Bukowina (kraina)
Z Wikipedii
Bukowina - kraina historyczna położona pomiędzy Karpatami Wschodnimi a środkowym Dniestrem, podzielona po II wojnie światowej na Bukowinę północną (ukraińską) oraz Bukowinę południową (rumuńską). Stanowi północną część historycznej Mołdawii.
Spis treści |
[edytuj] Historia Bukowiny
[edytuj] Średniowiecze
Historyczna Bukowina to jakoby kwintesencja dziejów całej Europy Środkowo-Wschodniej. Świt Bukowiny wyłania się z mroków wczesnego średniowiecza. W X-XI wieku ziemie późniejszej Bukowina weszły w skład Rusi Kijowskiej, rozciągającej się wzdłuż największych szlaków wodnych wiodących od szwedzkich Waregów ku Bizancjum i konkurującą z Połowcami, Pieczyngami, a następnie Tatarami. Leżała ona na ówczesnym pograniczu ziem kijowskich zarośniętym wiekowymi borami, przez pustkowia których przedzierał się drugorzędny szlak handlowy łączący Zadnieprze z Czechami i Węgrami. Szlak ten opierał się o pierwsze osady, które staną się dużo później najsłynniejszymi twierdzami tego obszaru: Chocimiem i Kamieńcem Podolskim. W wiekach XII i XIII ziemie te znalazły się w granicach księstwa Halickiego i Halicko-Wołyńskiego. Były to tereny w zasadzie niezamieszkane, gdzie dopiero tworzy się siatka pierwszych niewielkich osad – na wpoły rodowych skupisk rolniczo-pasterskich.
[edytuj] Czasy mołdawskie
Dopiero w XIV wieku Mołdawia, do której należy wówczas tworząca się Suczawa zaznaje swej politycznej emancypacji. Dzieje się to na tle konfliktów polsko-węgierskich. Jednak ziemie te staną się obszarem szybkiego rozwoju i wielu przemian. Od 1400 roku zaistniała w Suczawie prawosławna metropolia, mocno związana z tradycją greckiego prawosławia. Pierwsze siedziby władców mołdawskich to Seret, Baia, Radowce, wreszcie Suczawa, skąd dopiero w XVI w. stolicę Mołdawii przeniesiono do Jassów (odtąd Bukowina przestała odgrywać centralną rolę w państwie mołdawskim, punkt ciężkości polityki mołdawskiej przesunął się na południe). Wiek XV był jednak czasem prężnego rozwoju ziem mołdawskich, w tym i późniejszej Bukowiny. Potężne zyski z handlu pozwaliły na imponującą rozbudowę struktur państwowych. Główne szlaki handlowe biegnące przez te ziemie łączą Rzeczpospolitą z Morzem Czarnym. Jedna ważna droga handlowa, biegnąca wzdłuż Prutu, łączyła Ruś Halicką przez Kołomyję i stare Czerniowce ze skupiskami miejskimi dolnego Dunaju. Inna ważna droga, o charakterze międzynarodowym – tak zwana „droga mołdawska” – ciągnęła przez Bukowinę, łącząc Morze Czarne z Zachodem. Wędrowali tędy kupcy słowiańscy, arabscy, żydowscy, nieraz i ormiańscy. Opierając się o ten rosnący potencjał ekonomiczny, młoda władza mołdawska rozpoczęła wówczas fundację serii obronnych zespołów klasztornych, z których najstarsze (Putna, pierwsza Mołdawica, dawniejszy Humor...) można podziwiać jeszcze dzisiaj. Fundacje te były skupione na ogół na terenach górskich, na zachód od Suczawy. Będąc granicznymi przyczółkami państwowości mołdawskiej, stanowiły także zalążki cywilizacji wsi i miasteczek wdzierających się pomału w doliny bukowych lasów.
