Geskiedenis van die Kaapkolonie
vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.
|
|
| Kaapkolonie |
| Voor 1806 Vanaf 1806 tot 1870 |
Die geskrewe geskiedenis van die area bekend as die Kaapkolonie (en later as die Kaapprovinsie) in Suid-Afrika het begin toe Bartolomeas Dias, 'n Portugese ontdekkingsreisiger, die Kaap die Goeie Hoop in 1488 ontdek het. Later het Vasco da Gama in 1497 langs die hele kus van Suid-Afrika gevaar tewyl hy onderweg na Indië was. Die Portugese, wie deur die rykdom van Asië aangetrek was, het geen permanente nedersetting in die Kaap gemaak nie. Die Nederlanders het wel besluit om 'n nedersetting te stig waar hul skepe weer water en ander voorrade kon aanvul.
[wysig] Eerste Nedersetting
Die Nederlandse nedersetting van die area begin in Maart 1647 met die stranding van die Nederlandse skip Nieuwe Haarlem. Die skeepswrak se oorlewenes bou 'n klein fort wat hulle die "Sand Fort van die Kaap die Goeie Hoop" noem. Hulle bly vir amper 'n jaar, todat hulle deur 'n vloot van 12 skepe onder leiding van W.G. de Jong gered word.
Ná hul terugkeer na Holland probeer van die oorlewendes die Verenigde Oos-Indiese Kompanjie oortuig om 'n handelsentrum in die Kaap te open.
'n Nederlandse ekspedisie van 90 Calvinistiese settelaars, onder leiding van Jan van Riebeeck, stig die eerste permanente nedersetting naby die Kaap die Goeie Hoop in 1652. Jan van Riebeeck was op een van die reddingskepe wat die gewrakte seevaarders gered het, en ná hy die land gesien het, het hy besluit om terug te keer. Hulle kom in die hawe van die moderne Kaapstad aan op 6 April 1652 met vyf skepe: die Reijer, die Oliphant, die Goede Hoop, die Walvisch en die Dromedaris. Die Kolonie self begin in 1671 met die eerste aankoop van land vanaf die Khoikhoi buite die grense van die fort wat deur Van Riebeeck gebou is.
Die eerste koloniste was, vir die groter deel, vanuit die laer werkersklas en het min omgegee vir die ontwikkeling van die Kolonie, maar ná 'n Kommisaris in 1685 aangestel is om meer settelaars aan te trek, het 'n meer getroue groep immigrante begin aankom. Franse vlugtelinge begin ook in die Kaap aankom nadat hulle Frankryk verlaat het na die opsegging van die Edik van Nantes. Hierdie klein groep immigrante het 'n merkbare invloed op die karakter van die Nederlandse settelaars gehad. As gevolg van die instelling van 'n beleid deur die VOC wat eksklusiewe Nederlandstalige onderrig verplig het, asook streng wette van samekoms, het die Franse Hugenote teen die middel van die 18e eeu nie meer 'n aparte identiteit gehandhaaf nie, en die kennis van Frans het verdwyn.
[wysig] Verdere Uitbreiding
Die Kaapse koloniste het uiteindelik al die land na die noorde en ooste vanaf hul basis by Kaapstad van die Khoikhoi in besit geneem. Groot hoeveelhede Khoikhoi is deur die koloniste vermoor; behalwe díé wat in oorloë gesterf het, is hele Khoikhoistamme uitgewis deur pokke-epidemies in 1713 en 1755. 'n Paar oorblywende stamme het hul onafhanklikheid behou, maar die oorgrotere meerderheid van die Khoikhoi het as tropbewaarders begin werk vir die koloniste. Die Nederlandse regering het in 1787 'n wet in plek gestel wat die nomadiese Khoikhoi aan sekere beperkings onderhewig gemaak het. Die direkte gevolg van hierdie wet was om die Khoikhoi nóg meer afhanklik van die koloniste te maak, of om hulle te dwing om noordwaarts, heeltemal verby die koloniale grens te migreer. Díé van hulle wat weggetrek het moes wees die vyandigheid van hul ou vyande, die San, in die gesig staar, wie op die vlaktes van die Nieuwveld- en Sneeuwberge tot by die Oranjerivier gewoon het.
