San Andrés i Providencia
Z Wikipedii
| San Andrés i Providencia | |
 podział administracyjny Kolumbii |
|
 |
|
| Flaga | |
| Stolica | San Andrés |
| Powierzchnia | 52 km² |
| Ludność (2003) | 83 491 mieszk. |
| Gęstość zaludnienia | 1600 mieszk./km² |
San Andrés i Providencia (es): San Andrés y Providencia) to jeden z departamentów Kolumbii. Obejmuje archipelag wysp położony ok. 775 km na północny zachód od Kolumbii i 220 km na wschód od Nikaragui. Stolicą departamentu jest miasto San Andrés.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Przypuszczalnie wyspy zostały odkryte przez Krzysztofa Kolumba podczas jego pierwszej ekspedycji w 1492 roku.
W latach 1670-1689 na wyspach przebywał angielski korsarz Henry Morgan. W 1803 roku, po ponownym ustanowieniu hiszpańskiego Wicekrólestwa Nowej Granady (1739), wyspy oraz prowincja Veraguas – obejmująca zachodnią część Panamy i wschodnie wybrzeże Nikaragui – zostały do niego przyłączone. Pod koniec epoki kolonialnej terytorium to było administrowane z prowincji Cartagena.
Po uzyskaniu niepodległości, Republika Wielkiej Kolumbii okupowała archipelag, w 1822 poddając go administracji departamentu Magdalena. Następnie Zjednoczone Prowincje Ameryki Środkowej nie uznały suwerenności Kolumbii na tym obszarze i domagały się jego przekazania, podczas gdy Kolumbia z kolei kwestionowała prawa Zjednoczonych Prowincji do wschodniego wybrzeża obecnej Nikaragui. Zjednoczone Prowincje Ameryki Centralnej rozpadły się w wyniku wojny domowej z lat 1838-1840, a stroną konfliktu stała się odtąd Nikaragua, z drugiej zaś strony – Nowa Granada, powstała w wyniku rozwiązania Wielkiej Kolumbii.
Kolumbia w 1912 roku ustanowiła lokalną administrację wysp, przyznając im status departamentu. W 1928 roku traktat Esguerra-Bárcenas zawarty między Kolumbią a Nikaraguą rozstrzygał spór o wyspy na korzyść Kolumbii. W latach 80. XX w., gdy do władzy w Nikaragui doszli sandiniści, w wyniku reformy konstytucyjnej przyjętej przez nikaraguański parlament traktat Esguerra-Bárcenas został przez Nikaraguę wypowiedziany.
Nikaragua argumentowała, że traktat został zawarty pod presją militarną Stanów Zjednoczonych i podczas okupacji przez amerykańską armię, i z tego powodu nie może być uznany za suwerenną decyzję spełniającą wymogi konstytucyjne. Kolumbia odrzuca taką argumentację przywołując fakt, iż traktat został ratyfikowany przez Nikaraguę w 1930 roku, gdy wojska amerykańskie opuściły już Nikaraguę, jest zatem jej suwerenną decyzją i z tego powodu jest wiążący.
W 2001 roku Nikaragua przedstawiła swe roszczenia w Międzynarodowym Trybunale Sprawiedliwości, podnosząc kwestię poszerzenia swych granic morskich o obszar ok. 50 000 km², obejmujący także kolumbijski departament San Andrés i Providencia. Kolumbia kwestionuje właściwość Trybunału do orzekania w tej sprawie oraz zwiększyła swe siły wojskowe i policyjne na spornym obszarze. Na dodatek Kolumbia i Honduras w 1999 roku podpisały porozumienie o granicy morskiej, potwierdzające prawa Kolumbii do archipelagu. Należy dodać, że również między Nikaraguą a Hondurasem istnieją nierozwiązane spory graniczne.
Wyspę Providencia 29 października 2005 nawiedził huragan Beta, powodując mniejsze i średnie zniszczenia.
[edytuj] Gminy i wyspy
Poza głównymi wyspami, San Andrés oraz Providencia i otaczającymi je mniejszymi wysepkami, do departamentu należy osiem atoli, wliczając w to zanurzoną poniżej poziomu oceanu Ławicę Alicia.
[edytuj] Gmina San Andrés
[edytuj] Wyspa San Andrés
O wyspie przeczytaj w osobnym artykule: wyspa San Andrés.
Wyspa San Andrés zajmuje powierzchnię 26 km², znajduje się na niej stolica departamentu, miasto San Andrés.