Skupiska miejskie terenów przyszłej Bukowiny, to przede wszystkim leżąca na południu Suczawa i rozwijające się na północy Czerniowce. Potężna twierdza suczawska do dziś imponuje swymi walorami obronnymi. Monastyry suczawskie, z monastyrem św. Jana z Suczawy na czele, świadczą o poziomie kultury prawosławnej całej ówczesnej Mołdawii.
Historia Czerniowiec była trochę odmienna, bardziej kupiecka. Czerniowce też później staną się stolicą austriackiej Bukowiny. Z 1408 roku pochodzi pierwsze pisemne świadectwo istnienia tego sporego już wówczas miasteczka, z dwoma prawosławnymi kościółkami parafialnymi, zamieszkanego głównie przez Rusinów i Wołochów. Leżące przy większym szlaku handlowym niż Suczawa czerpią z tego korzyści i ponoszą straty. W latach 1497-1537 Polacy aż trzy razy palą Czerniowce podczas swoich wypraw. Ziemie te były terenem nieudanej wyprawy króla polskiego Jana Olbrachta w 1497 r., którego wojska zostały zmuszone do odstąpienia od obleganej Suczawy, a następnie rozbite w lasach mołdawskich („Za króla Olbrachta, wyginęła szlachta”).
Wzdłuż osi handlowych powstają miasta, które już u zarania przedstawiały kulturę etnicznie złożoną. Koniec XVII i początek XVIII wieku stanowi główny przełom w osadnictwie wielokulturowym przyszłej Bukowiny. Zalążki tego fenomenu można zaobserwować trochę wcześniej. Właśnie w owych miasteczkach handlowych spotykają się na targach ludzie przemieszczający się wzdłuż osi handlowych. Wraz z tymi ludźmi przemieszczają się idee, wyznania, kultury... Już wówczas powstawała na Bukowinie kultura otwarta na różnorakie wpływy: ruskie, polskie, węgierskie, bizantyjskie, ottomańskie i inne.
[edytuj] Czasy ottomańskie
W ciągu pierwszej połowy XVI wieku, Ottomani podbijają Mołdawię. Turcy stają się głównym zagrożeniem, co znajduje swój wyraz w lokalnej sztuce. Jeszcze w 1687 roku Sobieski przyłączy Czerniowce do Rzeczypospolitej, ale w 1699 roku zostaną one zwrócone Turkom. Tym niemniej, szczególnie w miasteczkach rozwijają się różne kultury, w tym i polska kultura kresowa. Pod koniec XVII wieku prawosławie rumuńskie przeżywa swoistą unię z Rzymem. W końcu XVII wieku w Czerniowcach rozwija się pierwsze skupisko Żydów. W 1715 roku powstaje osadnictwo ormiańskie w miejscowości Kuty nad Czeremoszem. W XVIII wieku rozwijają się spore gminy ormiańskie w Suczawie i w Czerniowcach. W 1870 roku Ormianie założyli w ramach archidiecezji lwowskiej parafię liczącą 600 katolików obrządku ormiańskiego. Na południu, w okolicach Suczawy, osiadają Ormianie prawosławni, tacy zamieszkują też okolice Putny. W 1724 roku pierwsi staroobrzędowcy uciekający przed rosyjskim caratem, znajdują schronienie na Bukowinie (we wsi Lipowien). Nazywać się tu będą Lipowianami. Tak powstawała składanka etniczna, która stanowić będzie podłoże etosu bukowińskiego.
