Stryj (miasto)

Z Wikipedii

Współrzędne: 49°15' N 23°51' E49.25 23.85 (Stryj (miasto))

Stryj
Herb Stryja
Państwo	Ukraina
Obwód	lwowski
Położenie	49° 15' N 23° 51' E
Ludność (2004) • liczba ludności	57 600
Położenie na mapie kraju Stryj
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Strona internetowa miasta

Stryj (ukr. Стрий, węg. Sztrij) – dawne wolne miasto królewskie, położone nad rzeką Stryj, dopływem Dniestru. Obecnie w obwodzie lwowskim, na Ukrainie, centrum rejonu. Liczy 63 tys. mieszkańców (2001). Duży węzeł kolejowy, przemysł maszynowy, drzewny, spożywczy, materiałów budowlanych.

Spis treści 1 Demografia 2 Nazwa 3 Historia 4 Kościoły 5 Słynni mieszkańcy 6 Pobliskie miejscowości 7 Bibliografia 8 Linki zewnętrzne

[edytuj] Demografia

[edytuj] Nazwa

Dawne nazwy : Stryg, Stry, Stryj, Strig, Strigenses, Stryi, Strey, Striig, Strya, Sthryensis, Sthrya, Stryei, Stri. Nazwa ma etymologię proto-idoeuropejską, w znaczeniu – struga, strumień, strumyk (celtycki – sruami), nm. – stromm, perski – struth (river), Hindu – sravati, łot. – straume, litewski – sriatas, strautas.

[edytuj] Historia

• Pierwsze wzmianki pochodzą z 1385 r. Odnotowano istnienie osady i świątyni chrześcijańskiej. W połowie XIV w. wraz z ziemią halicką został przez Kazimierza Wielkiego włączony do Polski, ziemia przemyska, województwo ruskie do roku 1772,
• w 1403 r. został darowany przez Władysława Jagiełłę najmłodszemu bratu, księciu Świdrygielle
• w 1431 r. uzyskał prawa miejskie. W tym czasie król zezwolił rycerzowi Tarło na odbudowę zniszczonego miasta.
• w 1460 król Kazimierz Jagiellończyk nadał miastu prawa magdeburskie. Miasto otrzymało liczne przywileje i ulgi: pozwolenie na doroczne jarmarki i sobotnie targi, połów ryb, wycinkę drzew w królewskich lasach, sprzedaż wina i piwa beczkowego w piwnicy pod ratuszem, budowę na rynku sukiennic.
• Jako powiat był jednostką administracyjna w okresie I Rzeczypospolitej, Województwo ruskie od XV w. do 1772 r.
• dalszych przywilejów udzielił Zygmunt I Stary, a następnie Zygmunt II August przyznając z dóbr królewskich łany pod uprawę pasz dla bydła.
• Stefan Batory zobowiązał kupców przywożących sól do zatrzymywania się w mieście na trzy dni, w 1576 r. nadał Żydom przywilej kupowania domów i zakładania sklepów. W połowie XVII w. istniały w Stryju liczne cechy: kupiecki, krawiecki, kuśnierski, tkacki, garncarski, kowalski, ślusarski, kołodziejski, piekarski, bednarski, słodowników, postrzygaczy i najliczniejszy szewski ze specjalnymi przywilejami nadanymi już w 1591 r. przez Zygmunta III Wazę.
• korzyści z królewskich przywilejów często były niwelowane przez najazdy Tatarów, Kozaków, Turków, Wołochów, morowe powietrze, pożary czy zbrojne zatargi mieszczan ze szlachtą pobliskiego Zapłatyna. W uporaniu się z tymi klęskami pomógł Jan Sobieski, sprawujący urząd stryjskiego starosty. Na długiej liście starostów widnieją takie nazwiska jak: hetman Jan Tarnowski, hetman Stanisław Koniecpolski, Mikołaj Sieniawski syn hetmana wielkiego koronnego, Stanisław Ciołek Poniatowski ojciec króla Stanisława Augusta, a kończy Kazimierz Poniatowski.

