Stosunki polsko-krzyżackie
Z Wikipedii
 |
Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w nim poprawić: za krótka treść. Sekcje posiadają co najwyżej kilka zdań. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość. |
[edytuj] Polska i zakon krzyżacki przed 1226 rokiem
[edytuj] Sytuacja w Polsce
Zobacz więcej w osobnym artykule: Polska w okresie rozbicia dzielnicowego.
W okresie panowania Władysława Hermana i Bolesława Krzywoustego w Polsce Mazowsze zaliczało się do dzielnic najbogatszych, jednak w wyniku najazdów Prusów, Jaćwingów i Litwinów zostało w dużej mierze spustoszone. W celu powstrzymania ataków Konrad I mazowiecki stworzył sieć grodów obronnych oraz zorganizował zakon braci dobrzyńskich. Doprowadził także do utworzenia oddziałów zbrojnych pod dowództwem wojewodów, jednak wszystkie te środki okazywały się niewystarczające, w związku z czym w 1226 r. Konrad mazowiecki podjął decyzję o sprowadzeniu do Polski zakonu krzyżackiego.
[edytuj] Sytuacja zakonu krzyżackiego
W końcu XII wieku zakon krzyżacki był jednym z potężniejszych pod względem ekonomicznym i politycznym spośród pozostałych zakonów (templariusze, joannici) powstałych w Palestynie, jednak zdawano sobie sprawę, że posiadłości znajdujące się na terenach podbitych w czasie krucjat nie są trwałe. Szansą okazało się spotkanie z jednym z organizatorów V wyprawy krzyżowej – królem Węgier Andrzejem II – który potrzebował w tym czasie wsparcia przeciwko najeżdżającym Siedmiogród ludowi Połowców. Krzyżacy przenieśli się zatem na teren Siedmiogrodu jednak Andrzej II zorientował się, iż dążą oni do budowy własnego państwa, który mógłby stać się nowym zagrożeniem dla Węgier. W związku z tym, w roku 1225 zgromadził siły i doprowadził do wyprowadzenia Krzyżaków z zajmowanych przez nich terenów. Dla zakonu znów zaistniało zagrożenie powrotu do poprzedniej sytuacji, lecz pojawiła się nowa szansa – zaproszenie ze strony Konrada I mazowieckiego do osiedlenia się i walki z pogańskimi Prusami.
[edytuj] Lata 1226-1307
Pierwsi zakonnicy pojawili się w Polsce dopiero w roku 1230, w liczbie pięciu. Pierwszym miejscem ich osiedlenia była ziemia chełmińska. Rozpoczęła się kolonizacja oraz rejzy przeciw plemionom pruskim. Jeszcze w 1230 roku pojawił się dokument znany dziś jako falsyfikat kruszwicki, który miał dawać Krzyżakom prawo do wieczystego użytkowania ziemi chełmińskiej. Był to kolejny już dokument, mogący w przyszłości być podstawą do ewentualnych roszczeń Krzyżaków. Pierwszym była Złota Bulla z Rimini z 1226 roku wydana przez Fryderyka II, która to nadawała zakonowi ziemię chełmińską jako bazę wypadową oraz wszystkie ziemie potencjalnie zdobyte w Prusach.
Sytuacja kształtowała się dla Krzyżaków nader pomyślnie, gdyż w 1231 roku zmarł biskup Chrystian, który nie stosował w swej działalności misyjnej przemocy, lecz próbował zwyczajnie nawracać plemiona pruskie. Ponadto ok. roku 1235 większość spośród braci dobrzyńskich przyłączyła się do zakonu, co sprawiło, że uzyskał on swego rodzaju monopol na walkę z niewiernymi.
Kolejne lata to pasmo sukcesów w podbijaniu terenów pruskich. W 1254 roku zdobyto osadę Tuwangste, którą na cześć dowodzącego wyprawą króla czeskiego Przemysła Ottokara II nazwano Królewcem. Skutkiem rejz oprócz zdobycia nowych terenów była także niemal całkowita zagłada plemienia Jaćwingów oraz Prusów, których przetrwały jedynie elity, spolonizowały się lub też zgermanizowały w późniejszych wiekach.
