicową, pozostaje niedokończona.
- 1998 - Sofia: pierwszy odcinek metra;
- 2000 - Ateny: otwarcie pierwszego odcinka metra nowej generacji;
- 2004 - Ateny: otwarcie sieci tramwajowej w południowej części aglomeracji;
- 2004 - Ateny: podłączenie nowego lotniska do sieci kolei krajowej i metra;
