Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana

Z Wikipedii

Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana – największa encyklopedia polska doby zaborów, zainicjowana w 1889 r. przez warszawskich wydawców – Franciszka Juliusza Granowskiego i Saturnina Józefa Sikorskiego.

Pierwszy zeszyt encyklopedii, zaplanowanej na 80 tomów po ok. 500 stron każdy, wyszedł w 1890 r. Wydawnictwo zostało przerwane przez wybuch I wojny światowej; do 1914 r. wyszło 55 tomów, do hasła „Patroklos”. We wstępie do encyklopedii zacytowano fragmenty instrukcji dla współpracowników, zgodnie z którą „wszystkie artykuły mają być trzymane w charakterze sprawozdawczym, tak aby się w nich odbijał stan współczesnej nauki i zaznaczały ostateczne wyniki badań specjalnych. Na badania i teorie lub hipotezy samodzielne autora nie ma w nich miejsca. Wykład ma być wyczerpujący lub możliwie najtreściwszy, bez dyskusji, polemik i krytycznych rozstrząsań”.

Wśród redaktorów i autorów haseł znalazło się wielu wybitnych intelektualistów i naukowców polskich przełomu XIX i XX wieku. Na czele redakcji stanął Antoni Pietkiewicz, później jego miejsce zajęli Ludwik Krzywicki i Mieczysław Rulikowski. Sekretarzem redakcji został Stanisław Krzemiński. Autorami haseł byli m.in.: Piotr Chmielowski, Samuel Dickstein, Tadeusz Korzon, Jan Karłowicz, Adam Antoni Kryński, Józef Peszke, Karol Estreicher, Antoni Okolski.

Inicjatywa wydania WEPI spotkała się z dużą przychylnością. Na początku dzieło zaprenumerowało 20 tysięcy osób i instytucji. Z biegiem lat prenumeratorów ubywało, a wydawnictwo znalazło się w finansowych kłopotach. Wydawanie dzieła od Granowskiego i Sikorskiego przejął komitet redakcyjny. Encyklopedia, która miała wychodzić w cotygodniowych zeszytach, wydawana była nieregularnie. Zbytnia obszerność artykułów groziła, że dzieło przekroczy zaplanowaną ilość tomów. W 1906 r. redakcja podjęła decyzję o zmniejszeniu objętości haseł i znacznym zmniejszeniu liczby ilustracji. Aby szybciej ukończyć publikację, postanowiono wydawać encyklopedię jednocześnie w dwóch seriach – w 1903 r., gdy edycja doszła do litery J, zaczęto wydawać równocześnie tomy z hasłami od litery N.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości planowano wznowić publikację. Zrezygnowano z tych planów, gdy okazało się, że niesprzedane przed wojną egzemplarze dotychczas wydanych tomów trafiły na makulaturę.

WEPI zachowuje swoją wartość po dziś dzień, szczególnie w przypadku biografii osobistości polskich i z Polską związanych.

[edytuj] Bibliografia

• Karol Estreicher: Bibliografia polska XIX stulecia. T. 5. Kraków 1967 (tu wykaz redaktorów i współpracowników encyklopedii do 1900 r.)
• Joanna Olkiewicz: Od A do Z czyli o encyklopediach i encyklopedystach. Warszawa 1988.
• Ludwik Krzywicki: Wspomnienia. T. 3. Warszawa 1959.