[edytuj] Lata 1308-1343
[edytuj] Utrata Pomorza Gdańskiego
O ile w XIII wieku zbrojne konflikty polsko-krzyżackie w zasadzie nie występowały, to wiek XIV przyniósł wielką zmianę w stosunkach między obydwoma państwami. Będąc królem Polski Wacław II Czeski zawarł z Brandenburczykami umowę, na mocy której miał oddać Pomorze Gdańskie w zamian za Nową Marchię. Ostatecznie do zamiany nie doszło z powodu śmierci polskiego władcy, jednak w 1308 Brandenburgia postanowiła skorzystać ze słabości państwa Władysława Łokietka i zajęła Pomorze. Książę zmuszony został zwrócić się o pomoc do Krzyżaków, którzy wypędzili najeźdźców. Za swoją pomoc zażądali jednak wysokiej zapłaty, przewyższającej wręcz wartość zajętej ziemi. Wobec odmowy zapłaty przez Władysława zajęli oni całe Pomorze Gdańskie w 1309, a załogę Gdańska wymordowali. Osłabiona w tym czasie Polska, rozbita wciąż na dzielnice, nie była w stanie natychmiast przeciwstawić się agresji, co spowodowało utratę tych ziem na długie lata.
W 1320 roku pojawiła się jednak szansa na przełom – Polska zjednoczyła się, królem został Władysław I Łokietek, lecz okazało się, że kraj nadal był zbyt słaby, aby podjąć się kolejnej walki. Nowy król poddał jednak zakon krzyżacki pod sąd papieski w Inowrocławiu. Wyrok z 1321 roku nakazał Krzyżakom zwrot Pomorza Gdańskiego Polsce, lecz zakon nie zamierzał rezygnować ze swych zdobyczy.
W 1331 doszło do zawarcia bardzo groźnego dla Polski sojuszu Jana Luksemburskiego z Krzyżakami. Świeżo odrodzonemu państwu polskiemu groziła utrata suwerenności, jednak dzięki nadmiernym ambicjom sojuszników, ich porozumienie nie przetrwało. Stało się tak, gdyż król Czech zamiast do Kalisza ruszył na Poznań, który miał się znaleźć w zasięgu wpływów krzyżackich. Nie udało mu się go zdobyć, wobec czego rozpoczął odwrót.
[edytuj] Bitwa pod Płowcami
Zobacz więcej w osobnym artykule: Bitwa pod Płowcami.Tymczasem Krzyżacy, którzy najechali kraj od północy, uchodzili z uprowadzoną ludnością. Władysław Łokietek postanowił zaatakować część ich sił. 27 września 1331 roku doszło do starcia pod Płowcami na Kujawach. Bitwa nie została jednoznacznie rozstrzygnięta, lecz to strona polska zrealizowała swój cel – kampania Krzyżaków na ziemiach polskich została przerwana.
Jednak już 9 kwietnia 1332 roku zakon krzyżacki ponownie napadł na Polskę zagarniając Kujawy i ziemię dobrzyńską. Reakcja ze strony sędziwego króla już nie nastąpiła, zmarł on 2 marca 1333 roku w wieku 73 lat.
[edytuj] Początek panowania Kazimierza Wielkiego
Niebawem, bo już 25 kwietnia tego samego roku, na tronie polskim zasiadł syn poprzedniego króla – Kazimierz. Okazał się on osobą niezwykle sprawnie poruszającą się w świecie dyplomacji. W 1335 doprowadził do I Zjazdu Wyszehradzkiego, na którym za cenę 20 tysięcy kóp groszy praskich oraz uznanie zwierzchności Jana Luksemburskiego nad Śląskiem, król Czech zrzekł się wszelkich praw do korony polskiej. Oznaczało to ostateczne przekreślenie sojuszu czesko-krzyżackiego. Ponadto usiłowano rozstrzygnąć sprawę utraconych przez Polskę ziem, lecz rezultaty nie zadowalały króla polskiego, w związku z czym zdecydował się on na poddanie zakonu pod sąd papieski. Wyrok z 16 września 1339 nakazał zwrot Kujaw, ziemi dobrzyńskiej i Pomorza Gdańskiego. Był to już drugi wygrany przez stronę polską proces, ale Krzyżacy ponownie nie zgodzili się na oddanie zagrabionych ziem.
