Jedwabne

Z Wikipedii

Współrzędne: 53°17' N 22°18' E53.2833333 22.3 (Jedwabne)

Jedwabne

Herb Jedwabnego

Gmina
- rodzaj

Jedwabne
miejsko-wiejska

Burmistrz

Krzysztof Moenke

Powierzchnia

11,47 km²

Położenie

53° 17' N
22° 18' E

Liczba mieszkańców (2005)
- liczba ludności
- gęstość

1775
ok. 168,7 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

18-420

Tablice rejestracyjne

BLM

Położenie na mapie Polski

Jedwabne

TERC10
(TERYT)

3202707014

Urząd miejski³

ul. Żwirki i Wigury 3
18-420 Jedwabne
tel. 86 217-20-25; faks 86 217-20-40

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Strona internetowa miasta

Kościół Św. Jakuba w Jedwabnem

Jedwabne to typowo rolnicze miasto w woj. podlaskim, w powiecie łomżyńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Jedwabne. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. łomżyńskiego.

Według danych z 31 grudnia 2005 roku, miasto miało 1775 mieszkańców.

[edytuj] Historia

Pierwsza wzmianka o Jedwabnem pojawiła się w roku 1455. Wieś Jedwabne powstała w wyniku akcji osadniczej prowadzonej przez księcia mazowieckiego Janusza I Starszego. Wieś powstała na terenie nie stałej osady, Jedwabne siedliska, nad rzeczką Wiźnicą, na szlaku Wizna - Kubra. Założycielem wsi najprawdopodobniej był podsędek wiski Jan Bylica, ze Ślubowa w ziemi zakroczymskiej podpisujący się "Johannes Bylica de Jedwabne subiudex terrestis Visnensis". Staraniem Jana Bylicy powstał tu w 1417 roku pierwszy drewniany kościół pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny, Świętego Jakuba i Wszystkich Świętych wzmiankowany w dokumentach z roku 1448. Wieś Jedwabne do 1680 roku należała do rodziny Jedwabińskich, a po śmierci ostatniego z Jedwabińskich, wieś przeszła w ręce Kraszewskich.

W roku 1736 właścicielem wsi został stolnik łomżyński Antoni Rostkowski. Z jego inicjatywy 17 lipca 1736 r. król August III nadał dla Jedwabnego magdeburskie prawa miejskie i prawo na odbywanie cotygodniowych targów w niedzielę oraz pięciu jarmarków w roku. W tym okresie Jedwabne posiadało wybudowany w latach 1737-1738 drewniany kościół z dwuwieżową fasadą, oraz synagogę wybudowaną około 1770 roku. W 1777 roku, płacąc 20 000 zł, nowym właścicielem Jedwabnego został Stanisław Rembieliński, sekretarz gabinetowy króla Stanisława Augusta, chorąży i poseł ziemi wiskiej. Pod koniec XVIII wieku powstały w Jedwabnem fabryki sukna. W 1851 r. w Jedwabnem pracowało już 17 warsztatów tkackich, zatrudniających 36 robotników i pod względem wartości produkcji Jedwabne zajmowało w Królestwie 11 miejsce. W 1862 roku w Jedwabnem zainstalowanych było 11 mechanicznych i 13 ręcznych krosien. Zakłady podupadły po powstaniu styczniowym. Dnia 8 kwietnia 1909 roku Kazimierz Skarżyński sprzedał jedwabieński majątek Aleksandrze Marcinkowskiej.

W okresie I wojny światowej Jedwabne było miejscem bardzo zaciekłych walk pozycyjnych, pozostałością których jest niemiecki cmentarz wojskowy w Jedwabnem i w Orlikowie.

W maju 1918 roku właścicielami dóbr zostali Helena i Henryk Prusowie. W kwietniu 1936 roku część nieruchomości dóbr majątku Jedwabne przeniesiona została na córkę i zięcia Heleny Prus, Irenę i Ferdynanda Hartwigów.

W latach 1939-1941 pod okupacja radziecką, w mieście i okolicy działały organizacje podziemne, oddział partyzancki stacjonujący na uroczysku Kobielne został rozbity przez Sowietów. 10 lipca 1941 miejsce mordu co najmniej 340^[1] Żydów (Pogrom w Jedwabnem) przez miejscowych Polaków. Po wojnie aresztowano i skazano wielu uczestników zbrodni. W 60. rocznicę pogromu odsłonięto pomnik pomordowanych.

Relacja o ataku radzieckim na uroczysko Kobielne ukazała się w książce J. T. Grossa "W czterdziestym nas matko na Sybir zesłali" - Polska a Rosja 1939-42.^[2] W latach 80. prof. Tomasz Strzembosz zbierał relacje z okresu okupacji radzieckiej i napisał na jej temat kilka prac.

Po reformie rolnej w roku 1944 ziemie majątku Jedwabne rozparcelowano, a dworek przejęto na cele kulturalne gminy Jedwabne.

[edytuj] Honorowi Obywatele Jedwabnego

Tomasz Strzembosz (2004)
Jerzy Robert Nowak (2006)

[edytuj] Zobacz też

[edytuj] Przypisy i notatki

↑ Według szacunków Instytutu Pamięci Narodowej.
↑ W czterdziestym nas matko na Sybir zesłali" - Polska a Rosja 1939-42, Wybór i opracowanie: Jan Tomasz Gross, Irena Grudzińska-Gross. Wstęp napisał Jan Tomasz Gross. Wybór dziecinnych wypracowań polskich dzieci uwolnionych z sowieckiej zsyłki lat 1939-1942 ze zbiorów Instytutu Hoovera. Londyn: Aneks 1983.