[edytuj] Czasy habsburskie
Zasadniczą datą w kształtowaniu się fenomenu Bukowiny jest 1775 rok. Wówczas Austria odbiera Bukowinę Turkom i przyłącza ją do Galicji. Reszta Mołdawii przypadła Rosji. Wiek XIX to główny okres rozwoju Bukowiny, lata, które nadały jej swoisty charakter ziemi wielonarodowej, urzeczywistniającej ideały tolerancji. Austriacy zastają na Bukowinie olbrzymie połacie lasów, zupełnie nie zagospodarowane. Pod berłem habsburskim tę zieloną pustynię zasiedla fala imigracji bukowińskiej, która tworzy istną mozaikę ludów. Do dawnego osadnictwa rusińskiego (w tym huculskich pasterzy w terenach górskich), mołdawskiego a w miasteczkach żydowskiego i ormiańskiego, doliczyć trzeba Niemców, Austriaków i Polaków. Pracować oni będą m. in. przy wyrębie buków. W początkowych fazach zasiedlenia, w zamian za dostarczone cesarstwu drewno, można było otrzymać ziemię spod wyrębu za darmo. Pierwsze rodziny śląskich górali z okolic Czadcy oraz Śląska Cieszńskiego, przybywają na Bukowinę już na samym początku XIX wieku. Przemieszczanie się Polaków ułatwia fakt, że aż do Wiosny Ludów Bukowina pozostaje w administracyjnych ramach Galicji. Większość nowych wsi powstających wówczas na Bukowinie miała od samego początku charakter wieloetniczny. Pojana Mikuli jest najlepszym tego przykładem. Jednak w XIX wieku nie dochodziło raczej do małżeństw mieszanych ze względu na różnice kulturowe i językowe. Tym niemniej, to w XIX wieku powstała na Bukowinie coraz bardziej świadoma kultura wielonarodowa, przesiąknięta niesamowitym etosem pogranicza, dzięki któremu kilkanaście grup etniczno-wyznaniowych mogło współżyć w pokoju i poszanowaniu sąsiadów. Odzwierciedla się to w wielu do dziś funkcjonujących przysłowiach i porzekadłach bukowińskich. Trzeba zaznaczyć, że od samego początku Habsburgowie przyczynili się do rozwoju pokojowej i zarazem wielonarodowej Bukowiny. Cesarz Józef II samodzielnie wybierał urzędników i dostojników kościelnych wysyłanych na Bukowinę. On również zapewnił powstanie wielojęzycznego szkolnictwa na tych ziemiach. Na Bukowinie istniało szkolnictwo ukraińskie, rumuńskie, niemieckie, polskie, żydowskie i węgierskie. Nauczyciele byli tu opłacani najlepiej z całego cesarstwa. Władza wojskowa, istniejąca pierwotnie w tej strefie pogranicza, zapewniła pokojowy rozwój wielonarodowego osadnictwa. Na Bukowinę południową Polacy przybyli w pierwszym dwudziestoleciu XIX wieku. Dzielili się, jak wszyscy na Bukowinie, na mieszkańców gór i mieszkańców nizin. Polskie skupiska to przede wszystkim miejscowości wzdłuż Czeremoszu i Prutu, jak i Seretu na północy, a na południu – okolice rzeki Suczawy i Mołdawy. Istotną rolę w historii polskiego osadnictwa odegrała kopalnia soli w Kaczyce, do której sprowadzano całe rodziny górników m. in. z Wieliczki.