Tymczasem zmarł książę Rusi Halickiej Bolesław Jerzy Trojdenowicz, który przed śmiercią uczynił swym sukcesorem Kazimierza Wielkiego, co postawiło przed polską polityką zagraniczną nowe wyzwanie. Kazimierz Wielki musiał dokonać wyboru, gdyż Polska nie była wówczas na tyle silna, by podjąć się walki na dwóch frontach.
[edytuj] Pokój w Kaliszu
Zobacz więcej w osobnym artykule: Pokój kaliski 1343.Kazimierz Wielki uznał, że większą szansą dla Korony byłoby uzyskanie terenów ruskich, w związku z czym spór z państwem zakonu krzyżackiego należało załagodzić. W tych warunkach doszło w roku 1343 do zawarcia pokoju w Kaliszu, dzięki któremu zapewniony został rozejm, a Polska odzyskała Kujawy i ziemię dobrzyńską. Ponadto Kazimierz Wielki zachował tytuł władcy Pomorza Gdańskiego co w przyszłości mogłoby stanowić podstawę do ewentualnych roszczeń ze strony polskiej.
[edytuj] Lata 1344-1408
[edytuj] Kwestia Władysława Opolczyka
Pokój kaliski zapewnił stabilizację w stosunkach polsko-krzyżackich na stosunkowo długi okres. Napięcie we wzajemnych stosunkach nasiliło się jednak ponownie w końcu XIV wieku. Spór znów dotyczył ziemi dobrzyńskiej i części Kujaw przekazanej jako lenno Władysławowi Opolczykowi przez Ludwika Węgierskiego. Władysław Opolczyk postanowił zastawić otrzymane ziemie państwu zakonnemu, lecz dzięki włączeniu się do działalności politycznej jego bratanków, konflikt został zażegnany.
[edytuj] Powstanie Związku Jaszczurczego
Zobacz więcej w osobnym artykule: Związek Jaszczurczy (XIV wiek).W 1397 roku na ziemiach zakonu powstała organizacja mająca chronić interesów lokalnego społeczeństwa przed uciskiem elit krzyżackich – Związek Jaszczurczy. Początkowo swoim zasięgiem obejmował jedynie ziemię chełmińską. Z czasem rozrósł się i stał podstawą dla kolejnej struktury – Związku Pruskiego.
[edytuj] Bunt Świdrygiełły
Kolejny kryzys we wzajemnych stosunkach nastąpił w roku 1401, tuż po zawarciu przez Polskę i Litwę unii wileńsko-radomskiej. Młodszy brat Jagiełły – Świdrygiełło – jako przeciwnik porozumienia polsko-litewskiego stanął na czele buntu przeciw Witoldowi. Postanowił także poszukać wsparcia u Krzyżaków, którzy zainteresowani byli w osłabieniu Litwy, jednak znów udało się zapobiec rozpętaniu wojny i w 1404 roku strony zawarły pokój w Raciążu, na którym Witold przedstawił także polskie postulaty dotyczące kwestii utraconych ziem. Polska odkupiła ziemię dobrzyńską.
[edytuj] Kwestia Nowej Marchii
Tymczasem powrócił problem Santoku i Drezdenka, gdy w 1402 roku zakon krzyżacki nabył Nową Marchię. Podporządkowanie sobie tych grodów przez państwo zakonne doprowadziło do utwardzenia stanowiska Polski w kwestiach krzyżacko-litewskich. Gdy wielkim mistrzem został zwolennik ostrej polityki przeciw Polsce Ulrich von Jungingen wybuch wojny był już tylko kwestią czasu.
[edytuj] Lata 1409-1419
[edytuj] Wielka wojna z zakonem krzyżackim
Zobacz więcej w osobnym artykule: Wielka wojna.
Tymczasem na Żmudzi wybuchło antykrzyżackie powstanie, co stało się bezpośrednią przyczyną wybuchu wojny, w której stronami były z jednej strony Polska z Litwą wspierane przez siły ruskie i tatarskie, z drugiej zaś zakon krzyżacki i ochotnicy z zachodnich państw europejskich.
