Viêm phổi

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Viêm phổi
Mã ICD-10:	J12, J13, J14, J15, J16, J17, J18, P23
Mã ICD-9:	480-486, 770.0

Viêm phổi là hiện tượng nhiễm trùng cấp tính ở phổi.

Mục lục 1 Nguyên nhân 2 Triệu chứng 3 Dich tễ học 4 Biến chứng 5 Điều trị 6 Tiêm chủng Vắc-xin 7 Liên kết ngoài 8 Chú thúch

[sửa] Nguyên nhân

Viêm phổi có thể do biến chứng từ bệnh sởi, ho gà, cúm, viêm phế quản, hen hoặc bất kì bệnh nặng nào khác ^[1]. Trong các bệnh sưng phổi, nhiều nhất là do vi trùng Pneumococcus. Ngoài ra còn có thể do vi trùng (bacteria) khác , siêu vi trùng (virus), có khi do ký sinh trùng (parasites), hoặc loài nấm (fungus).

[sửa] Triệu chứng

1. Thở nhanh, nông đôi khi thở rít và cánh mũi phập phồng.
2. Ho: Thường có đờm vàng, có thể dính máu.
3. Có thể đau ngực.
4. Trẻ em em đang bị ốm nặng mà thở nông trên 50 lần/1 phút là có thể đang bị viêm phổi.

[sửa] Dich tễ học

Tại Hoa Kỳ, 4 triệu người bị sưng phổi mỗi năm, phần lớn là do Pneumococcus. Khoảng 40.000 người chết vì bệnh này mỗi năm. Nó là một trong những nguyên nhân nhập viện hàng đầu của người trên 65 tuổi. Những người đang mang sẵn các tật bệnh khiến sức đề kháng của cơ thể suy giảm (chẳng hạn như bệnh AIDS, bệnh thận, ...) cũng dễ bị sưng phổi Pneumococcus. ^[2]

[sửa] Biến chứng

Từ phổi, vi trùng Pneumococcus có thể vào máu, gây nhiễm trùng máu (bacteremia), rồi theo máu đến gieo họa nơi các cơ quan khác (màng óc, tim, khớp...). Một khi nhiễm trùng máu hoặc sưng màng óc xảy ra, tử vong sẽ rất cao.

[sửa] Điều trị

1. Phải dùng kháng sinh như: penixilin, sunphamit.
2. Trường hợp nặng: Tiêm penixilin procain: Người lớn tiêm ngày 2 đến 3 lần mỗi lần 400 000 đơn vị. Hay tiêm ampixilin: người lớn ngày tiêm 4 lần, mỗi lần 500 mg. Trẻ nhỏ dùng liều bằng 1/2 đến 1/4 lần người lớn.
3. Hạ nhiệt và giảm đau: dùng aspirin, axetaminophen,
4. Cho uống nhiều nước hoặc hít hơi nước nóng.
5. Nếu không ăn được: cho ăn thức ăn lỏng.
6. Nếu người ốm thở rít: dùng thuốc hen như teophylin hoặc ephedrin.^[3]

[sửa] Tiêm chủng Vắc-xin

Hiện chích ngừa là một cách tốt để phòng bệnh sưng phổi gây do vi trùng Pneumococcus. Theo Viện Cao niên Quốc gia (National Institute of Aging) tại Hoa Kỳ, thuốc vắc-xin sưng phổi Pneumococcus (pneumococcal vaccine) hữu hiệu, tài trợ bởi chương trình Medicare, nhưng tính ra, rất nhiều vị có tuổi hoặc đang mang những bệnh nặng chưa chích ngừa. Chỉ tiêu từ các năm qua, từ năm 2000, Cơ quan Y tế Công cộng (Public Health Service) hy vọng trên toàn nước Mỹ số người được chích ngừa phải là trên 60%.

Vi trùng Pneumococcus có nhiều dòng, tuy cùng một giống. Thuốc ngừa sưng phổi Pneumococcus chứa những chất lấy từ 23 dòng vi trùng Pneumococcus khác nhau. Thuốc chích vào người để kích thích cơ thể ta tạo các kháng thể (antibodies) chống lại những dòng vi trùng này.

Đa số người khỏe mạnh chúng ta, 2-3 tuần sau khi chích ngừa, trong người sẽ có kháng thể chống lại hết hay hầu hết các dòng vi trùng này, giúp ta tránh được bệnh sưng phổi gây do chúng (kết quả bảo vệ 85-95%). Người lớn tuổi và nhiều người đang mang một số bệnh kinh niên không tạo được kháng thể tốt như người còn trẻ khỏe, nên sự bảo vệ của thuốc có kém hơn. Trẻ em dưới 2 tuổi cũng thế.

Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Tật bệnh (Centers for Disease Control and Prevention) đề nghị các bác sĩ chích ngừa sưng phổi Pneumococcus cho những quí vị thuộc các thành phần sau đây, có thể nguy đến tính mạng nếu bị sưng phổi Pneumococcus:

• Các vị từ 65 tuổi, dù không có bệnh gì quan trọng.
• Trẻ em trên 2 tuổi và người lớn dưới 65 đang mang các bệnh kinh niên như bệnh tim, bệnh phổi, thận, đái tháo đường, AIDS, ung thư, ..., hoặc người đang phải dùng những loại thuốc khiến sức kháng cự của cơ thể suy giảm, như thuốc steroid, các thuốc chống ung thư.
• Người đã cắt lách, hoặc có bệnh lá lách, nên không làm việc bình thường (lá lách là một cơ quan quan trọng trong việc tạo kháng thể).
• Người đang ở trong viện chăm sóc đặc biệt (thí dụ viện dưỡng lão).
• Người đã được thay ghép cơ quan (organ transplant recipients), chẳng hạn như thay ghép thận.
• Người bị xơ gan (cirrhosis), hoặc dù chưa, nhưng nghiện rượu nặng.

Trên nguyên tắc, một mũi thuốc ngừa sẽ bảo vệ ta suốt đời, song những vị sau đây nên được chích ngừa lại sau 5 năm, do sự bảo vệ nhạt dần theo thời gian:

1. không còn lá lách (hoặc lá lách bệnh, không làm việc đàng hoàng);
2. bệnh thận;
3. hội chứng phù suy thận (nephrotic syndrome: thận không giữ được chất đạm, khiến chất đạm cứ thất thoát ra nước tiểu);
4. thay ghép cơ quan;
5. bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (chronic obstructive pulmonary disease) do hút thuốc lá;
6. tuổi trên 65, lần chích trước, nếu có, đã quá 5 năm rồi.

Sau khi chích ngừa, thường ta chỉ hơi đau và đỏ một chút nơi chỗ chích. Có người bị đau, đỏ nhiều hơn, có khi nóng sốt và nhức mỏi các bắp thịt (dưới 1% các trường hợp chích ngừa). Thỉnh thoảng có người bị phản ứng nặng (anaphylaxis), gây tình trạng trụy tim mạch (khoảng 5/1.000.000 người có phản ứng nặng).

Năm 2005, thuốc chích ngừa cúm hiếm tại Hoa Kỳ (vì hãng thuốc Chiron của Anh Quốc cung cấp đến nửa số thuốc chích ngừa cúm cho địa phương)^[4]; điều này có thể làm làm tăng trường hợp sưng phổi Pneumococcus trong năm 2006 và sau đó.

Lịch trình chủng ngừa tại Úc sửa

Tuổi	HBV	Tet	Diph	Pert	Polio	HIB	Pnm*	MMR	Men	Var	Flu	Ghi chú
Mới sanh	X											HBV: Viêm gan siêu vi B; Tet: Bệnh phong đòn gánh; Diph: Bệnh bạch hầu; Pert: Bệnh ho gà; Polio: Bệnh viêm tủy xám; HIB: Viêm màng não do Hemophilus influenzae B; Pnm* (loại 7vPCV) : Viêm màng não do Pneumococcus (trẻ em); Pnm* (loại 23vPPV): Viêm phổi do Pneumococcus (người lớn tuổi); MMR: Bệnh sởi, Quai bị và Sởi Đức; Men: Viêm màng não do Meningococcus Var: Bệnh thủy đậu; Flu: Bệnh cúm
2 tháng	X	X	X	X	X	X	X
4 tháng	X	X	X	X	X	X	X
6 tháng	X	X	X	X	X	X	X
12 tháng	X					X		X	X
18 tháng										X
4 tuổi		X	X	X	X			X
10-13 tuổi	X									X
15-17 tuổi		X	X	X
Trên 64 tuổi							X				X

Nguồn: Trung tâm chủng ngừa Úc

[sửa] Liên kết ngoài

• Trả lời các câu hỏi về bệnh do vi trùng Pneumococcus Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Tật bệnh Hoa Kỳ

[sửa] Chú thúch

1. ▲ Viêm phổi www.cimsi.org.vn
2. ▲ Pneumococcal pneumonia in adults patients.uptodate.com
3. ▲ Xử trí viêm phổi www.cimsi.org.vn
4. ▲ Flu vaccine shortage could cost U.S. $20 billion www.usatoday.com