[edytuj] Cayos del Este Sudeste
Atol położony 22 km w kierunku wschód-południe-wschód od wyspy San Andrés oraz 35 km na północny wschód od Cayos de Alburquerque, współrzędne geograficzne 12°24' N 81°28' W. Ma 14 km długości i 4 km szerokości. Jest tu kilka piaszczystych wysepek po stronie południowo-wschodniej. Największe z nich to Cayo del Este, Cayo Bolivar, West Cay oraz Cayo Arena. Żadna z nich nie osiąga poziomu wyższego niż 2 m n.p.m. Wszystkie porośnięte są niskimi krzakami i palmami, a na wybrzeżach mangrowcem. Na Cayo Bolivar znajduje się latarnia morska, należąca do kolumbijskiej marynarki wojennej. Wyspy są często odwiedzane przez rybaków, zarówno z San Andrés jak i z kontynentalnej Kolumbii. Na Cayo Bolivar istnieją 2 stałe budynki, prócz tego prowizoryczne chatki drwali na pozostałych wyspach.
[edytuj] Cayos de Albuquerque
Atol ten leży na południowy zachód od San Andrés (współrzędne geograficzne: 12°10' N 81°51' W) i jest najdalej na zachód wysuniętym punktem Kolumbii. Średnica pierścienia raf wynosi około 7 km. W jego południowej części leżą dwie wysepki: Cayo del Norte i Cayo del Sur. Większa z nich, Cayo del Norte, wznosi się na 2 m n.p.m. i jest porośnięta krzakami i drzewami palmowymi. Cayo del Sur leży kilkaset metrów dalej na południe. Jej wysokość nie przekracza 1 metra i porasta ją zaledwie kilka krzewów, a na południu mangrowce. W 1980 roku na Cayo del Norte wzniesiono latarnię morską, obsługiwaną przez marynarkę wojenną Kolumbii.
[edytuj] Gmina Wyspa Providencia i Archipelagi
[edytuj] Wyspa Providencia (wraz z wyspą Santa Catalina)
To największa wyspa archipelagu i druga w departamencie (po San Andrés). Leży 80 km na płn.-płn.-wschód od San Andrés, współrzędne geografizne: 13°21' N 81°22' W. Wraz z wyspą Santa Catalina i pomniejszymi wysepkami mierzy 7,2 km w osi północ-południe, nie licząc wysepki Low Cay wysuniętej 10 km dalej na północ (współrzędne geograficzne: 13°32' N 81°21' W). Powierzchnia Wyspy Providencia wynosi 17 km². Sąsiednia, mniejsza Santa Catalina ma 2 km² powierzchni. Archipelag zamyka system raf koralowych długości 35 km rozciągający się na obszarze 250 km² – co czyni ją jedną z najsławniejszych raf położonych poza Pacyfikiem i Oceanem Indyjskim. W górzystym centrum wyspy Providencia wznoszą się trzy szczyty, z których najwyższy osiąga wysokość 363 m n.p.m. Wyspa zbudowana jest ze skał osadowych, pochodzenia wulkanicznego. Największą miejscowością jest Isabel Village na północy wyspy, w pobliżu południowo-wschodniego wybrzeża wyspy Santa Catalina. Inne wioski to San Felipe na zachodnim brzegu i La Paz na południowo-wschodnim.
[edytuj] Ławica Alicia (Banco Alicia)
Całkowicie zanurzona rafa, położona 16°05' N 79°22' W, bez wysp, największa płycizna to 6 m p.p.m. Najdalej wysunięty na północ punkt Kolumbii. Ławica jest przedmiotem roszczeń Jamajki, oddalonej o 260 km (należące do niej wysepki Pedro Cays leżą jeszcze bliżej – 200 km od rafy), podczas gdy od kontynentalnej Kolumbii rafa oddalona jest o 740 km.
[edytuj] Ławica Bajo Nuevo
Ławica Bajo Nuevo ma długość 26 km i szerokość 9 km, obejmuje 240 km² powierzchni, głównie oceanu (laguna, współrzędne geograficzne: 15°53' N 78°33' W), z niewielkimi wysepkami. Niektóre porośnięte są trawami. Wyspy te stanowią najdalej na północ wysunięty skrawek lądu należący do Kolumbii. Największą z nich jest wyspa Low Cay, długości 400 m i szerokości 40 m, z najwyższym wzniesieniem 2 m n.p.m. Współcześnie wyspy odwiedzane są przez łowców homarów. Na Low Cay od 1980 roku czynna jest latarnia morska. Atol ten, wraz z atolem Seranilla, jest przedmiotem roszczeń Stanow Zjednoczonych, powołujących się na Guano Act z 1856 roku.