• w 1772 w wyniku pierwszego rozbioru Polski miasto wraz z całą Małopolską Wschodnią wchodzi w skład cesarstwa austriackiego
• II poł. XIX w. – wielki pożar zniszczył doszczętnie miasto
• 1872 – budowa pierwszej linii kolejowej
• w dwudziestoleciu międzywojennym siedziba powiatu (w województwie stanisławowskim). Skład narodowościowy: Polacy – 34,5%, Żydzi – 35,6%, Ukraińcy – 28,0%, Niemcy – 1,6%.
• wrzesień 1939 – pierwsza okupacja sowiecka. Masowe aresztowania Polaków podejrzewanych o działalność patriotyczną
• 1940-1941 – masowe deportacje mieszkańców na Syberię i do Kazachstanu
• w nocy z 1 na 2 lipca 1941 wycofujący się z miasta sowieci rozstrzelali wielu więźniów więzienia w Stryju
• 1942 – utworzenie przez hitlerowców getta w którym uwięziono ok. 15 tys. Żydów z miasta i okolicy
• 1943 – likwidacja getta przez hitlerowców i ukraińskie oddziały pomocnicze. Zamordowano wówczas na miejscu lub wywieziono na miejsce kaźni w pobliskim Hołbutowie lub do obozu zagłady w Bełżcu wszystkich Żydów
• lipiec 1944 – zdobycie miasta przez Armię Czerwoną i współdziałające z nią oddziały Armii Krajowej (Akcja Burza).

[edytuj] Kościoły

Od 1396 parafia w Stryju należała do diecezji przemyskiej (dwa lata wcześniej należała do archidiecezji halickiej). W 1594 parafia weszła w skład dekanatu w Samborze, a w 1787 przeszła do archidiecezji lwowskiej, do dekanatu halickiego. Na początku XIX w. Stryj był centrum dekanatu stryjskiego. Aktualnie w skład dekanatu stryjskiego wchodzą parafie: Borysław, Brzozdowce, Chodorów, Drohobycz, Medenice, Mikołajów, Morszyn, Nowosielce, Rozdół, Skole, Słońsk, Stryj, Sucha Dolina, Truskawiec, Wołoszcza, Żydaczów, Żurawno.

• Kościół pw. Narodzenia Matki Bożej
  • 1396 – za założyciela kościoła pw. Narodzenia Matki Bożej uważa się Kazimierza Wielkiego
  • lata 20. XV w. – budowa murowanego kościoła
  • 1640 – po pożarze mieszczanie odbudowali świątynię, większą od poprzedniej
  • 1722 – po kolejnym pożarze (zniszczony dach, wieża i dzwony) siłami mieszczan i proboszcza ks. Franciszka Rogaczewskiego świątynia została odremontowana
  • 1743 – wizytuje parafię abp. Wacław Sierakowski, metropolita lwowski
  • 1827, październik – pożar znów zniszczył dach, wieżę i dzwony
  • 17 kwietnia 1886 – pożar całkowicie zniszczył świątynię, również obraz z głównego ołtarza Narodzenie Matki Bożej
  • 1891 – koniec odbudowy kościoła, której dokonał ks. Ludwik Ollender – dobudowano nową zakrystię, poszerzono główną nawę, zbudowano nową wieżę
  • 1894 – kościół poświęcił ks. Jan Puzyna, biskup pomocniczy archidiecezji lwowskiej
  • 1935 – abp Bolesław Twardowski koronował obraz Matki Bożej Stryjskiej z głównego ołtarza i poświęcił dzwony
  • po wojnie kościół był cały czas czynny. Przyjeżdżali do niego wierni m.in. ze Skolego, Truskawca, Drohobycza.
  • 8 września 1995 – świątynia była ogłoszona Sanktuarium Matki Bożej Wspomożycielki Ludzkich Nadziei
  • 26 czerwca 2001 – Ojciec Święty Jan Paweł II podczas swojej pielgrzymki na Ukrainę we Lwowie poświęcił koronę Matki Bożej Stryjskiej
  • 9 września 2001 – kard. Marian Jaworski koronował obraz Matki Bożej Stryjskiej

