Izba Lordów
Z Wikipedii
Wielka Brytania |
|
Ten artykuł jest częścią serii:
|
Izba Lordów (ang. House of Lords) – izba wyższa dwuizbowego parlamentu brytyjskiego, który oprócz tego składa się też z Izby Gmin i Suwerena (panującej rodziny królewskiej). Nie jest to ciało wybieralne, lecz jego skład i struktura jest uwarunkowana wielowiekową tradycją.
Pełna, oficjalna nazwa Izby Lordów to: "The Right Honourable The Lords Spiritual and Temporal of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland in Parliament Assembled". Izba Lordów, podobnie jak Izba Gmin spotyka się w Pałacu Westminsterskim. Jej obrady plenarne odbywają się w tzw. czerwonej sali (obrady Izby Gmin odbywają się w sali zielonej).
[edytuj] Skład i funkcje
Aktualnie Izba Lordów składa się z 738[1] parów duchownych i świeckich, potocznie zwanych lordami.
Lordowie duchowni (ang. Lords Spiritual) to najwyżsi hierarchowie Kościoła anglikańskiego, którzy zasiadają w Izbie tak długo, jak długo sprawują swoje funkcje kościelne (wiryliści). Obecnie zasiada w Izbie 26 lordów duchownych.
Lordowie świeccy (ang. Lords Temporal) pełnią swoją funkcję dożywotnio, chyba że Izba odbierze im tytuł lordowski. W grupie lordów świeckich wyróżnia się:
- 92 parów dziedzicznych (ang. hereditary peers), z których 90 jest obecnie wyłanianych w procedurze określonej przez House of Lords Act 1999[2] i wydane na tej podstawie akty wykonawcze, natomiast dwóch lordów zasiada z racji piastowania dziedzicznych urzędów królewskich, związanych z funkcjonowaniem Parlamentu Zjednoczonego Królestwa: Lorda Wielkiego Szambelana - będącego reprezentantem suwerena w Izbie Lordów, oraz Lorda Marszałka - odpowiedzialnego za ceremonie, w szczególności koronację oraz otwarcie Parlamentu;
- 12 parów prawa (ang. Lords of Appeal in Ordinary, law lords), którzy są powoływani przez monarchę na wniosek premiera i realizują kompetencje sądowe Izby Lordów;
- 618 parów dożywotnich (ang. life peers), z których 14 to parowie prawa, którzy w związku z osiągnięciem wieku 70 lat zaprzestali wykonywania funkcji sędziowskich, reszta zaś została powołana przez monarchę na wniosek premiera w oparciu o Life Peerages Act 1958[3], zazwyczaj spośród zaufanych polityków danej partii, ale także osób wyróżniających się w życiu publicznym bez określonej przynależności partyjnej, jak również byłych premierów i speakerów Izby Gmin.
Izba Lordów pełni obecnie rolę ciała opiniującego ustawy uchwalane przez Izbę Gmin (bez prawa weta ostatecznego) oraz sądu najwyższego dla Anglii i Walii, Szkocji oraz Irlandii Północnej w sprawach cywilnych, zaś w sprawach karnych dla Anglii i Walii oraz Irlandii Północnej. Oprócz tego w ramach Izby Lordów działa wiele komisji specjalnych, które mimo że nie posiadają formalnego prawa do podejmowania decyzji, mają znaczny wpływ na życie polityczne w Wielkiej Brytanii.
Kompetencje ustawodawcze Izby Lordów są niewielkie i ograniczają się do prawa zgłaszania projektów ustaw do Izby Gmin oraz czasowego wstrzymywania uchwalania ustaw w drodze weta zawieszającego na okres nie dłuższy, niż dwie sesje (jeden rok).
[edytuj] Krótki rys historyczny
Izba Lordów powstała w XIV w. i istnieje niezmiennie, z jedną krótką przerwą, aż do dzisiaj. Izba ta została zlikwidowana w 1649 r. przez rewolucyjny rząd Oliviera Cromwella i została ponownie przywrócona w 1657 r. Przez większość swojej historii Izba Lordów posiadała znacznie więcej władzy od Izby Gmin. Dopiero w XIX w. jej kolejne kompetencje były stopniowo przekazywane Izbie Gmin. W 1911 r. uchwalono Parliament Act, który ostatecznie oddał niemal całą władzę ustawodawczą oraz prawo do powoływania i usuwania rządu Izbie Gmin, pozostawiając Izbie Lordów tylko prawo do rocznego weta ustaw i część funkcji kontrolnych oraz sądowniczych. Po dojściu do władzy rząd Tonego Blaira, zgodnie z obietnicami wyborczymi dążył do zmian w Izbie Lordów. Jak dotąd uchwalono "House of Lords Act" z roku 1999, który o niemal połowę zmniejszył liczbę Lordów dziedzicznych. Z pozostałych, planowanych zmian jednak jak dotąd się wycofano.