[edytuj] Ławica Serranilla
Ławica, dawniejszy atol ma około 40 km szerokości i 32 km długości, współrzędne geograficzne 15°55' N 79°54' W. Zajmuje powierzchnię 1200 km² (głównie wody laguny). Kilka niewielkich wysepek: West Breaker, Middle Cay, East Cay i Beacon Cay, z rzadką roślinnością w postaci krzaków i palm. Większość rafy wysycha w czasie odpływu, z tego powodu setki wraków okrętów znajduje się w pobliżu wysp. Beacon Cay to największa wyspa tej grupy, całkowicie zabudowana domami i obiektami wojskowymi, używanymi przez amerykańskich marines podczas kryzysu kubańskiego. Obecnie instalacje militarne są opuszczone. Latarnia morska o wysokości 20 m, czynna od 1977 roku, wzniesiona jest na koralowej półce w pobliżu ławicy. Ławica, podobnie jak Ławica Bajo Nuevo, jest przedmiotem roszczeń USA, powołujących się na Guano Act z 1856 roku.
[edytuj] Ławica Quita Sueño
Ławica położona 14°15' N 81°15' W nie posiada wysp, jednakże jej północno-wschodni kraniec stanowi rafa koralowa długości 37 km, częściowo wysychająca podczas odpływu. Pierwotnie we władaniu USA, powołujących się na Guano Act z 1856 roku, ławica została zwrócona Kolumbii w 1982 roku. Znajduje się tu latarnia morska Quita Sueño Light, wzniesiona na rafie koralowej w 1977 roku.
[edytuj] Ławica Serrana
W większości położony pod powierzchnią morza atol, współrzędne geograficzne 14°24' N 80°16' W, ma około 50 km długości i 13 km szerokości, zajmuje powierzchnię ok. 500 km², głównie oceanu (laguna). Największą z grupy niewielkich wysepek i skał jest Southwest Cay, zajmujący obszar 1200 na 800 metrów, z ruinami niegdysiejszej bazy wojskowej, użytkowanej przez amerykańskich marines podczas kryzysu kubańskiego. Wszystkie wysepki porośnięte są rzadką roślinnością – krzakami i niewysokimi drzewami. Na wyspach Southwest Cay oraz Narrow Cay znajdują się latarnie morskie, czynne od 1977 roku i obsługiwane przez Kolumbię. Ta na Southwest Cay ma wysokość 25 metrów i stanowi kombinację budynku mieszkalnego oraz białej wieży o konstrukcji stalowej, z urządzeniem świetlnym na szczycie. Wyspa North Cay posiada stałych mieszkańców, są nimi łowcy żółwii, zamieszkujący drewniane domki wzniesione na wyspie. Ławica, pierwotnie w posiadaniu USA powołujących się na Guano Act z 1856 roku, została w 1981 roku zwrócona Kolumbii, wraz z Ławicą Quita Sueño i Ławicą Roncador.
[edytuj] Ławica Roncador
Ławica Roncador to w większości położony poniżej poziomu morza atol z kilkoma piaszczystymi wyspekami. Współrzędne geograficzne: 13°34' N 80°04' W. Ma 14 km długości i 4 km szerokości, zajmuje powierzchnię 65 km², głównie oceanu (laguna). W jej północnej części leży Roncador Cay, o powierzchni około 600 na 300 metrów, wznoszący się do 4 m n.p.m. Jest na tej wyspie kilka budynków, częściowo zniszczonych, zbudowanych podczas kryzysu kubańskiego przez amerykańską armię. Nieczynna latarnia morska znajduje się w północnej części wyspy. Od 1977 roku czynna jest nowa latarnia morska. Ławica, pierwotnie w posiadaniu USA powołujących się na Guano Act z 1856 roku, została w 1981 roku zwrócona Kolumbii, wraz z Ławicą Quita Sueño i Ławicą Serranar.
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Strona turystyczna zawierająca mapy wysp
- Informacje o niektórych atolach (de)
- Strona o kolumbijskich latarniach morskich (de)
Amazonas • Antioquia • Arauca • Atlántico • Bolívar • Boyacá • Caldas • Caquetá • Casanare • Cauca • Cesar • Chocó • Córdoba • Cundinamarca • Guainía • Guajira • Guaviare • Huila • Magdalena • Meta • Nariño • Norte de Santander • Putumayo • Quindío • Risaralda • San Andrés i Providencia • Santander • Sucre • Tolima • Valle del Cauca • Vaupés • Vichada