Soos die Europese koloniste aanhou voordruk het in Sangebied in, het hulle met mekaar in kontak gekom. Die boere se vee, wat net deur Khoikhoi tropbewaarders beskerm was, was baie aanloklik vir die San om te steel. Wraakaanvalle het gevolg, en die situasie het só erg geraak dat die totale uitwissing van die San vir die regering as die enigste veilige manier om vorentoe te beweeg voorgekom het. Kommandos is bymekaargeroep om die San uit te wis; binne 'n periode van ses jaar het die kommandos blykbaar meer as 3000 San gevang of gedood. Buite die organisasie van hierdie kommandos, met hul veldkommandante en -kornette, het die stelsel van plaaslike regering in die Suid-Afrikaanse distrikte van Nederlandse settelaars gegroei.
Die Nederlandse koloniste het ook slawe vanaf Indië, Indonesië, Madagaskar en Mosambiek ingevoer; vanaf hierdie slawe het nie allen die Kaapse Kleurlinge ontstaan, wat tans die meerderheid van die bevolking in die Wes-Kaapprovinsie uitmaak, nie, maar ookwit Afrikaners kan 'n beduidende gedeelte van hulle oorsprong terugtrek na slawevoorvaders.
[wysig] Probleme met die VOC
Nie die stryd met die inheemse bevolking of die gesukkel om landbou winsgewend in die Karoo of veld te maak het die vooruitgang van die koloniste sóveel teruggehou as die noue en tiranniese beleid wat die VOC ingeneem het nie. Die Kompanjie het die kolonie se beleid van ope immigrasie gestop, die handel gemonopoliseer, die administratiewe, wetgewende en geregtelike magte in een liggaam saamgesnoer, die boere voorgeskryf watter gewasse om te verbou, groot persentasies van elke oes opgeëis en hulle lewe moeilik gemaak; dit het gelei tot verminderde verdere ontwikkeling van industrie en ondernemings. Vanuit hierdie wortels het 'n afkeer van georganiseerde regering gegroei, en 'n vryheidsgesinde uitkyk het ontwikkel wat die boere gekenmerk het vir baie geslagte. Hulle strewe om te ontsnap van die onderdrukking van die VOC het die boere genoop om verder en verder weg te trek van die regeringsetel. Die Kompanjie, in 'n poging om hierdie emigrante te beheer, het 'n magistraat (Drostdy) op Swellendam in 1745 gesetel, en nóg een op Graaff-Reinet in 1786. Die owerhede het die Gamtoosrivier as die oostelike grens van die kolonie bestempel, maar die trekkers het dit binnekort oorgesteek. In 'n poging om botsing met die 'Swartstamme' (die Xhosa) te verhoed het die Nederlanders ingestem om in 1780 die Groot Visrivier die grens van die kolonie te maak. In 1795 het die swaar-belaste boere van die grensdistrikte, wat geen beskerming teen die Xhosa geniet het nie maar self onderwerp is aan streng reëls deur die owerhede in Kaapstad en in Europa, die amptenare van die VOC uitgedryf en onafhanklike regerings by Swellendam en Graaf-Reinet opgestel.
Nederland is deur die Franse Weermag oorwin onder die leierskap van Napoléon Bonaparte in 1795. Groot-Brittanje het dadelik op hierdie swakheid van die Nederlandse grondgebiede reageer, en die Britse weermag, onder Generaal Sir James Henry Craig vaar na Kaapstad om die kolonie te beskerm namens die Stadhouer Prins Willem V van Oranje teen die Franse. Die goewerneur van Kaapstad het eers geweier om enige instruksies van die prins te gehoorsaam, maar na die Britte gedreig het om kragdadig op te tree het hy ingestem. Wat sake nóg vererger het was die feit dat die Khoikhoi hulle vorige meesters verlaat het en na die Britte gestroom het. Die boere van Graaff-Reinet het nie oorgegee tot 'n weermag teen hulle gestuur is nie, en in 1799 en weer in 1801 het hulle in opstand gekom. In Februarie 1803, as gevolg van die Vrede van Amiens, het die kolonie onder die beheer van die Bataafse Republiek gekom, wat vele nodige veranderings gebring het, net soos die Britte gedurende hul agtjarige regering van die kolonie gemaak het: een van Generaal Craig se eerste optredes was die afskaffing van marteling tydens regstoepassing.