Wojnę rozpoczęło zajęcie ziemi dobrzyńskiej przez Krzyżaków, po którym czasowo zaprzestano działań wojennych i zawarto rozejm do lata 1410 roku. Zima stała się dla obu stron okresem przygotowań do walnej rozprawy. W tym czasie usiłowano także doprowadzić do arbitrażu ze strony Wacława Luksemburczyka, lecz wszelkie wysiłki uzyskania porozumienia spełzły na niczym.
Krzyżacy skoncentrowali swe siły pod Świeciem, natomiast wojska polsko-litewsko-ruskie spotkały się pod Czerwińskiem, gdzie zmontowano most pontonowy, po którym przeprawiły się na drugą stronę Wisły i ruszyły na Malbork. Ich drogę zastąpiły siły zakonne i 15 lipca 1410 roku doszło do decydującej bitwy pod Grunwaldem. Nastąpiła niespotykana wcześniej klęska militarna wojsk krzyżackich. Siły polskie ruszyły na Malbork, lecz nie udało się zdobyć zamku i odstąpiono od oblężenia. Tymczasem ze strony Nowej Marchii doszło do kontrnatarcia, lecz zostało ono powstrzymane w bitwie pod Koronowem. Także Zygmunt Luksemburski wysłał swe wojska do Polski, lecz zatrzymano je w bitwie pod Bardiowem.
[edytuj] I pokój toruński
Zobacz więcej w osobnym artykule: I pokój toruński.W tych warunkach 1 lutego 1411 roku doszło w Toruniu do podpisania traktatu pokojowego między Polską i Litwą a państwem zakonu krzyżackiego znanego jako I pokój toruński. Na mocy porozumienia Polsce zwrócono utraconą na początku działań wojennych ziemię dobrzyńską, zaś Mazowsze odzyskało Zawkrze, natomiast Litwa odzyskała Żmudź, jednak tylko do czasu śmierci Jagiełły i Witolda. Ponadto Krzyżacy zobowiązali się do niedyskryminowania swoich poddanych, którzy w czasie wojny uznali panowanie króla polskiego. Z zobowiązania tego jednak się nie wywiązali, skazując na śmierć np. magistrat Gdańska.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Wojna głodowa
Zobacz więcej w osobnym artykule: Wojna głodowa.W czerwcu 1414 roku wobec niechęci Krzyżaków do negocjacji Jagiełło postanowił znów zbrojnie wyruszyć na tereny państwa zakonnego. Krzyżacy jednak chcąc uniknąć otwartej bitwy pochowali zapasy i schronili się w zamkach, co utrudniało siłom polsko-litewskim prowadzenie działań wojennych. Z propozycją przeniesienia sporu na drogę dyplomatyczną wystąpił legat papieski, w wyniku czego Władysław Jagiełło zgodził się dochodzić swych roszczeń na Soborze w Konstancji.
[edytuj] Sprawa polska na Soborze w Konstancji
Zobacz więcej w osobnym artykule: Sobór w Konstancji.W 1414 roku spór polsko-krzyżacki wkroczył w nową fazę – dyplomatyczną. Chociaż w zasadzie Polska nie uzyskała w wyniku jego obrad żadnych korzyści terytorialnych, to dzięki zabiegom ówczesnego rektora Akademii Krakowskiej Pawła Włodkowica oraz arcybiskupa gnieźnieńskiego Mikołaja Trąby strona polska wygrała na tle ideowym oraz uzyskała zrozumienie swej postawy na arenie międzynarodowej.