• Kościół pw. Marii Magdaleny
  • XVI w. – został zbudowany kościół pw. Marii Magdaleny
  • 1687 – otrzymali ten kościół oo. Franciszkanie, którzy zbudowali przy kościele klasztor
  • 1787 – kasata józefińska, władze austriackie zamykają kościół i klasztor, w okresie późniejszym przekazali go grekokatolikom
  • 1945 – po wydarzeniach pseudosoboru lwowskiego cerkiew grekokatolicką zamknięto, a świątynię wkrótce przekazano Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej
  • 1990 – świątynię oddano grekokatolikom

• Kościół pw. św. Józefa (ss. Serafitek)
  • 1897 – siostry rozpoczynają swoja posługę w Stryju
  • 1907 – abp J. Bilczewski, metropolita lwowski dokonał poświęcenia kamienia węgielnego pod budowę kościoła pw. św. Józefa
  • 1910 – ukończenie budowy kościoła
  • 1946 – po wojnie kościół władze zamknęły; najpierw w nim był skład żelazny, później – meblowy
  • 1999 – kościół oddany Ukraińskiej Prawosławnej Cerkwi Autokefalicznej

• Kaplica Najświętszej Marii Panny (XVII w.)

[edytuj] Słynni mieszkańcy

• Artur Grottger
• Józef Koffler
• Kornel Makuszyński
• Julian Stryjkowski
• Kazimierz Wierzyński
• Zbyszko Cyganiewicz
• Imelda Żak
• Zygmunt Szendzielarz (Szyndzielarz) pseud. "Łupaszko", ur. w Stryju, 12 lutego 1910, jeden z najsławniejszych kresowych powstańców-zagończyków.
• Antoni Celowski, ur. w Stryju w 1783 r. Po studiach we Lwowie rozpoczął w r.1807 pracę w państwowej administracji Księstwa Warszawskiego, a od 1825 r. pełnił funkcję komisarza fabryk na terenie nowopowstałego Królestwa Polskiego. Zajmował się też badaniami naukowymi. Opracował m.in. w 1827 r. technologię produkcji cukru z pszenicy. Zmarł 26 czerwca 1855 w Wiedniu. (na podstawie "Kresy Wschodnie – Stryj" opr. Adama Żarnowskiego)
• Kazimierz Nowak
• Andrzej Nosowicz ur.18 listopada 1867 r w Stryju. Studia na Politechnice Lwowskiej. Od 1910 zastępca naczelnika służb technicznych w Dyrekcji Kolei Północnych w Wiedniu z siedzibą w Krakowie. Budowniczy linii kolejowych Tarnopol-Halicz, Lwów-Podhajce. W Polsce niepodległej naczelnik Dyrekcji Kolei Państwowych i od 1923 minister kolei żelaznych. Zmarł w 1940 r.
• Jan Kociniak
• Danuta Baduszkowa
• Erazm Semkowicz ur.1878 r. we Lwowie, zm. 1945 r. w Sanoku, adwokat i senator RP

[edytuj] Pobliskie miejscowości

• Bolechów
• Chodorów
• Derżów
• Dolina
• Drohobycz
• Kałusz
• Morszyn
• Sambor
• Skole
• Truskawiec
• Żydaczów
• Kochawina miejsce kultu Maryjnego, cudowny obraz MB Kochawinskiej

[edytuj] Bibliografia

• "Kresy Wschodnie – Stryj" opr. Adama Żarnowskiego

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Kresy Wschodnie – Stryj

To jest tylko zalążek artykułu związanego z Ukrainą. Jeśli potrafisz, rozbuduj go.