Narodowa Organizacja Wojskowa

Z Wikipedii

Narodowa Organizacja Wojskowa (NOW) – konspiracyjna organizacja wojskowa Stronnictwa Narodowego okresu II wojny światowej

Spis treści

1 Zarys historyczny
2 Struktura organizacyjna
3 Struktura organizacyjna w terenie
4 Wydawane pisma
5 Zobacz też:
6 Bibliografia
7 Linki zewnętrzne

[edytuj] Zarys historyczny

13 października 1939 r. w Warszawie podczas konspiracyjnego posiedzenia członków Komitetu Głównego i Zarządu Głównego SN powołano do życia organizację wojskową podporządkowaną SN. Początkowo funkcjonowała ona pod nazwą Armia Narodowa, później Organizacja Wojskowa Stronnictwa Narodowego i Narodowe Oddziały Wojskowe, a od 1 lipca 1941 r. jako NOW. Powodem utworzenia odrębnej organizacji przez SN było przeciwstawienie się wpływom politycznym czynników oficjalnych w kraju, czyli ZWZ-AK. Odrzucając podporządkowanie Służbie Zwycięstwu Polski i później ZWZ-AK, Narodowa Organizacja Wojskowa uznawała zarazem zwierzchnictwo władz RP i Naczelnego Wodza na uchodźstwie.

Nadzór nad NOW sprawował Wydział Wojskowy Zarządu Głównego SN, podlegały mu sprawy polityczne, personalne i finansowe. Natomiast w pozostałych kwestiach , jak struktura organizacyjna, wywiad, szkolenie itp. posiadała wobec SN pełną autonomię.

Na pierwszego komendanta organizacji został zaocznie wyznaczony gen. Marian Żegota-Januszajtis, ale wskutek jego nieobecności (przebywał we Lwowie, gdzie 27 października 1939 r. został aresztowany przez NKWD), funkcję tę powierzono wkrótce por. rez. Aleksandrowi Demidowicz-Demideckiemu ps. "Aleksander" – członkowi Komitetu Głównego SN. W grudniu 1939 r. opuścił on jednak kraj. W związku z tym na p.o. komendanta organizacji wyznaczono z kolei ppor. rez. Bolesława Kozubowskiego ps. "Gruby", "Trojanowski".

W latach 1940-1941 miały miejsce na terenie Pomorza, Krakowskiego, Zagłębia Dąbrowskiego i Warszawskiego masowe aresztowania działaczy SN. W tym czasie Niemcy rozbili także działającą głównie na terenie Wielkopolski Narodową Organizację Bojową. W poł. 1941 r. SN przystąpiło do odbudowy swoich struktur. Nowy prezes Zarządu Głównego SN Stanisław Sacha we wrześniu 1941 r. powołał na stanowisko Komendanta Głównego NOW ppłk. Józefa Rokickiego ps. "Karol".

Na pocz. maja 1942 r. prezes SN zgłosił Komendantowi Głównemu AK gen. Stefanowi Roweckiemu ps. "Grot" propozycję przeprowadzenia scalenia NOW z AK. Rezultatem kilkumiesięcznych rozmów było podpisanie 23 sierpnia 1942 r. umowy scaleniowej oraz wyznaczenie przez gen. S. Roweckiego początku pierwszej fazy scalenia na 4 listopada 1942 r. W tym dniu został zaprzysiężony ppłk J. Rokicki. 19 listopada tego roku zaprzysiężona została część komendantów okręgowych NOW. Sztab NOW o tej decyzji został poinformowany 4 marca, wzbudziło to jednak sprzeciw większości jego członków. W rezultacie doszło do rozłamu, który poparła większa część sztabu i następujące Okręgi: radomski, kielecki, częstochowski, lubelski, podlaski i łódzki.W poł. września 1942 r. z połączenia rozłamowców z NOW i Związku Jaszczurczego powstały Narodowe Siły Zbrojne. Natomiast pozostała część NOW podporządkowała się AK, co odbyło się w dwóch fazach: w listopadzie 1942 r. i sierpniu 1943 r.