[edytuj] Lata 1420-1453
[edytuj] Arbitraż Zygmunta Luksemburczyka i wyrok wrocławski
Wobec fiaska w sprawie porozumienia polsko-krzyżackiego Polska i Litwa rozpoczęły blokadę handlową wobec zakonu krzyżackiego. Napięcie we wzajemnych stosunkach znów rosło, w związku z czym propozycję rozsądzenia sporu przedstawił Zygmunt Luksemburski. W wyroku wrocławskim z 1420 roku potwierdzał jedynie ustalenia I pokoju toruńskiego, co nie satysfakcjonowało strony polskiej dążącej wciąż do odzyskania ziemi chełmińskiej i Pomorza Gdańskiego.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Wojna 1422 roku i pokój melneński
Zobacz więcej w osobnym artykule: pokój melneński.W tych warunkach doszło w 1422 do wybuchu kolejnego konfliktu zbrojnego, który jednak został dość szybko przerwany i w tym samym roku zawarto pokój nad jeziorem Melno. Na jego mocy Krzyżacy na zawsze zrzekli się wszelkich pretensji do Żmudzi co właściwie zakończyło udział Litwy jako państwa w walkach z zakonem, Polska natomiast odzyskała Orłowo, Nieszawę i Murzynowo.
[edytuj] Kampania polsko-husycka 1433 i pokój w Brześciu Kujawskim
W 1431 roku miał miejsce najazd Krzyżaków na Kujawy lecz ich wojska poniosły klęskę w bitwie pod Dąbkami. Ponadto zakon krzyżacki zdecydował się wesprzeć ponownie zbuntowanego przeciw Polsce Świdrygiełłę. W 1432 roku w Pabianicach doszło do zawarcia sojuszu polsko-husyckiego, który zaowocował wspólną wyprawą na Nową Marchię i Pomorze Gdańskie w roku 1433. Sierotki Czeskie dotarły aż do wybrzeży Bałtyku, wobec czego Krzyżacy zgodzili się na rokowania. Pokój podpisano w Brześciu Kujawskim w roku 1435. Jego gwarantami miały być stany pruskie, które to na wypadek jego nieprzestrzegania otrzymały prawo wypowiedzenia posłuszeństwa Krzyżakom.
[edytuj] Powstanie Związku Pruskiego
Zobacz więcej w osobnym artykule: Związek Pruski.W roku 1440 społeczeństwo miast pruskich powołało do życia Związek Pruski – organizację mającą chronić interesy obywateli przed nadużyciami ze strony władz krzyżackich. Zakon krzyżacki usiłował powstrzymać rozwój jej struktur i doprowadzić do jej delegalizacji, prowadził w związku z tym rozmowy z cesarzem niemieckim, jednak jego wysiłki nie powiodły się i Związek przetrwał. Oznaczało to klęskę dotychczasowej polityki wewnętrznej zakonu i zwiększenie się szansy na powrót Pomorza Gdańskiego do Polski.
[edytuj] Lata 1454-1510
[edytuj] Wojna trzynastoletnia
Zobacz więcej w osobnym artykule: Wojna trzynastoletnia.4 lutego 1454 roku na terenach pruskich wybuchło antykrzyżackie powstanie. Związek Pruski zwrócił się do Kazimierza Jagiellończyka z prośbą o przyłączenie. 6 marca tego samego roku król Polski dokonał aktu inkorporacji Prus do Polski, co zaakceptowały wszystkie miasta z wyjątkiem Malborka, Chojnic i Sztumu. Zdarzenie to jest przyjmowane za początek wojny trzynastoletniej. Krzyżacy rozpoczęli pacyfikację buntu, co spowodowało decyzję o wyprawie polskiej na ziemie pruskie. Pospolite ruszenie polskie doznało jednak porażki w bitwie pod Chojnicami. Klęska ta spowodowała swego rodzaju przełom, gdyż strona polska zmuszona została do przejścia na wojska zaciężne, głównie piechotę i artylerię. Było to możliwe dzięki wsparciu finansowemu miast pruskich, które pokryły ok. 2/5 kosztów prowadzenia działań wojennych. Oddziały te pod wodzą Piotra Dunina zwyciężyły Krzyżaków m.in. w jednej z kluczowych walk – bitwie pod Świecinem. Wcześniejsze zwycięstwo floty kaperskiej pod Bornholmem oraz wygrana w roku 1463 bitwa na Zalewie Wiślanym dodatkowo przesądziły o klęsce militarnej zakonu krzyżackiego. W roku 1464 strony konfliktu przystąpiły do rokowań pokojowych. Jak miało się niebawem okazać wojna trzynastoletnia w przeciwieństwie do wielkiej wojny przyniosła Polsce wymierne korzyści polityczne i terytorialne – po 158 latach Korona Królestwa Polskiego odzyskała Pomorze Gdańskie.
