Kirasjerzy
Z Wikipedii
Kirasjerzy (z fran. cuirassier – pancerny) – rodzaj ciężkiej jazdy (szturmowej) w zbrojach z metalowych płyt (kirysach).
Jazda tego typu powstała w drugiej połowie XVI w. z przekształcenia w nią z ciężkozbrojnej jazdy kopijniczej, choć nowożytnych kirasjerów poprzedzali w starożytności macedońscy hetairoi o zbliżonym przeznaczeniu bojowym i rynsztunku, co ich spadkobiercy.
Jednostka ta oznacza nowe stadium rozwoju europejskiej ciężkiej jazdy. Pancerz używany przez tych jeźdźców był znacznie lżejszy, zapewniając większą szybkość i zwinność. Znaczną uwagę poświęcano technikom jeździeckim. Kirasjerzy potrafili zadawać potężne, śmiercionośne uderzenia zarówno nieprzyjacielskiej konnicy, jak i piechocie.
Wyposażenie kirasjera obejmowało stalowy kirys o wysokości około 47 cm, szerokości 44 cm (na wysokości piersi) i wadze 8-9 kg. Kirys ten chronił pierś i plecy jeźdźca przed ciosami broni białej i kulami muszkietowymi (wystrzelonymi z odległości nie mniejszej niż 50 kroków). Kula pistoletowa mogła go przebić tylko jeśli została wystrzelona z bardzo krótkiej odległości (2-3 kroki).
Czasami kirasjerzy nosili stalowe, otwarte hełmy w kształcie kasku. Ten okazały hełm nawiązywał do hełmów hellenistycznych Greków i Rzymian. Posiadał otok z czarnego niedźwiedziego futra, ozdobiony był nadgrzebieniem z końskiego czarnego włosia i piórem pąsowym na lewym boku.
Wyposażenie kirasjera obejmowało zamszową kryzę, mundur, skórzane spodnie i buty z cholewami. Na jego uzbrojenie składały się pałasz (lub szpada), para pistoletów i krótka kawaleryjska skałkówka lub karabinek.
W XVI wieku i w początku XVII wieku kirasjerzy walczyli ogniem z konia, stosując tzw. karakol. Dopiero w wojnie trzydziestoletniej mający doświadczenie w polskiej armii Gottfried Heinrich von Pappenheim i wzorujący się na nim Octavio Piccolomini używali kirasjerów do szarż cwałem na białą broń. Odtąd kirasjerzy atakowali w zwartym szyku, galopem z odległości 1800-700 kroków. Do przełamywania linii nieprzyjaciela używali pałaszy, podczas gdy pistolety stanowiły broń rezerwową. Generał von Marvitz zapisał kiedyś: "Ta formacja przełamie wszystko, co jej stanie na drodze. Połowa z nich padnie pod kulami wroga lub wpadnie w okopy, a setki skręcą sobie kark. Ale oni się nie zatrzymają (a co dopiero mówić o zawróceniu), ponieważ przy całym tym zamęcie i łoskocie powodowanym przez setki koni rwących w zwartym szyku nawet najlepszy jeździec nie byłby w stanie kierować swoim wierzchowcem - są po prostu skazani na to, by się przebić.A nawet jeśli któryś z nich okiełzna konia i odzyska panowanie nad nim, niech lepiej zapomni o zatrzymywaniu się, bo zostałby powalony i stratowany przez gnających za nim. Nie ma zatem cienia wątpliwości, że po rozpoczęciu szarży może się ona zakończyć wyłącznie przełamaniem linii wroga lub śmiercią całego oddziału."
Obok typowych kirasjerów w XVII wieku występowali tzw. półkirasjerzy, używający lżejszych zbroi i walczący przy użyciu arkebuzów. Stanowili oni specyficzny rodzaj jazdy, pośredni między kirasjerami i arkebuzerami.
Kirasjerzy stanowili uprzywilejowaną formację i byli zwolnieni z wielu obowiązkowych elementów służby.
Od połowy XIX w. była to normalna jazda liniowa, która gdzieniegdzie zachowała nazwę kirasjerów. We Francji kirasjerzy przetrwali do 1914 r.
[edytuj] Polscy kirasjerzy
W Księstwie Warszawskim był jeden pułk kirasjerów (14 pułk jazdy), który sformowano w 1809. W czasie kampanii 1812 został przydzielony do 7 dywizji ciężkiej jazdy generała Jana Lorge.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Literatura
- Mała Encyklopedia Wojskowa, 1967, Wydanie I