W 1848 roku Bukowina została odłączona od Galicji i dostała rangę „hercogstwa”, bezpośrednio podporządkowanego Wiedniowi. Nastały najlepsze lata rozwoju Bukowiny, przede wszystkim jednak jej stolicy – Czerniowiec. Wobec kłopotów komunikacyjnych Suczawy, Austriacy – wbrew pierwotnym planom – w Czerniowcach utworzyli centralne ośrodki administracji tej ziemi. Można tu wspomnieć znakomitą postać Antoniego von Kochanowskiego, prawdziwego ojca tego miasta. Piastował on godność rajcy czerniowieckiego przez 42 lata, będąc burmistrzem przez 27 lat. Był on również deputowanym do sejmu krajowego, wicemarszałkiem i marszałkiem tegoż sejmu i posłem do rady państwa. On to zmienił wygląd Czerniowiec, z małej drewnianej mieściny na dobrze uporządkowane miasto, z kanalizacją, prądem, brukiem i nawet tramwajem. W 1840 roku Czerniowce liczyły tylko 12500 mieszkańców, lecz już w 1859 – 26345, a w roku 1880 – 45600. Ważną rolę w rozwoju miasta odgrywała wybudowana przez polskich inżynierów kolej łącząca Lwów, Czerniowce, Suczawę i Jassy, a więc Bałtyk z Morzem Czarnym. W październiku 1875 roku, został założony uniwersytet w Czerniowcach, a przy nim powstały organizacje studenckie poszczególnych grup etnicznych (np. „Austria”, „Allemania”, „Sojuz” ukraiński, „Ognisko” polskich katolików, „Lechia”, syjonistyczna „Karima”, żydowskie „Zefira” i „Hebronia”...). Generalnie rzecz biorąc, życie kulturowe poszczególnych miejskich grup etnicznych rozwijało się w różnorodnych klubach i stowarzyszeniach, jak i w czytelniach prasy, domach kultury i bibliotekach. W miastach bukowińskich powstawała wieloetniczna inteligencja, potrafiąca docenić swą wieloetniczność i współzawodnicząca w organizowaniu imprez kulturalnych o coraz to wyższym poziomie. Dochodziło do tego, iż na przełomie XIX i XX wieku najlepsza kawiarnia w Czerniowcach wykładała codziennie 159 gazet i czasopism z całego świata. Dobre współżycie wielu kultur objawiało się także w dobie kształtowania niektórych świadomości narodowych. Na przykład pierwsze odezwy do powstającego ludu Ukrainy były drukowane w gazetach polskich, gdyż Rusini nie mieli wówczas jeszcze swoich gazet. W pamiętnikach Bukowińczyków widać, że małe dzieci stykały się już na ulicach i podwórkach z odmiennymi kulturami i językami. Targi również odgrywały tu rolę płaszczyzn spotkania. Przeciętny Bukowińczyk, nawet prawie niepiśmienny, mówił w kilku językach.
W 1857 roku dokonano spisu ludności, który na Bukowinie wypadł następująco: na 10440 km2, mieszkało 455 800 ludności (czyli 31,6 os. na 1 km2). Z tego spisu można wyczytać unikalną mozaikę etniczną: 44,6% Rumunów – zamieszkałych głównie na południu i silnie zróżnicowanych społecznie; 38,2% Ukraińców (Rusinów, Hucułów...) – raczej biedoty chłopskiej, pasterzy bez tradycji mieszczańskiej i inteligenckiej; 6,4% Niemców – urzędników, rzemieślników z wysokimi kwalifikacjami, inżynierów górniczych i hutniczych; 6,4% Żydów – zamieszkujących przede wszystkim miasta i miasteczka, trudniących się handlem i rzemiosłem, lecz będących także lekarzami, adwokatami lub np. dziennikarzami; 3% Polaków – mieszkających też przede wszystkim w miastach i miasteczkach (w Czerniowcach w 1910 roku było ich 15412 osób, stanowili tam drugą co do wielkości, po Żydach, grupę etniczną); 1,6% Węgrów, 0.57% Rosjan starego obrzędu oraz 0,01% Ormian. Bukowina miała przede wszystkim charakter agrarny. Jeszcze w 1880 roku prawie trzy czwarte ludności było związane z rolnictwem i tak w zasadzie pozostało do końca XIX wieku. Wystarczy tu wspomnieć wielkie targi bydła, odbywające się w Czerniowcach. Tylko ok. 40% ziemi tworzyła wielka własność. Proces parcelacyjny przebiegał bardzo powoli. W 1902 roku prawie 60% wszystkich gospodarstw chłopskich posiadało mniej niż 2 ha. Była to sytuacja dość wyjątkowa w tej części Europy, wynikająca z historii tego osadnictwa, dużo późniejszego niż w innych stronach – choćby – Galicji. Ważną rolę w gospodarce agrarnej spełniał wypas zwierząt, zwłaszcza w terenach górskich.
