Klucz (pismo chińskie)

Z Wikipedii

Klucze (inaczej pierwiastki) to elementy znaków chińskich, według których układane są słowniki pisma chińskiego. Ponieważ nie jest ono alfabetem, problem uporządkowania znaków zawsze nastręczał Chińczykom problemów.

Spis treści

1 Pierwsze słowniki
2 Klucze przez wieki
3 "Klucz" w innych językach europejskich
4 Bibliografia
5 Linki zewnętrzne

[edytuj] Pierwsze słowniki

Pierwsze chińskie słowniki i encyklopedie miały układ tematyczny, np. wyrazy szeregowano do kategorii niebo, ziemia, człowiek, czworonogi ptaki itd. Taki układ miały słowniki Erya i Fangyan. Nie były one zaopatrzone w indeksy i podział haseł był arbitralny.

[edytuj] Klucze przez wieki

Na pomysł wprowadzenia kluczy pierwszy wpadł Xŭ Shèn (許慎), tworząc w latach 100-121 etymologiczny słownik pisma chińskiego, Shuowen Jiezi, liczący 9 tys. znaków. Wyróżnił w nich 540 elementów, które nazwał bùshǒu (部首) czyli nagłówki części (słownika).

Pomysł Xu Shena przyjął się i w następnych latach kluczy używali autorzy innych słowników:

Gu Yewang (顧野王) w VI w. stworzył słownik Yupian (玉篇) ułożony wedle 542 kluczy.
Sima Guang (1019-1086) w XI w. ułożył słownik Leipian według 544 kluczy.
W 1208 r. w słowniku Wuyin Leiqu zastosowano po raz pierwszy zmniejszoną liczbę kluczy - 444.
W XIV w. Zhao Jian w słowniku Liushu Benyi ograniczył liczbę kluczy do 360.
W 1615 r. Mei Yingzuo w swoim Leksykonie (字彙) ograniczył liczbę kluczy do 214.
System Meia został użyty również w wielkim Słowniku Kangxi z 1716 roku (nazwa pochodzi od cesarza Kangxi z dynastii Qing), dlatego odtąd zaczęto go nazywać Kluczami Kangxi (ang. Kangxi radicals). Klucze Kangxi to dziś ciągle popularny system kluczy, na którym bazuje wiele współczesnych słowników.
Po uproszczeniu chińskiego pisma w latach 50. próbowano również zmniejszyć liczbę kluczy. W wielu słownikach wydawanych w ChRL wynosi ona obecnie 189. Słowniki na ogół zachowują wprowadzoną przez Mei Yingzuo zasadę, że pod konkretnym kluczem znaki uporządkowane są według liczby kresek.

[edytuj] "Klucz" w innych językach europejskich

W większości języków europejskich termin 部首 jest tłumaczony na słowa pochodzące od łacińskiego radix (korzeń), np. ang. radical. W Polsce utarło się jednak tłumaczenie klucz przyjęte przez sinologię rosyjską. Inne czasem stosowane określenie to pierwiastek.

Warto pamiętać, że chiński podział na klucze jest również używany w przypadku Kanji i Hancha.

patrz tez: pismo chińskie