Tây An

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Tây An (tiếng Hoa: 西安; pinyin: Xī'ān; Wade-Giles: Hsi-An) là thành phố tỉnh lỵ tỉnh Thiểm Tây, Trung Quốc. Đây là thành phố trực thuộc tỉnh. Tây An là một trong 4 kinh đô trong lịch sử Trung Hoa, là kinh đô của 13 triều đại, bao gồm: nhà Chu, nhà Tần, nhà Hán và nhà Đường. Tây An cũng là điểm kết thúc phía đông của Con đường tơ lụa huyền thoại. Thành phố có lịch sử hơn 3100 năm với tên gọi trong thời đấy Tràng An (tiếng Hoa phồn thể: 長安; tiếng Hoa giản thể: 长安; pinyin: Cháng'ān; có nghĩa là "muôn đời bình yên"). Tây An là thành phố lớn nhất và phát triển nhất trong khu vực miền Trung đến Đông Bắc và xếp thứ 10 trong các thành phố lớn nhất Trung Quốc.

Tường thành Tây An

[sửa] Lịch sử

Nhà Chu lập đô tại Phong (灃/沣 Feng) và Hạo (鎬/镐 Hao) giữa cuối thế kỷ 11 và năm 770 trước Công nguyên. Cả 2 địa điểm này đều nằm phía tây của Tây An.

Nhà Tần (221-206 trước Công nguyên) xây đô ở Hiển Dương, bờ bắc sông Hoài, sau đó bị Hạng Vũ cho thiêu rụi vào cuối đời nhà Tần.

Năm 202 trước Công nguyên: Lưu Bang, Hán Cao Tổ, thành lập Thành Trường an làm kinh đô. Cung Trường Lạc (tiếng Hoa phồn thể: 長樂宮; tiếng Hoa giản thể: 长乐宫) được xây dựng dọc hai bên sông trên khu phế tích của thành nhà Tần. Đây được xem là ngày thành lập của thành phố Tây An.

200 trước Công nguyên: Lưu Bang cho xây Cung Vị Trung (未央宫) ở Trường An.

194 trước Công nguyên: Khởi công xây dựng tường thành đầu tiên của Tràng An. Thành dài 25,7 km, dày 12-16 m tại đáy, diện tích: 36 km².

Năm 190 sau Công nguyên: Nhà Đông Chu dời triều đình từ Lạc Dương đến Tràng An.

Năm 582: Hoàng đế nhà Tùy ra lệnh xây đô mới ở Đông Nam kinh đô nhà Hán, gọi là Đại Hứng (大興 Daxing). Thành gồm 3 phần: Cung điện, Tử Cấm Thành và khu vực dân cư. Diện tích trong thành: 84 km². Thành được dổi tên là Tràng An.

Thế kỷ thứ 7: Đường Tăng Tam Tạng lập một khu dịch thuật kinh khổng lồ để dịch Kinh Phật từ tiếng Phạn sang chữ Hán sang khi thỉnh kinh từ Ấn Độ về.

Năm 652: Xây dựng Tháp Đại Ưng (大雁塔) cao 64 m dùng để chứa bản dịch Kinh phật của Đường Tăng Tam Tạng.

Tháp chuông Tây An 707: Thuộc Tháp Tiểu Ưng (小雁塔) cao 45 m, sau trận động đất năm 1556, chiều cao giảm còn 43,4 m.

Năm 904: Kết thúc nhà Đường kéo theo sự phá hủy Tràng An. Cư dân của thành bị lùa về Lạc Dương - kinh đô mới.

Năm 1370: Nhà Minh xây một thành mới nhỏ hơn (khoảng 12 km²), chu vi: 11,9 km, cao: 12 m và dày 15-18 m tại chân thành.

Diện tích thành phố Tây An hiện nay là 16.808 km², dân số 7,5 triệu người, 4 triệu người sống trong nội thị. Đây cũng là nơi có Phố Hồi giáo lớn. Nơi tham quan cho du khách nổi bật: Trường An Bát Cảnh (tiếng Hoa phồn thể: 長安八景; tiếng Hoa giản thể: 长安八景).

[sửa] Kinh tế

GDP năm 2005 127 tỷ Nhân dân tệ, GDP đầu người: 16.180 (2.025 Đô la Mỹ) xếp thứ 39 trong 659 thành phố của Trung Quốc. Tây An cũng là nơi thu hút vốn FDI cao của Trung Quốc.