Radon

Z Wikipedii

At - Rn - Fr Xe Rn   Układ okresowy
Dane ogólne
Nazwa, symbol, l.a.*	Radon, Rn, 86
Własności metaliczne	gaz szlachetny
Grupa, okres, blok	18 (VIIIA), 6, p
Gęstość, twardość	9,73 kg/m3, bd
Kolor	bezbarwny
Własności atomowe
Masa atomowa	222 u
Promień atomowy (obl.)	bd (135) pm
Promień kowalencyjny	145 pm
Promień van der Waalsa	bd
Konfiguracja elektronowa	[Xe]4f145d106s²6p6
e- na poziom energetyczny	2, 8, 18, 32, 18, 8
Stopień utlenienia	0
Własności kwasowe tlenków	bd
Struktura krystaliczna	regularna ściennie centrowana
Własności fizyczne
Stan skupienia	gazowy
Temperatura topnienia	202 K (-71 °C)
Temperatura wrzenia	211 K (-62°C)
Objętość molowa	50,50×10-6 m³/mol
Ciepło parowania	16,4 kJ/mol
Ciepło topnienia	2,89 kJ/mol
Ciśnienie pary nasyconej	bd
Prędkość dźwięku	bd
Pozostałe dane
Elektroujemność	bd (Pauling) bd (Allred)
Ciepło właściwe	94 J/(kg*K)
Przewodność właściwa	bd
Przewodność cieplna	3,64×10-3 W/(m*K)
I Potencjał jonizacyjny	1037 kJ/mol
Najbardziej stabilne izotopy*
izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 211Rn {syn.} 14,6 godz w.e. 2,892 211At β+   211At α 5,965 207Po 212Rn {syn.} 24 godz α   208Po 222Rn {syn.} 3,824 dni α 5,590 218Po
Tam, gdzie nie jest zaznaczone inaczej, użyte są jednostki SI i warunki normalne.
*Wyjaśnienie skrótów: l.a.=liczba atomowa wyst.=występowanie w przyrodzie, o.p.r.=okres połowicznego rozpadu, s.r.=sposób rozpadu, e.r.=energia rozpadu, p.r.=produkt rozpadu, w.e.=wychwyt elektronu

Radon (Rn, łac. radon) - pierwiastek chemiczny z grupy gazów szlachetnych w układzie okresowym.

Został odkryty w 1900 roku przez Friedricha Dorna. Nazwa pochodzi od radu. W początkowym okresie po odkryciu, był nazywany Niton (symbol Nt), dopiero po roku 1923 otrzymał swoją aktualną nazwę.

Znanych jest 27 izotopów radonu, które powstają w wyniku rozpadu szeregu promieniotwórczego uranu ²³⁸U, ²³⁵U i toru ²³²Th. Większość izotopów tego szeregu ma bardzo krótki okres połowicznego rozpadu (poniżej 1 godziny). Wyjątkiem są trzy izotopy radonu: ²²²Rn - 3,8 doby, ²¹¹Rn - 14,7 godziny i ²¹⁰Rn - 2,5 godziny. Najbardziej niebezpiecznym dla środowiska jest ²²²Rn, który dzięki długiemu okresowi półrozpadu ma możliwość migracji i gromadzenia się. Stanowi on 80% wszystkich izotopów radonu.

Radon w czasie rozpadu emituje promieniowanie alfa (oraz w mniejszym stopniu beta) o małej przenikliwości, ale o dużej zdolności jonizującej (wysoka energia, duża masa cząstki). ²²²Rn jest pierwiastkiem naturalnym, pochodzącym bezpośrednio z rozpadu ²²⁶Ra (o okresie połowicznego zaniku 1600 lat). Ten ostatni z kolei jest długożyciowym produktem przemian radioaktywnych zachodzących w naturalnym szeregu promieniotwórczym, którego pierwszym członem jest naturalny izotop uranu: ²³⁸U. Zawartość uranu w skorupie ziemskiej wynosi średnio 2ppm (0,0002%), więc stosunkowo dużo. Dlatego też zawartość Rn-222 w powietrzu atmosferycznym w warstwie przypowierzchniowej jest znacząca. Średnie stężenie ²²²Rn w powietrzu w Polsce wynosi ok. 10 Bq/m³. Radon stanowi 40-50% dawki promieniowania, jaką otrzymuje mieszkaniec Polski od źródeł naturalnych. Radon może stanowić zagrożenie dla zdrowia człowieka, bowiem gromadzi się w budynkach mieszkalnych, zwłaszcza w piwnicach, przedostając się tam z gleby w wyniku różnicy ciśnień (efekt kominowy). Dotyczy to zwłaszcza podłoża granitowego, zawierającego większe ilości uranu w swoim składzie niż np. skały osadowe. Aktualnie w Polsce obowiązuje limit stężenia radonu w nowych budynkach mieszkalnych wynoszący 200 Bq/m3. Szkodliwość radonu jest wynikiem stosunkowo szybkiego jego rozpadu, prowadzącego do powstania kilku krótkożyciowych pochodnych, również radioaktywnych, emitujących promieniowania alfa. Ich zatrzymanie w płucach będzie powodować uszkodzenia radiacyjne, prowadzące do rozwoju choroby nowotworowej.

[edytuj] Radon a zdrowie

Obserwuje się niekorzystny wpływ radonu na zdrowie, szkodliwe efekty działania radonu polegają na uszkadzaniu struktury chemicznej kwasu DNA przez wysokoenergetyczne, krótkotrwałe produkty rozpadu radonu ²²²Rn, co wywołuje rozwój komórek rakowych. Powoduje to np. zachorowania na raka płuc wśród górników. W wielu krajach wprowadzono normy określające dopuszczające stężenia radonu w powietrzu, w pomieszczeniach i wodach pitnych np. w Czechach norma ta wynosi 200 Bq/m³. Częste wietrzenie pomieszczeń może się przyczynić do spadku stężenia radonu.

W obszarach, w których na skutek budowy geologicznej występuje wysokie lub średnie zagrożenie emanacjami radonowymi wykonanie pomiarów emisji radonu powinno być obowiązkowe. W Polsce obszarami najbardziej zagrożonymi emanacjami radonowymi są Sudety, w których występują złoża uranu i toru masywów granitoidowych i skał metamorficznych o wysokich zawartościach uranu i toru.

Górnośląskie Zagłębie Węglowe jest również obszarem potencjalnie najbardziej zagrożonym emanacjami radonowymi. W osadach karbonu, silnie pociętych uskokami, pokłady węgla zawierają podwyższone koncentracje uranu, a przez to podwyższone stężenia radonu. Na obecność radonu wskazywać mogą pośrednio znaczne ilości radu w wodach kopalnianych zrzucanych do zlewni Wisły i Odry.

[edytuj] Zobacz też

• wody radonowe

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Radon ... groźniejszy niż Czarnobyl?