Galaktyka Cygaro

Z Wikipedii

Galaktyka Cygaro
Zdjęcie M82 wykonane przez Teleskop Hubble'a
Odkrywca	Johann Elert Bode
Data odkrycia	31 grudnia 1774
Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór	Wielka Niedźwiedzica
Typ	spiralna z poprzeczką[1]
Rektascensja	09h 55m 52,22s[2]
Deklinacja	+69° 40' 46,9"[2]
Odległość	12 mln ly (3,7 Mpc)
Redshift	+0,00068 ±0,00001[3]
Jasność obserwowana	8,4[4]m
Rozmiary kątowe	11,2' x 4,3'[5]
Charakterystyka fizyczna
Alternatywne oznaczenia
M82, NGC 3034, UGC 5322, APG 337, CGCG 333-008, IRAS F09517+6954, KPG 218b, LEDA 28655, NRAO 341, NVSS J095551+694046, MCG+12-10-011, [M98c] 095145.3+695511, PRC D- 13, Z 333 - 8, Z 0951.7+6955[6] Konstelacja Wielkiej Niedźwiedzicy

Galaktyka Cygaro (Messier 82, M82, NGC 3034) - galaktyka spiralna z poprzeczką^[1] w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy. W zakresie podczerwieni jest najjaśniejszą galaktyką na niebie. Jest częścią grupy galaktyk M81.

Spis treści 1 Charakterystyka fizyczna 2 Odkrycie i obserwacje 2.1 Emisja promieniowania X 2.2 Ramiona 3 Zderzenie z M81 i jego konsekwencje 4 Supernowe 5 Przypisy 6 Linki zewnętrzne

[edytuj] Charakterystyka fizyczna

Galaktyka Cygaro znajduje się w odległosci około 12 milionów lat świetlnych od Ziemi i oddala się z prędkością około 50 km/s. Jej wymiary obserwowane wynoszą 11,2' x 4,3', jasność obserwowana około 8,4^m.

Podobnie jak NGC 5195 i NGC 5128 (Centaur A) M82 jest znacznie jaśniejsza w podczerwieni niż w świetle widzialnym.

[edytuj] Odkrycie i obserwacje

Galaktykę odkrył 31 grudnia 1774 roku Johann Elert Bode. W sierpniu 1779 niezależnie odkrył ją Pierre Méchain. Po pomiarach z 9 lutego 1776 roku Charles Messier dodał ją do swojego katalogu pod numerem 82.

M82 jest jednym z niewielu obiektów Messiera, znajdującym się w katalogu Williama Herschela - po obserwacjach z 30 września 1802 nadał jej on oznaczenie H IV.79.

W 1953 r. Henbury Brown odkrył, silne źródło szumów radiowych, nazwane potem Ursa Major A (skatalogowane w Third Cambridge Catalogue of Radio Sources jako 3C 231). Ustalono że jego źródłem jest chmura gorącego gazu otaczająca galaktykę.

Galaktyka Cygaro jest jednym z najpopularniejszych obiektów obserwacji amatorskich.

[edytuj] Emisja promieniowania X

Obserwacje prowadzone przy użyciu Teleskopu kosmicznego Chandra doprowadziły do odkrycia zmiennej emisji promieniowania X z punktu odległego o około 600 lat świetlnych od centrum galaktyki. Astronomowie uważają że jest ona spowodowana przez czarną dziurę o masie 200-5000 mas Słońca^[7].

[edytuj] Ramiona

W 2005 r. zaobserwowano dwa symetryczne ramiona galaktyki. Odkryto je na zdjęciach w zakresie bliskiej podczerwieni^[1]. Wcześniejsze ich odkrycie uniemożliwiła duża jasność galaktyki.

Przed odkryciem ramion M82 była klasyfikowana jako galaktyka nieregularna typu Ir-II^[4] lub I0^[5].

[edytuj] Zderzenie z M81 i jego konsekwencje

Dzięki obserwacjom przy pomocy Teleskopu Hubble'a odkryto ponad 100 młodych gromad kulistych. Proces ich formowania został prawdopodobnie wywołany oddziaływaniem z Galaktyką Bodego (M81) (obecnie obie galaktyki dzieli zaledwie około 150 tysięcy lat świetlnych).

Około 600 milionów lat temu niedoszła kolizja Galaktyki Cygaro z M81 rozpoczęła w niej gwałtowne procesy gwiazdotwórcze. Niezliczone ilosci gwiazd rozpoczęły krótki żywot zakończony czesto supernowymi. Wybuchy wyrzuciły ogromne ilości rozgrzanego gazu na odległości rzedu dziesiątek tysięcy lat świetlnych. Szacuje się, że poszczególne części tego obłoku materii poruszają sie z prędkością ponad półtora miliona kilometrów na godzinę.

Najprawdopodobniej w ten sposób M82 stała sie galaktyką nieregularną.

Na zdjeciach wykonanych w marcu 2006 przez Kosmiczny Teleskop Spitzera widać olbrzymie obłoki dymistego pyłu wyrzucane przez gwiazdy^[8]. Tworzą go policykliczne węglowodory aromatyczne występujące na Ziemi w procesie spalania. W galaktyce produkowane są przez gwiazdy, a wiatry gwiazdowe i promieniowanie wyrzucają je w przestrzeń.

[edytuj] Supernowe

W Galaktyce Cygaro zarejestrowano do tej jeden przypadek supernowej: SN 2004am. Odkryto ją na zdjeciach z 21 listopada 2003 roku. Miała wtedy jasność 17^m.

W 1986 Lefborsky, Rieke i Kailey ogłosili odkrycie supernowej w M82. Nadano jej oznaczenie SN 1986D. Okazało się jednak że był to fałszywy alarm.

[edytuj] Przypisy

1. ↑ ^{1,0 1,1 1,2} Mayya, Y. D.; Carrasco, L.; Luna, A. (2005). "The Discovery of Spiral Arms in the Starburst Galaxy M82". The Astrophysical Journal 628 (1): L33-L36.
2. ↑ ^2,0 2,1 Dane według NASA/IPAC Extragalactic Database pobrane ze strony The STScI Digitized Sky Survey.
3. ↑ Dane według NASA/IPAC Extragalactic Database oparte o Third Reference Catalogue of Bright Galaxies, Wersja 3.9.
4. ↑ ^4,0 4,1 Dane według Students for the Exploration and Development of Space.
5. ↑ ^5,0 5,1 Dane według NASA/IPAC Extragalactic Database
6. ↑ Więcej oznaczeń (61) na stronie Simbad
7. ↑ Patruno, A.; Portegies Zwart, S.; Dewi, J.; Hopman, C. (2006). "The ultraluminous X-ray source in M82: an intermediate-mass black hole with a giant companion". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: Letters 370 (1): L6-L9.
8. ↑ http://www.spitzer.caltech.edu/Media/releases/ssc2006-09/release.shtml

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Galaktyka Cygaro w NED (en)
• Galaktyka Cygaro w SEDS.org (en)
• Galaktyka Cygaro w Simbad (en)
• Zdjęcia Galaktyki Cygaro wykonane przez teleskop Chandra (en)
• AstroNEWS: Hubble odnalazł gwiazdy uformowane w galaktycznym zderzeniu (pl)
• AstroNEWS: M82 - jak ona to robi? (pl)

... | Poprzedni obiekt | Galaktyka Cygaro | Następny obiekt | ...