Tak więc w ciągu jednego XIX wieku, Bukowina zmieniła całkowicie swój wygląd – od zielonej prawie pustyni na rozwinięte miasta, duże wsie i nowoczesne miasteczka. Słynnymi kurortami i uzdrowiskami były Kimpolung i Watra Dorna. Na przełomie XIX i XX wieku zaistniała spora emigracja bukowińska do Stanów Zjednoczonych i do Brazylii (również części Polaków, i w sporej mierze Niemców). Dziś jeszcze funkcjonuje tam dosyć prężnie „Bukovina Society of the Americas”.
Pod względem wyznaniowym, na przełomie wieków, największą liczbę stanowili prawosławni (prawie wszyscy Rumuni i większość Ukraińców) – 68,44%; Żydów było 12,86%; katolików obrządku rzymskiego (wszyscy Polacy oraz większość Węgrów i Niemców) – 12,32%; ewangelicy i kalwini (mniejszości niemieckie i węgierskie) – 2,56%. Do tego należy dodać 0,4% staropobrzędowców z Rosji, 0,08% katolików obrządku ormiańskiego, 0,04% Ormian prawosławnych. Nie uwzględniono w tych danych ok. 6000 (?) – 0,7% Romów.
[edytuj] Czasy międzywojenne i powojenne
W okresie międzywojennym, po upadku imperium Habsburgów, na mocy traktatu z Saint-Germain-en-Laye z 10 września 1919 roku Bukowina stała się częścią Rumunii. Powstała Wielka Rumunia. Druga wojna światowa silnie zniszczyła mozaikę ludów bukowińskich. Niemieccy naziści wymordowali Żydów głównie w Birkenau i na Majdanku, Niemców wysiedlili na Śląsk i do Kraju Warty, nastąpiły repatriacje Polaków, Węgrów, Słowaków...). Nowa granica rumuńsko-sowiecka (powstała w 1940 roku, w wyniku paktu Ribbentrop-Mołotow) sztucznie dzieli Bukowinę na dwie części, jednak każda z nich zachowuje w pewnej mierze swą specyfikę wewnątrz nowych państwowości totalitarnych. W Rumunii, nawet Nicolae Ceauşescu przez lata nie potrafił poddać sobie górali bukowińskich, którzy de facto zachowali sporą autonomię. Mozaika ludów utrudniała inwigilację Securitate. Po stronie północnej pamięć o wielonarodowości i specyfice tych ziem pozwoliła przetrwać okres stalinowski niektórym ostojom mentalności bukowińskiej, która teraz z trudem się odradza, zwłaszcza w kręgach inteligenckich, jak również w środowiskach wiejskich.
[edytuj] Skład etniczny
Wedle oficjalnych danych z 1995 roku, w ukraińskim Obwodzie czerniowieckim żyje dziś 70% Ukraińców, 10% Rumunów, 9% Mołdawian, ponad 6% Rosjan, 1.7% Żydów i 0,5% Polaków. Natomiast po stronie rumuńskiej dane (prawdopodobnie ostro zawyżone) ze spisu ludności z 1992 roku stwierdziły w regionie Suczawy 96,6% Rumunów, lecz uwzględniły istnienie Węgrów (0,1), Cyganów (0,7), Niemców (0,3), Ukraińców (1,4), Lipowian (staroobrzędowców) (0,4), Polaków (0,4) i innych (0,1).
[edytuj] Rumuni
Najliczniejsza, najstarsza grupa etniczna Bukowiny. Pochodzenie związane ze zromanizowaniem plemion Daków i Getów (106-271) oraz przybyciem Słowian na te tereny w VI wieku. W wieku XIX posiadają dominującą rolę na sejmie bukowińskim. Zajmowali się tradycyjnie głównie rolnictwem, hodowlą bydła, owiec, wytwórstwem serów i rzemiosłem wiejskim. Należą do prawosławnej grupy wyznaniowej. Przed podziałem Bukowiny na dwie części stanowili oni większość w 3 powiatach środkowych i 3 południowych.