W 1942 r. NOW liczyła ok. 100 tys. członków. Najsilniejsze wpływy posiadała na Mazowszu, Lubelszczyźnie, w Wielkopolsce i Małopolsce. NOW miała także oddziały partyzanckie, wśród których można wymienić dowodzone przez Franciszka Przysiężniaka ps. "Ojciec Jan", Józefa Czuchrę ps. "Orski", "Mnich", "Bogumił", "Podhalanin", ppor. Leona Janio ps. "Łaski", "Bryza", czy Józefa Zadzierskiego ps. "Wołyniak". Przede wszystkim NOW prowadziła jednak działalność wywiadowczą oraz rozpoznanie konfidentów i szczególnie niebezpiecznych funkcjonariuszy hitlerowskich, zdobywano broń, amunicję i środki finansowe, tworzono system łączności, głównie patroli terenowych, a także kolportaż podziemnej prasy. Przeprowadzano akcje sabotażowo-dywersyjne i w celach samoobrony. NOW organizowała również pomoc dla Żydów (współpracując w Warszawie w tym celu z Frontem Odrodzenia Polski i pracownikami Wydziału Opieki Społecznej i Zdrowia Zarządu Miejskiego Warszawy). Po upadku Powstania Warszawskiego, w którym walczyło w ramach oddziałów AK ok. 1,5 tys. żołnierzy NOW, organizacja ponownie usamodzielniła się i współtworzyła z NSZ Narodowe Zjednoczenie Wojskowe.

[edytuj] Struktura organizacyjna

Komendant Główny NOW
Komenda Główna NOW:
Wydział I Organizacyjny – August Michałowski ps. "Roman", Stefan Klimecki,
Wydział II Wywiadowczy – ppłk Wacław Makatrewicz ps. "Wacław",
Wydział III Operacyjno-Wyszkoleniowy – płk Ignacy Oziewicz ps. "Czesław" (jednocześnie z-ca Komendanta Głównego), mjr Stanisław Żochowski ps. "Bohdan",
Wydział IV Zaopatrzenia – Kazimierz Kobylański ps. "Kazimierz", "Jerzy",
Wydział V Łączności – mjr NN ps. "Stanisław",
Centralny Wydział Propagandy – Stanisław Piasecki ps. "Staszek" (od pocz. 1940 r. do maja 1941 r.), Jan Bajkowski (od maja 1941 r.), ks. Jan Stępień ps. "Dr Jan" (kapelan NOW),
Wydział Służby Sanitarnej – ppłk lek. A. Kosiński,
Narodowa Organizacja Wojskowa Kobiet (od 1942 r.) – Anna Swoboda ps. "Wanda", od sierpnia 1943 r. Halina Jabłońska-Ter Oganian ps. "Barbara".

[edytuj] Struktura organizacyjna w terenie

Od poł. 1941 r. NOW dzielił się prawdopodobnie na 14 Okręgów:

Warszawa-miasto,
Warszawa-ziemska (województwo),
Radom – mjr Mieczysław Michałowski ps. "Witold", Witold Olszewski ps. "Lis",
Kielce – kpt. Bronisław Jankowski ps. "Bryła",
Lublin – ppłk J. Rokicki, od poł. 1941 r. ppor. rez./kpt. Adam Mirecki ps. "Adaś",
Rzeszów (COP) – Kazimierz Mirecki ps. "Kazimierz", "Żmuda", "Tadeusz",
Białystok – mjr rez. Jan Kąkolewski ps. "Gracjan", "Dziadek", od kwietnia 1943 r. mjr Marcin Wawrzyniak ps. "Łoś", od sierpnia 1943 r. por. Eugeniusz Trzeciak ps. Bronisław", od 25 października 1943 r. por. Mieczysław Grygorcewicz ps. "Bohdan",
Kraków – (prawdopodobnie) ppor. rez. Franciszek Szwed ps. "Franek" (od wiosny 1940 r.), od 1940/41 r. mjr/ppłk Władysław Owoc ps. "Gaweł", "Fructus", "Paweł", "Wujek",
Częstochowa,
Lwów – od czerwca 1943 r. ppor. rez./kpt. Adam Mirecki,
Podlasie,
Łódź,
Poznań – ppor. rez. Marian Kwiatkowski ps. "Konrad", "Babinicz", "Jaxa", "Zawisza",
Pomorze–Kujawy.

