Madalya
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Madalya, muharebelerde üstün başarı gösterenlere, önemli bir olay veya yarışma sonunda derece alanlara verilen madeni nişan. Madalya basımı, tarihin çok öncesine dayanır. Abbasiler (749-1517) zamanında, önem arz eden bazı hadiseler sebebi ile atiye dinarı denilen madalya basıldı. Abbasi halifelerinden Muktedir'in bastırdığı madalya, Berlin Müzesinde bulunmaktadır. Büveyhoğulları'ndan İzzüdevle Bahtiyar tarafından basılan 36 mm çapında 18,30 gram ağırlığındaki bir altın madalya, İstanbul Arkeoloji müzesinde mevcuttur. Bu madalya, 976 senesinde Halife Tayi'nin, İzzüddevle Bahtiyar'ın kızıyla evlenmesi sebebiyle, hatıra olarak bastırıldı ve mahdut zevata verildi. Anadolu Selçuklularından İkinci Keyhüsrev de, 1245 senesinde 41 mm çapında ve 134,25 gr ağırlığında bir atiye dinarı bastırdı. Osmanlı Devletinde de, ilk defa 1730 senesinde Ferrahi denilen altın madalya basıldı. Üçüncü Osman Han zamanında basılan Sikke-i Cedid madalyası da altındandı.
Madalya'nın şekli, özellikleri, veriliş esasları, veraset, kayıt ve tescil işleri bakımından en geniş şekli ile Türk Silahlı Kuvvetlerinde düzenlenmiştir. Genelkurmay Başkanlığınca hazırlanıp yayınlanan yönetmeliğe göre sekiz çeşit madalya vardır:
Konu başlıkları |
[değiştir] Savaş madalyası
Savaş takdirnamesi alanlara verilir. Savaş takdirnamesi ise, başarılı sevk ve idare kabiliyeti veya görev icabı üstün kahramanlık ve cesaret göstermek suretiyle, muharebenin seyrini değiştirecek durumu meydana getirenlere verilir. İki derecelidir ve altın kaplamadır.
[değiştir] Türk Silahlı Kuvvetlerinin madalyaları
[değiştir] Şeref Madalyası
Savaşın sevk ve idaresinde ve kazanılmasında önemli rol oynayanlara altın kaplama; hayatı tehlikede olan kişi ve birlikleri, kendi hayatını tehlikeye koyarak kurtaran Türk ve yabancı uyruklu asker ve sivil kişilere gümüş kaplama şeref madalyası verilir.
[değiştir] Övünç Madalyası
İki derecelidir. Birinci derecesi; savaşa katılıp herhangi bir disiplinsiz hali görülmeyenlere gümüş kaplama, ikinci derecesi ise barışta görevini üstün gayretle ifa ederken görevin sebep ve tesiri ile hayatını kaybeden askerin kanuni mirasçılarına bronz madalya verilir.
[değiştir] Üstün Kabiliyet Madalyası
Silahlı kuvvetlerin yükselmesi, güçlenmesi uğruna askeri, idari, ilmi alanlarda üstün hizmette bulunanlara; araç, gereç, gibi lüzumlu malzemeleri keşfedenlere, birliğinin itibarını yükseltenlere, emsaline nazaran feragat ve fedakarlıkla çalışarak görevini üstün derecede yapan asker kişilere verilir. Gümüş kaplamadır.
[değiştir] Üstün Cesaret ve Feragad Madalyası
Bu madalya, savaşta ve barışta kendine verilen görevleri hayatını tehlikeye koyarak, üstün cesaret ve feragatla yerine getiren Türk ve yabancı uyruklu asker ve sivil kişilere verilir. İki cinsdir. Madeni pirinç üzerine, altın ve gümüş kaplamadır.
[değiştir] Başarı Madalyası
Savaşta ve barışta önemli görevlerin yapılmasında müstesna başarı gösteren Türk ve yabancı uyruklu asker ve sivil kişilere verilir. Pirinç üzerine gümüş kaplamadır.
[değiştir] Hizmet Madalyası
Savaşta ve barışta başarı gösteren, Türk ve yabancı uyruklu asker ve sivil kişilere verilir. Gümüş kaplamadır. Savaş madalyası, Türk Silahlı Kuvvetleri Komutanının imzası üzerine, Milli Savunma Bakanı ve Başbakanın imzalayacağı ve Cumhurbaşkanının onaylayacağı kararname ile tevcih olunur. Diğer madalyalar Genelkurmay Başkanı, Kuvvet Komutanları, Jandarma Genel Komutanınca veya yetkili kılacakları şahıslarca verilir.
Verilen madalyalar, sahiplerinin ölümü halinde kanuni mirasçılarına intikal eder. Ancak, bunlar madalyaları takamazlar.
Madalyalar, yönetmelikte belirtilen şekilde ve törenle takılır. İstiklal Harbine fiilen katılanlara 1005 sayılı kanun gereğince İstiklal Madalyası verilir ve aylık bağlanır. Bunlar Devlet Demiryolları ve Devlet Denizyolları vasıtalarıyla belediye otobüslerinde ücretsiz seyahat etme hakkına sahiptirler.
Dünyada müstesna olaylar sebebi ile bastırılmış belli başlı madalyalar: Amiral Tromp'un 1653'te bastırdığı altın madalya, 1445'te basılan Domenico Nevello Malatesta madalyası, 1400 yıllarında İmparator Heraklius Michelet Saulmon'un madalyası, Dördüncü Henri'nin madalyası, 1499'da Onikinci Louis ve Anne de Bretogne'nin madalyası, önemli olanlarıdır.
Osmanlı Devletinde muhtelif tarihlerde, önem arz eden harp veya olaylar sebebiyle madalyalar verilmiştir. Bunlardan bazıları:
Üçüncü Osman zamanındaki, Sikke-i Cedid adı ile anılmıştır. Altındandır. Abdülmecid Han zamanında, 1849 senesinde çıkarılan Bosna madalyası, Abdülmecid Han zamanında, 1854 senesinde çıkarılan Silistre madalyası altın ve gümüştendir. Abdülmecid Han zamanında, 1858 senesinde çıkarılan Nişan-ı İftihar madalyası altın ve gümüştendir. Abdülaziz Han zamanında, 1862'de çıkarılan Karadağ madalyası, gümüştendir. AbdülazizHan zamanında, 1862'de çıkarılan Ziraat ve Sinaat Madalyası, altın ve gümüştendir. Abdülaziz Han zamanında, 1865'te çıkarılan Kolera madalyası gümüştendir.
İkinci Abdülhamid Han zamanında 1877'de çıkarılan Plevne Madalyası, gümüştendir. 1884'te çıkarılan İhtisas madalyası ile 1890'da çıkarılan Liyakat madalyası, altın ve gümüştendir. 1896'da çıkarılan Yunan Muharebeleri madalyası gümüş ve bakırdandır. İkinci Abdülhamid Han zamanında, 1899'da çıkarılan Maarif madalyası, Beşinci Mehmed Reşat Han zamanında, 1911'de çıkarılan Abide-i Hürriyet madalyası altın ve gümüştendir.
Bütün ülkelerde olduğu gibi Türkiye'de de ferdi ve takım halindeki spor müsabakalarında ilk üç dereceyi alanlar altın, gümüş ve bronz madalyalarıyla mükafatlandırılırlar.