[edytuj] II pokój toruński
Zobacz więcej w osobnym artykule: II pokój toruński.
19 października 1466 roku w Toruniu podpisano układ pokojowy znany jako II pokój toruński. Uwzględniono w nim tendencje, które uwidoczniły się w społeczeństwie żyjącym na dotychczasowych terenach państwa zakonu krzyżackiego – wyraźne ciążenie Pomorza Gdańskiego ku Polsce oraz dystans jaki wobec niej zachowali mieszkańcy terenów zwanych Prusami Dolnymi z Królewcem na czele. Postanowienia traktatu pokojowego były następujące:
- Pomorze Gdańskie powróciło do Polski zachowując pewną autonomię i liczne przywileje
- Polska odzyskała ziemię chełmińską i ziemię michałowską
- Polska uzyskała część Powiśla z Malborkiem i Elblągiem
- utworzono dominium warmińskie, które wraz z pozostałymi ziemiami przyłączonymi do Polski stanowić miało nową prowincję – Prusy Królewskie
- uszczuplone państwo zakonu krzyżackiego ze stolicą w Królewcu stało się odtąd polskim lennem[1], którego kolejni przywódcy[2] zobowiązani byli odtąd składać hołd władcy polskiemu.
[edytuj] Prusy Zakonne jako lenno
| Wielki mistrz | Data hołdu |
|---|---|
| Henryk VI Reuss von Plauen | 1469 |
| Henryk VII Reffle von Richtenberg | 1470 |
| Martin Truchsess von Wetzhausen | 1479 |
| Johann von Tieffen | 1493 |
[edytuj] Wojna popia 1478-1479
Zobacz więcej w osobnym artykule: wojna popia.W latach 1478-1479 zakon krzyżacki wsparty przez króla Węgier Macieja Korwina wszedł w spór militarny z Kazimierzem Jagiellończykiem o obsadę biskupstwa warmińskiego, forsując na to stanowisko wbrew woli króla Polski swojego kandydata Mikołaja Tungena.
Za czasów Fryderyka Wettyna, wielkiego mistrza w latach 1498-1510 doszło do kolejnego kryzysu w stosunkach polsko-krzyżackich. Władca ten jako książę Rzeszy odmawiał złożenia hołdu królowi polskiemu. Jan Olbracht dwukrotnie groził mu z tego powodu wojną, jednak on pozostawał nieugięty. Strona polska rozpoczęła mobilizację sił wojskowych, lecz przygotowania przerwała śmierć króla. Na tronie polskim zasiadł Aleksander Jagiellończyk, ale Fryderyk Wettyn nadal odwlekał akt podporządkowania się i znów nie doczekał się stosownej reakcji państwa polskiego. Tymczasem jednak władzę w Polsce objął Zygmunt Stary i w roku 1507 wystosował odpowiednie ultimatum, jednak wielki mistrz postanowił na zawsze opuścić terytorium Prus i udał się do Niemiec. W 1511 roku nowym wielkim mistrzem został Albrecht Hohenzollern. Napięta sytuacja musiała zostać w najbliższym czasie rozwiązana.
[edytuj] Lata 1511-1525
[edytuj] Dążenia Prus Zakonnych do uniezależnienia się od Polski
Od początku panowania nowego wielkiego mistrza trwały polsko-krzyżackie negocjacje w sprawie złożenia hołdu. Tymczasem w 1512 roku Wasyl III rozpoczął akcję zbrojną przeciw Polsce, co doprowadziło do rozpętania się wojny polsko-rosyjskiej. Albrecht Hohenzollern zobowiązany był przyjść z pomocą swemu zwierzchnikowi, królowi polskiemu, czego się nie podjął. Uznano to za felonię, co dało Polsce casus belli. Jednak sytuacja Zygmunta Starego się komplikowała ze względu na zawarcie 1514 roku moskiewsko-niemieckiego sojuszu zaczepno-obronnego. W tej sytuacji sprawę postanowiono rozwiązać na drodze dyplomatycznej i w czasie zjazdu wiedeńskiego w 1515 roku Maksymilian I przyrzekł zerwać stosunki z Albrechtem i Wasylem III. Uznał on stan prawny Prus Zakonnych z 1467 roku, a kwestię warunków złożenia hołdu zawieszono na 5 lat.