Okręgi dzieliły się na podokręgi, powiaty, obwody i placówki.

[edytuj] Wydawane pisma

"Walka" – główny organ prasowy SN, nakład dochodził do 20 tys.egzemplarzy,
"Wielka Polska",
"Rzeczpospolita Polska",
"Młoda Polska",
"Polak" – miesięcznik rozpowszechniany na wsi,
"Żołnierz Wielkiej Polski" – wojskowy dodatek do Walki, ukazywał się od pocz. grudnia 1943 r.,
"Sprawa Narodu",
"Myśl Narodowa".

[edytuj] Zobacz też:

batalion Gustaw
batalion Harnaś
Oddział Partyzancki NOW-AK "Ojca Jana"
mjr Gustaw Konstanty Żebrowski ps. "Czesław"

[edytuj] Bibliografia

Hasło napisano na podstawie:

Krzysztof Komorowski, Polityka i walka. Konspiracja zbrojna ruchu narodowego 1939-1945, Warszawa 2000,
Krzysztof Kaczmarski, Podziemie narodowe na Rzeszowszczyźnie 1939-1944, Rzeszów 2003,
Kazimierz Litwiejko, Narodowa Organizacja Wojskowa. Okręg Białystok 1941-1945, Białystok 2004.

Pozostałe pozycje:

Józef Rokicki, Blaski i cienie bohaterskiego pięciolecia, Niemcy Zachodnie 1949,
Jerzy Terej, Rzeczywistość i polityka, Warszawa 1988,
Władysław Owoc, Krakowska Narodowa Organizacja Wojskowa: wojna i konspiracja: (wspomnienia), Warszawa 1988,
Bronisław Szeremeta, Powroty do Lwowa, Wrocław 1989,
Stefan Rusin, Do końca wierni ..., Poznań 1993,
Jerzy Julian Węgierski, Lwowska konspiracja narodowa i katolicka: 1939-1946, Kraków 1994,
Tadeusz Maciński, Od konspiracji do emigracji: Narodowa Organizacja Wojskowa - AK i Okręg Stołeczny Stronnictwa Narodowego podczas II wojny światowej i wspomnienia powojenne, Warszawa 1994,
Józef Wojdak, Byłem jednym z wielu: wspomnienia żołnierza i partyzanta Narodowej Organizacji Wojskowej i Armii Krajowej, 1994,
Dionizy Garbacz, Wołyniak: legenda prawdziwa, Stalowa Wola 1996,
Stanisław Puchalski, Partyzanci "Ojca Jana", Stalowa Wola 1996,
Władysław Zagaja, W wojnę i po wojnie: wspomnienia, Wojnicz 1996,
Lucjan Dombek, Tajne organizacje wojskowe w Inowrocławiu i na terenie Kujaw Zachodnich w latach 1939-1945, Inowrocław 1997,
Stanisław Zamęcki, Partyzantka Narodowej Organizacji Wojskowej na Ziemi Ostrowsko-Mazowieckiej, Wrocław 1998,
Dionizy Garbacz, Żołnierze Wołyniaka, Stalowa Wola 1999,
Tadeusz Szczerbic, Z dziejów pokolenia Polaków Drugiej Rzeczypospolitej, Staszów 2000,
Wiesław Charczuk, Formacje zbrojne obozu narodowego na Południowym Podhalu w latach 1939-1947, Siedlce 2003.