Myśliwiec przechwytujący

Z Wikipedii

Myśliwiec przechwytujący to rodzaj samolotu myśliwskiego przystosowany przede wszystkim do przechwytywania i zwalczania innych samolotów, głównie bombowców nad własnym terytorium. Klasa ta podlegała zasadniczym zmianom w toku swojego rozwoju, lecz zazwyczaj różniła się od innych myśliwców bogatszym wyposażeniem i słabym przystosowaniem lub jego brakiem do zwalczania celów naziemnych. Obecnie klasa myśliwców przechwytujących w dużym stopniu zanikła, wraz z rozwojem wielozadaniowych samolotów myśliwskich.

[edytuj] Historia rozwoju

Początki koncepcji myśliwców przechwytujących powstały w okresie międzywojennym, wraz z rozwojem teorii o strategicznej funkcji lotnictwa bombowego (m.in. teoria Douheta). Do walki z nadlatującymi bombowcami przewidywano samoloty myśliwskie o dużej szybkości wznoszenia i prędkości, za to słabszej manewrowości. Mimo to, podczas II wojny światowej w zasadzie nie powstały wyspecjalizowane myśliwce przechwytujące, poza odrębną klasą myśliwców nocnych, a do walki z bombowcami używano zwykłych myśliwców dziennych. Do wyjątków należały samoloty specjalnie projektowane w celu przechwytywania dziennych wypraw bombowych, jak niemiecki myśliwiec o napędzie rakietowym Me 163 Komet oraz inne niemieckie projekty końcowego okresu wojny. Budowano także specjalne wersje dziennych myśliwców, jak wysokościowe, do przechwytywania samolotów rozpoznawczych latających na dużym pułapie oraz opancerzone wersje myśliwców Fw 190, przystosowywane do ataków na bombowce, nie będące jednak myśliwcami przechwytującymi.

Rozwój myśliwców przechwytujących nastąpił dopiero po zakończeniu II wojny światowej - od końca lat 40. i na początku lat 50., wraz z upowszechnieniem się na samolotach pokładowych stacji radiolokacyjnych, umożliwiających wykrycie celu spoza zasięgu obserwacji i w miarę precyzyjne naprowadzenie samolotu na cel. Klasa myśliwców przechwytujących wyewoluowała z klasy wyposażonych w radary myśliwców nocnych, w miarę wzrostu ich osiągów, umożliwiającego prowadzenie walki także w dzień, przeciw zwykłym lżejszym myśliwcom. Wzrost ten umożliwiony został poprzez zastosowanie jako napędu silników odrzutowych oraz zmniejszanie się rozmiarów samolotów na skutek miniaturyzacji urządzeń elektronicznych. Samoloty te, zazwyczaj dwumiejscowe (pilot i operator radaru), rzadziej jednomiejscowe, klasyfikowane były jako "myśliwce do działania w każdych warunkach atmosferycznych" (ang. all-weather fighter) lub przechwytujące. Uzbrojenie myśliwców przechwytujących początkowo stanowiły jedynie działka, później także kierowane pociski rakietowe, często mogły one także atakować cele naziemne, podobnie jak dzienne myśliwce. Często miały mniejszy zasięg od zwykłych myśliwców, wystarczający do pełnienia zadań obrony punktowej obiektów, jak miasta lub bazy wojskowe (ang. point defence). W tym okresie zwykłe myśliwce dzienne na ogół nie posiadały jeszcze radarów ani kierowanych pocisków rakietowych.

W miarę dalszego postępu w elektronice i uproszczenia obsługi radaru, od lat 50. radary zaczęły wchodzić jako standardowe wyposażenie jednomiejscowych myśliwców, mogących już z reguły wykrywać cele w każdych warunkach pogodowych. Jednocześnie, na uzbrojenie samolotów weszły powszechnie kierowane pociski rakietowe. Jednakże w dalszym ciągu wyróżniano klasę myśliwców przechwytujących, jako samolotów specjalnie dostosowanych do zwalczania celów powietrznych. W odróżnieniu od zwykłych myśliwców, dostosowanych do toczenia manewrowych walk powietrznych w rejonie frontu (uzyskiwania przewagi powietrznej) i wspierania wojsk naziemnych, myśliwce przechwytujące tego okresu przeznaczone były głównie do obrony ważnych punktów lub obszarów i do zwalczania samolotów za pomocą pocisków rakietowych średniego i dalekiego zasięgu. Oprócz zanikających jako odrębna klasa myśliwców przechwytujących obrony punktowej, pojawiły się nowe wyspecjalizowane myśliwce przechwytujące obrony obszaru (ang. area defence), przeznaczone głównie do obrony obszaru państwa przed bombowcami strategicznymi przenoszącymi broń atomową. Zwłaszcza były one rozwijane w USA, Kanadzie i ZSRR, w związku z możliwością ataku lotnictwa strategicznego ze strony rozległych obszarów północnych, ze słabo rozwiniętą siecią poterunków radiolokacyjnych i rakiet przeciwlotniczych. W krajach tych były one używane przez wydzielone z lotnictwa rodzaje wojsk lub odrębne dowództwa obrony powietrznej. Miały one lepsze osiągi i bardziej zaawansowane wyposażenie elektroniczne, w tym radary o większym zasięgu, specjalizowane do zwalczania celów powietrznych, natomiast słabo nadawały się do walk manewrowych i z reguły nie były dostosowane do zwalczania celów naziemnych. Były to w tym okresie samoloty jedno- lub dwumiejscowe, zazwyczaj większe i cięższe od zwykłych myśliwców. Często mogły współpracować w systemie przechwytywania, wykorzystując informacje z samolotów wczesnego ostrzegania (AEW i AWACS) i ośrodków naprowadzania naziemnego. Przykłady myśliwców przechwytujących z tego okresu, to Convair F-106 Delta Dart, Su-15, Tu-128, F-14 Tomcat (będący samolotem obrony punktowej zespołów floty).

Rozwój techniki rakietowej w latach 60. spowodował spadek zagrożenia ze strony bombowców strategicznych i tym samym spadek znaczenia myśliwców przechwytujących obrony obszaru. Wraz z rozwojem myśliwców wielozadaniowych, dysponujących dużymi możliwościami wykrywania i zwalczania celów powietrznych na średnich odległościach, w połączeniu z możliwością toczenia manewrowych walk i wspierania wojsk naziemnych, około lat 80. odrębna klasa myśliwców przechwytujących w dużym stopniu zanikła. Obecnie używane są już nieliczne konstrukcje wyspecjalizowane jako myśliwce przechwytujące (MiG-31, Panavia Tornado ADV).