[edytuj] Wojna polsko-krzyżacka 1519-1521
Zobacz więcej w osobnym artykule: Wojna polsko-krzyżacka 1519-1521.W tej sytuacji strona polska miała pewność, że zakon krzyżacki nie może liczyć na otwarte wsparcie ze strony Rzeszy. Tymczasem Albrecht wystąpił wobec Polski z żądaniem przyłączenia do swego państwa Prus Królewskich z Warmią. Rozwiązania można się było spodziewać już tylko w roku 1519 wraz z wygaśnięciem 5-letniego rozejmu. W Polsce na sejmie walnym w Toruniu podjęto decyzję o rozprawieniu się z zakonem drogą zbrojną, w trybie natychmiastowym. Wzmocniono załogi miast pomorskich, a armię skierowano przez Pomezanię wprost na Królewiec. Jednak niebawem zakon krzyżacki wyprowadził kontruderzenie oraz otrzymał wsparcie landsknechtów z Rzeszy, co przedłużyło walki. W roku 1521 w obliczu zagrożenia Europy najazdem tureckim podpisano w Toruniu rozejm na cztery lata.
[edytuj] Hołd pruski
Zobacz więcej w osobnym artykule: Hołd pruski.
W czasie trwania rozejmu Albrecht Hohenzollern uświadomił sobie w jakiej znalazł się sytuacji. Nie mógł już liczyć na żadne wsparcie z Rzeszy i dalsze prowadzenie wojny z Polską oznaczałoby dla niego katastrofę. W tej sytuacji postanowił ugiąć się pod żądaniami i złożyć hołd lenny Zygmuntowi Staremu. Jednak zrobił to już jako władca świecki, gdyż w 1525 roku za namową Lutra zmienił wyznanie na luteranizm i dokonał sekularyzacji państwa. Odtąd Prusy Zakonne stały się Prusami Książęcymi. 8 kwietnia 1525 podpisano traktat krakowski, a dwa dni później, złożył hołd Zygmuntowi Staremu. Tym samym też otrzymał Prusy Zakonne jako lenno dziedziczne, mające pozostać w dynastii Hohenzollernów z zastrzeżeniem jednak, że lennik nie mógł być jednocześnie władcą Brandenburgii, również będącej wówczas w posiadaniu tej dynastii. Hołd pruski był poniekąd ostatecznym zakończeniem trwających od początku XIII wieku sporów polsko-krzyżackich, choć jak wykazała przyszłość nie rozwiązał bynajmniej problemu zagrożenia Polski ze strony Prus.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
Hołd Pruski- Muzeum Historii Polski
[edytuj] Polska a zakon obecnie
Obecnie (2007) w zakonie krzyżackim jest trzech zakonników z Polski, a zakon nie ma w Polsce ani jednego domu parafialnego.