[edytuj] Rusini, Huculi, Ukraińcy
Druga najstarsza i najliczniejsza grupa ludności tubylczej. Do końca XIX wieku źródła piszą raczej o Rusinach, w XX wieku należy już mówić o Ukraińcach. Do Rusinów zalicza się także Hucułów – bukowińskich górali. Liczba Rusinów wzrastała w XIX wieku pod napływem ludności z Galicji (190 000 w 1801 roku do 337 000 w roku 1848). Skłądali się głównie ze chłopów, bez tradycji mieszczańskich, ziemiańskich czy też inteligenckich. Z końcem XIX wieku, wzrasta liczba Rusinów w sejmie Bukowiny i rodzi się ich poczucie odrębności narodowej. Ukraińcy byli tradycyjnie wyznania prawosławnego. Specyficzną i zintegrowaną ludnością na ogół zaliczaną do Rusinów są Huculi, których język posada wpływy mołdawsko-rumuńskie i słowiańskie. Prowadzą nadal typ górskiej gospodarki samowystarczalnej. Głównym ich zajęciem było i jest pasterstwo, lecz także kowalstwo, młynarstwo, bednarstwo, garncarstwo, szewstwo, krawiectwo... Pełnili również rozmaite funkcje związane z zamieszkałym terytorium, takie jak: leśniczy, sołtys, policjant wiejski, ogrodnik... Tradycyjnie pogardzali rolnictwem i samych rolników – ludzi nizin – nie darzyli wielkim szacunkiem.. Pierwsze parafie pojawiły się na huculszczyźnie dopiero pod koniec XVII wieku, a niedługo potem Huculi zaczęli uważać się za „jedynych autentycznych chrześcijan”. Ze względu na liczbę dezercji zwolnieni ze służby wojskowej pod berłem habsburskim. Po 1945 roku w wyniku zmian cywilizacyjnych oraz polityki komunistycznej nastąpił szybki zanik tradycyjnego życia huculskiego. Dziś, dla górali, zajmujących się głównie pasterką przejście na gospodarkę handlową i udział w systemie podatkowym okazało się bardzo trudne. Istotnym źródłem utrzymania stało się coraz mniej legalne wycinanie lasów. Przed 1918 rokiem stanowili większość w pięciu powiatach północno-bukowińskich: czerniowieckim, kocmanieckim, waszkowieckim, wyżnickim i zastawnieckim.
[edytuj] Niemcy
Obecni na Bukowinie już w XIV wieku, lecz ich liczba wzrosła za czasów habsburskich. Na Bukowinę zostali sprowadzeni – jako jakościowi fachowcy: urzędnicy, rzemieślnicy, duchowni, nauczyciele, którzy osiedlili się głównie w miastach. W ramach germanizacji przesiedlono na te tereny rolników (północne tereny obecnej Bukowiny rumuńskiej), hutników szkła i metalu, oraz górników (głównie na południe). Mieli istotny wpływ na rozwój gospodarki obszaru. Część powstałych wsi miała charakter wybitnie niemiecki. Miasta o silnej obecności niemieckiej to Kimpolung, Gura Humora, Radowce, Czerniowce, Suczawa, Seret.
[edytuj] Żydzi
Żydzi pojawili się na terenie Bukowiny już w XIV wieku w nawiązaniu do przebiegających osi handlowych. W drugiej połowie XVII wieku ucierpieli podczas powstań Chmielnickiego. Liczba ich jednak nadal wzrastała. W 1769 roku, na Bukowinie było 986 Żydów, w siedem lat później już 2 906. Po 1774 roku ich sytuacja nadal nie była łatwa ze względu na liczne restrykcje w postaci m.in. zakazów osiedlania się. W przeciwieństwie do Żydów galicyjskich mówili po niemiecku. Zamieszkiwali przede wszystkim miasta i miasteczka. Prócz handlu zajmowali się rzemiosłem i wolnymi zawodami. Dziś w większości miejscowości życie żydowskie zamiera.
