Język galicyjski
Z Wikipedii
| galego | |
| Obszar | Galicia, Hiszpania, Portugalia |
| Liczba mówiących | 3-4 miliony |
| Klasyfikacja genetyczna | Języki indoeuropejskie Języki romańskie Zachodnioromańskie Język galicyjski |
| Pismo | alfabet łaciński |
| Status oficjalny | |
| Język urzędowy | Galicia (Hiszpania) |
| Regulowany przez | Galicyjska Akademia Królewska |
| Kody języka | |
| ISO 639-1 | gl |
| ISO 639-2 | glg |
| SIL | GLG |
| W Wikipedii | |
| Zobacz też: język, języki świata | |
.PNG/290px-Percentage_of_Galician_speakers_(corrected).PNG)
Język galisyjski lub galicyjski (gal. galego, hiszp. gallego, port. galego) – język z grupy romańskiej języków indoeuropejskich, którym posługuje się ok. 3,2 mln mieszkańców hiszpańskiej Galicji (język urzędowy wraz z kastylijskim [hiszpańskim]) oraz sąsiednie prowincje Asturia, León i Zamora. Podtrzymywany jest także wśród wspólnot emigracyjnych Galisyjczyków w Argentynie, Brazylii i Meksyku.
Zdaniem niektórych językoznawców galicyjski, portugalski i mirandyjski to trzy odmiany tego samego języka.
Galicyjski powstał w wyniku nałożenia się na pierwotne języki iberoceltyckie prowincjonalnej łaciny, a potem zasilenia tego obszaru językowego przez języki germańskich Swewów i Wizygotów, a także napływających wtórnie z Brytanii Celtów i oczywiście Arabów w czasie ich krótkotrwałego tam panowania. Współczesny galicyjski jest mocno zhispanizowany.
Od wieku XII do XIV stanowił rodzaj języka literackiego dla całej chrześcijańskiej części Półwyspu Iberyjskiego. Był uznawany za język ludzi wykształconych. Swoje poematy tworzył w nim m. in. król Alfons X Mądry (Cantigas de Santa María). O literaturze tamtego okresu mówi się liryka galicyjsko-portugalska (hiszp. lirica gallego-portuguesa).
W średniowieczu w wyniku zmian politycznych (odłączenie się hrabstwa Portucale od Galicii) wyodrębnił się z niego - by dalej rozwijać się już samodzielnie - język portugalski. Często język portugalski uznawany jest, błędnie, za bardziej archaiczny od swego przodka.
Spis treści |
[edytuj] Język galicyjski a język portugalski
[edytuj] Różnice w gramatyce
[edytuj] Rodzajniki
- Wszystkie rodzajniki określone są takie same w obydwu językach. Nieokreślone: port. um, uma - galic. un, unha
[edytuj] Przyimki
- Przyimki bez rodzajników:
| Język portugalski | Język galicyjski |
|---|---|
| com | con |
| de | de |
| em | en |
- Przyimki portugalskie z rodzajnikami:
| o | a | os | as | |
|---|---|---|---|---|
| de | do | da | dos | das |
| em | no | na | nos | nas |
- Przyimek com w języku portugaliskim nie łączy się z rodzajnikiem.
- Przyimki galicyjskie z rodzajnikami:
| o | a | os | as | un | una | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| con | co | coa | cos | coas | ||
| de | do | da | dos | das | dun | |
| en | no | na | nos | nas | nun |
[edytuj] Inne różnice gramatyczne
- W języku portugalskim partykułą przeczącą jest não, w galicyjskim - non.
[edytuj] Czasownik
[edytuj] Odmiana czasowników posiłkowych (niektóre formy)
| Język portugalski | Język galicyjski | Forma gramatyczna |
|---|---|---|
| essere | essere | bezokolicznik |
| é | é | czas teraźniejszy, l. pojedyncza, 3. osoba |
| são | son | czas teraźniejszy, l. mnoga, 3. osoba |
[edytuj] Różnice w ortografii
- Portugalskie g przed e lub przed i w galicyjskim staje się x: port. geral, álgebra, original - galic. xeral, álxebra, orixinal.
- Portugalskie j przed u w galicyjskim staje się x: port. julho, ajuda - galic. xullo, axuda.
- Portugalskie -lh- przed o, a w galicyjskim staje się -ll-: port. melhor, orgulho - galic. mellor, orgullo.
- Portugalskie -nh- przed o, a w galicyjskim staje się -ñ-: port. sonhar, punho - galic. soñar, puño.
- Wyrazy portugalskie kończące się na -m w galicyjskim kończą się na -n
- Portugalskie -qu- przed a w galicyjskim staje się -c-: port. quatro, equação - galic. catro, equación.
- Portugalskie -ss- w galicyjskim staje się -s-: port. essa, assegurar, passado - galic. esa, asegurar, pasado.
[edytuj] Przedrostki i przyrostki
- Przyrostki:
| Język portugalski | Język galicyjski | Uwagi |
|---|---|---|
| -ança | -anza | |
| -dade | -dade | |
| -ês | -és | przymiotnik od narodowości |
| -ção (l.poj.), -ções (l.mn.) | -ción (l.poj.), -cións(l.mn.) | W galicyjskim c zostaje podwojone gdzie w łac. -ctio |
| -vel (l.poj.), -veis (l.mn.) | -ble (l.poj.), -bles (l.mn.) | W galicyjskim nie oznacza się samogłoski akcentowanej: port. invencível - galic. invencible |
[edytuj] Linki zewnętrzne
wschodnioromańskie: arumuński • istrorumuński • meglenorumuński • rumuński
południoworomańskie: korsykański (gallurski) • sassarski • sardyński (kampidański, logudorski)
zachodnioromańskie: aragoński • asturyjski • auregnais † • burginioński • dalmatyński † • dgèrnésiais • emilijski • francuski • franko-prowansalski • friulski • galicyjski • gallurski (północnowschodniosardyński) • gaskoński • hiszpański • istriocki • jèrriais • judeo-portugalski † • judeo-włoski • kampidański (południowosardyński) • kataloński • ladino (judeo-hiszpański) • ladyński • langwedocki • liguryjski • limuzyński • logudorski (środkowosardyński) • lombardzki • lotaryński • mirandyjski • monegaski • neapolitański • normandzki • oksytański • owerniacki • piemoncki • pikardyjski • portugalski • prowansalski • rioplatense • romansz • sercquiais • sycylijski • szampański • szuadit † • walencki • waloński • wenecki • włoski • zarfatit †
¹ Łacina nie jest językiem romańskim, ale italskim i przodkiem wszystkich języków romańskich