[edytuj] Kluczowe postacie w historii stosunków polsko-krzyżackich
- Konrad I mazowiecki – książę kujawsko-mazowiecki, w 1226 roku sprowadził zakon krzyżacki do Polski
- Hermann von Salza – wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1209-1239, wysłał pierwszych zakonników na tereny polskie
- Władysław Łokietek – król Polski (1320-1333), walczył w bitwie pod Płowcami
- Kazimierz Wielki – król Polski (1333-1370), zawarł z Krzyżakami pokój kaliski
- Władysław Opolczyk – dzierżawca ziemi chełmińskiej, lennik króla Polskiego
- Ulrich von Jungingen – wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1407-1410, poległ w bitwie pod Grunwaldem
- Władysław Jagiełło – król Polski (1386-1434), prowadził liczne wojny z państwem zakonnym, zwycięzca spod Grunwaldu
- Paweł Włodkowic – rektor Akademii Krakowskiej, reprezentował interesy strony polskiej na Soborze w Konstancji
- Mikołaj Trąba – przewodniczący polskiej delegacji na Soborze w Konstancji, pierwszy prymas Polski
- Jan Falkenberg – dominikanin, reprezentował interesy strony krzyżackiej na Soborze w Konstancji, gdzie zawzięcie atakował delegację polską, za co Kapituła Generalna zakonu skazała go na dożywotnie więzienie, ułaskawił go jednak Marcin V
- Kazimierz IV Jagiellończyk – król Polski (1447-1492), doprowadził do załamania potęgi militarnej zakonu krzyżackiego w zwycięskiej dla Polski wojnie trzynastoletniej
- Fryderyk Wettyn – wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1498-1510, odmówił złożenia hołdu lennego królowi polskiemu, został jednak arcybiskupem Magdeburga, co pozwoliło mu uniknąć konfrontacji
- Albrecht Hohenzollern – wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1511-1525, po przegranej wojnie z Polską dokonał sekularyzacji państwa i jako książę Prus stał się lennikiem króla polskiego
- Zygmunt I Stary – król Polski (1506-1548), pokonał Albrechta Hohenzollerna w wojnie polsko-krzyżackiej, czego następstwem był hołd pruski złożony mu przez księcia Prus Książęcych
[edytuj] Najistotniejsze konflikty zbrojne między Polską a zakonem krzyżackim wraz z traktatami pokojowymi
- wojna polsko-krzyżacka 1330-1331
- wielka wojna 1409-1411
- wojna głodowa 1414
- wojna polsko-krzyżacka 1422
- kampania polsko-husycka
- wojna trzynastoletnia 1454-1466
- wojna popia 1478-1479
- wojna polsko-krzyżacka 1519-1521
[edytuj] Ciekawostki
- Warto wiedzieć, że samych braci zakonnych w zakonie krzyżackim nigdy nie było w Prusach wielu. Najwięcej, ok. 950, w bitwie pod Grunwaldem, większość wojsk krzyżackich stanowili goście z Europy zachodniej i oddziały posiłkowe złożone z knechtów
- Sprowadzając Krzyżaków do Polski w 1226 roku Konrad I mazowiecki prawdopodobnie działał pod wpływem rady Henryka Brodatego. Za argumenty podaje się przeważnie trzy fakty: nadanie przez Henryka Brodatego pewnej wsi na Śląsku w 1222 roku; jego liczne kontakty na terenie Niemiec oraz jego wspólne wyprawy podejmowane wraz z Konradem mazowieckim i Leszkiem Białym przeciw plemionom pruskim nie przynoszące rezultatów (1222 i 1223)
- W czasie bitwy pod Legnicą w 1241 rycerstwo zakonne wsparło wojska polskie i śląskie w walce z Mongołami
- W czasie wojny polsko krzyżackiej w latach 1519-1521 obronę Olsztyna przed Krzyżakami zorganizował i prowadził Mikołaj Kopernik
- Państwo Albrechta Hohenzollerna powstałe w 1525 roku, czyli Prusy Książęce było pierwszym w historii państwem luterańskim, zaś utworzona w Królewcu diecezja luterańska była pierwszą oficjalnie uznaną przez Lutra strukturą tego kościoła w Europie
- Albrecht Hohenzollern był siostrzeńcem ówczesnego króla Polski – Zygmunta I Starego
Przypisy
[edytuj] Bibliografia
- Seria Polska. Dzieje cywilizacji i narodu:
- Marek Derwich, Monarchia Piastów, Warszawa-Wrocław 2003, Wydawnictwo Dolnośląskie, ISBN 83-7023-989-7
- Marek Derwich, Monarchia Jagiellonów, Wrocław 2004, Wydawnictwo Dolnośląskie, ISBN 83-7384-018-4
- Tomasz Jurek, Dzieje Średniowieczne, Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, ISBN 83-02-07370-9
- Bibliografia online
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Krzyżacy a Polska – Serwis o zamku w Malborku i zakonie krzyżackim
- Krzyżacy – Toruński Serwis Turystyczny
- Album Grunwaldzki
- Oficjalna strona zakonu krzyżackiego