[edytuj] Romowie
Na Bukowinie na początku XX wieku liczyli ok. 6 000 osób. Identyfikowali się z Rumunami. Wbrew legendom w dużej części prowadzili osiadły tryb życia, jako rzemieślnicy, kowale, ślusarze oraz producenci drobnego sprzętu domowego (blacharka – co wpłynęło na jednolity sposób krycia dachów zwłaszcza na Bukowinie południowej).
[edytuj] Węgrzy
Przybyli na te tereny głównie w XIX wieku zarówno z Siedmiogrodu jak i z dalszych terenów węgierskich. Wprowadzili do wsi, które zamieszkali ewidentnie wyższy poziom rolnictwa.
[edytuj] Polacy
Pierwsi osiedlili się za czasów Kazimierza Wielkiego. Po 1774 roku, napływała ludność polska w celach – przede wszystkim – zarobkowych (nauczyciele, księża, urzędnicy, a także kupcy, ziemianie, rzemieślnicy, przedstawiciele wolnych zawodów i rolnicy). Sprowadzeni zostali także górnicy z Bochni, Kałusza i Wieliczki do pracy w kopalni soli w Kaczyce. Około 1803 roku na Bukowinę przybywają Górale z okolic Czadcy, którzy osiedlają się w Trebleczu k/Seretu, w Starej Hucie Krasnej i w Kaliczance. Kolejna ich fala przybywa w latach 1814-1819, zatrzymując się we wsiach Hliboka i Tereszny. Po kilkunastu latach dochodzi do przeludnienia wsi, w związku z czym na Bukowinie południowej w 1834 roku powstaje wieś Nowy Sołoniec, w 1835 roku – Plesza i w 1842 roku – Pojana Mikuli. Pod koniec XIX wieku doszło do migracji, częściowo do Bośni lub Brazylii. W latach 1946-1947 część polskiej ludności wróciła do Polski. Na wsi trudnią się hodowlą bydła, owiec, wyrabianiem serów, rolnictwem, wyrębem drzew, rzemiosłem. W Kaczyce Polonia trudni się górnictwem. W miastach, głównie Suczawie, Polacy wykonują także zawody inteligenckie.
[edytuj] Ormianie
Zarazem jedna z najstarszych, jak i najmniejszych grup etnicznych Bukowiny, dzieląca się na Ormian katolików, głównie północną część Bukowiny i zaliczanych do Polaków oraz osiedlonych na południu krainy Ormian ormiańskiego obrządku wschodniego i wliczanych tradycyjnie do narodowości rumuńskiej. Obydwie te grupy stanowiły elitę społeczną – posiadaczy ziemskich, bogatych kupców, wysokich urzędników, sędziów lub lekarzy. Ormianie rumuńscy – inaczej mołdawscy – osiedlili się głównie w Suczawie i jej okolicach.
[edytuj] Bibliografia
- E. Biedrzycki, Historia Polaków na Bukowinie, Kraków 1973.
- E. Kłosek, Polskie wsie na Bukowinie, we: Wspólnota kultur i języków, red. K. Feleszko i J. Molas, Warszawa 1992.
- Hugo Gold, Geschichte der Juden in der Bukovina, Tel Aviv 1959.
- Otton M. Żukowski, Bukowina pod względem topograficznym, statystycznym i historycznym ze szczególnym uwzględnieniem żywiołu polskiego, Czerniowce 1913.
- Bukowina. Blaski i cienie "Europy w miniaturze", red. K. Feleszko, J. Molas, Wł. Strutyński, Warszawa 1995
- Bukowina. Po stronie dialogu, Sejny 1998.
[edytuj] Zobacz więcej:
- Bukowina północna (ukraińska)
- Bukowina południowa (rumuńska)
