Benjamin Constant

Z Wikipedii

Henri Benjamin Constant de Rebecque (ur. 25 października 1767 w Lozannie, zm. 8 grudnia 1830 w Paryżu) – francuski pisarz, filozof i polityk liberalny pochodzenia szwajcarskiego. W młodości studiował m.in. we Francji i w Wielkiej Brytanii. Od 1794 był związany uczuciowo oraz intelektualnie z Germaine de Staël-Holstein. Utrzymywał także bliskie kontakty z animowaną przez nią tzw. grupą Coppet, grupującą wielu wybitnych intelektualistów przełomu XVIII i XIX wieku. Od 1795 przebywał w Paryżu, gdzie jako liberalny publicysta popierał rządy Dyrektoriatu. W 1799 poparł zamach stanu Napoleona Bonaparte i uzyskał miejsce w Trybunacie. W 1802 został usunięty z Izby jako jeden z przywódców liberalnej opozycji i wraz z Germaine de Staël-Holstein udał się na wygnanie. Wówczas zapoznał się bliżej z filozofią niemiecką, stykając się z wieloma przedstawicielami niemieckiej elity intelektualnej. Od tej pory był nieprzejednanym wrogiem Napoleona, ale związał się z nim ponownie w okresie tzw. Stu Dni (1815). Był wówczas autorem liberalnej konstytucji – tzw. Aktu Dodatkowego. Po upadku Napoleona poparł dynastię Burbonów. Zarzucano mu chwiejność poglądów i koniunkturalizm, choć swych liberalnych przekonań nie zmieniał od wczesnej młodości. Szukał jedynie różnych możliwości ich realizacji mimo burzliwych zmian politycznych w post-rewolucyjnej Francji. W okresie Restauracji bronił zasady ograniczonych rządów konstytucyjnych i zagrożonych swobód osobistych i obywatelskich. W latach 1819-1822 oraz 1824-1830 zasiadał w Izbie Deputowanych jako jeden z przywódców liberalnej opozycji. W 1830 poparł zwycięską rewolucję lipcową. Zmarł 8 grudnia 1830, a jego pogrzeb w Paryżu przemienił się w wielką demonstrację patriotyczną.

Constant był autorem dzieł literackich (największą sławę zyskał dzięki powiastce "Adolf", uznanej za arcydzieło literatury francuskiego romantyzmu. Jednak znacznie większy był jego wkład w dziedzinę filozofii politycznej. Constant – autor licznych dzieł politycznych (jak np. "Principes de politique" – 1806, "De l’Esprit de la conquête et de l’Usurpation" – 1813), a także broszur i artykułów uchodzi za jednego z ojców nowoczesnego liberalizmu i konstytucjonalizmu. Jako przeciwnik Rousseau i krytyczny kontynuator Monteskiusza, Constant położył podwaliny pod rozwój teorii demokracji liberalnej.

Osobiście dużą wagę przywiązywał do swych dzieł poświęconych religii, nad którymi pracował przez ponad 40 lat, wielokrotnie zmieniając koncepcje. Ostatecznie publikacja "De la religion, considérée dans sa source, ses formes et ses développements" przybrała monumentalną 5-tomową formę (wyd. w latach 1824-1831), ale to filozoficzno-historyczne dzieło poświęcone fenomenowi religii nie przyniosło autorowi oczekiwanej sławy.

W Polsce wydano dzieła literackie i biograficzne B. Constanta: "Adolf", "Czerwony kajet", "Dzienniki poufne". Wielkimi zwolennikami jego tez konstytucyjnych byli kaliszanie – szlacheckie liberalne stronnictwo działające w Sejmie Królestwa Kongresowego (lata 20. XIX wieku). W 1831, w okresie powstania listopadowego, jeden z przywódców kaliszan Wincenty Niemojowski opublikował wybór pism politycznych Benjamina Constanta pod tytułem "O monarchii konstytucyjney i rękoymiach publicznych".