Маяк
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
Маяк — сродак абсталявання марскіх шляхоў у выглядзе капітальнага будынка вежавага тыпу, прызначанае для пазначэння небяспечных месцаў, праходаў для судоў. Гэты будынак валодае яркай кантраснай афарбоўкай, візуальна якая вылучае яго на фоне навакольнай мясцовасці. Маякі абсталёўваюцца моцнай крыніцай святла і, як правіла, забяспечваюцца аптычнымі сродкамі для ўзмацнення светлавога сігналу, каб быць добра прыкметнымі і ў начны час.
Маяк можа таксама падаваць судам гукавыя сігналы і перадаваць радыёсігнал, каб выконваць сваю функцыю і ва ўмовах недастатковай бачнасці (часавы, як падчас смугіа, або сталай — напрыклад, выкліканай умовамі рэльефа мясцовасці).
З-за ўжыванні сучасных навігацыйных тэхналогій, роля маякоў як навігацыйнага сродку некалькі знізілася, і ў цяперашні час колькасць якія працуюць маякоў ва ўсім свеце не перавышае 1,500.
Зьмест |
[рэдагаваць] Гісторыя развіцця маякоў
Маякі будаваліся з найстаражытных пор — самым вядомым маяком у гісторыі з'яўляецца адно з цудаў свету — Александрыйскі маяк, пабудаваны ў III стагоддзі да н. э.. І Грэкі і фінікійцы агнямі вогнішчаў пазначалі небяспечныя праходы.
Па меры ўскладнення канструкцыі маякоў у якасці крыніцы святла выкарыстоўваўся каменны вугаль, рапсавы алей, газа. Важным этапам развіцця аптычнага абсталявання маякоў стала вынаходства ў 1820 году лінз Фрэнэля[1], якія дазволілі значна павялічыць інтэнсіўнасць светлавых пучкоў. Удасканальвалася і апорная канструкцыя, з'явілася некалькі тыпаў маякоў. Першы рачны плывучы маяк з'явіўся ў 1729 году ў вусце Тэмзы, а праз 60 гадоў — у Паўночным моры першы марскі плывучы маяк[1].
У Паўночнай Амерыцы першы драўляны маяк каля Бостана быў пабудаваны ў 1716 году. Наогул жа будаўніцтва маякоў ішло вельмі павольна, ва ўсім свеце да пачатку XIX стагоддзі з было не больш ста[2].
Вялізнае ўкладанне ва ўдасканаленне канструкцыі маякоў быў зроблены ў пачатку XX стагоддзі швецкім навуковец Густаў Дален, вынаходцам сонечнага клапана, які дазволіў аўтаматызаваць працу маякоў, уключаючы маяк уначы і выключаючы пры сонечным надвор'і. Неабходнасць у наглядчыках маякоў практычна адпала, іх задачы зводзяцца толькі да экстранага рамонту маякоў. Найболей важныя маякі поўнасцю аўтаматызаваныя.
Удасканаленні ў навігацыі, ужыванне GPS прывялі да скарачэння неаўтаматызаваных маякоў, апошні такі маяк быў дэмантаваны ў 1990 -я гады.
[рэдагаваць] Тыпы маякоў
Па месцы ўсталёўкі маякі падзяляюцца на:
- Берагавыя — маякі якія ўсталёўваюцца на беразе, альбо ў непасрэднай блізкасці ад яго, напрыклад на ўзбярэжных абтоках.
- Марскія або плывучыя — маякі якія ўсталёўваюцца на караблях, выкарыстоўваюцца ўдалечыні ад берагавой лініі і пры ўваходах у порт у якасці лоцманской станцыі.
Берагавыя маякі, у залежнасці ад месца ўсталёўкі дзеляць на:
- Берагавыя — узводзяць на высокіх мысах мацерыка, скалах.
- Марскія — на размешчаных удалечыні ад берагавой лініі невялікіх абтоках.
Па функцыянальным прызначэнні маякі падзяляюцца на:
- Апазнавальныя — служаць знакамі пры ўваходзе ў порт, або ў тым месцы дзе суду мяняюць курс, а таксама для пазначэння небяспечных участкаў.
- Створныя — служаць для ўказання судам уваходу ў гавань або порт.
Асноўныя патрабаванні прад'яўляныя да маякоў:
- Каардынаты маяка павінны быць сапраўды вызначаныя і нанесеныя на карту.
- Маяк павінен быць добра выглядзе і днём і ўначы.
- Цяпло маяка не павінен быць прыняты за выпадковае цяпло на беразе.
- Маяк павінен мець імглістую сігналізацыю.
Асноўнае адрозненне маяка - стацыянарны, капітальны будынак або вежа і вызначаная характарыстыка маячнага цяпла. У якасці часовых, простых берагавых будынкаў ужываюцца бакены і вехі.
[рэдагаваць] Створныя агні
Маяк уяўляе сабою кропку на гарызонце, што для шматлікіх навігацыйных патрэб яўна нядосыць. Для пазначэння праходаў у порты, вусці рэк, маякі могуць выкарыстоўвацца ў якасці створных знакаў. У гэтым выпадку выкарыстоўваюцца два маяка рознай вышыні. Далёкі маяк заўсёды вышэй блізкага - такім чынам, калі судна на правільным курсе, то з яго можна назіраць абодва маяка адначасова, адзін над іншым. Дзякуючы розніцы вышынь створных знакаў можна сапраўды вызначыць у які бок вырабляць карэктыроўку курсу.
Такая сістэма пазначэння была ўкаранёная ў Еўропе у 1837 году і атрымала назоў «Кіроўных агнёў» (па-ангельску: Leading Lights). Яна ўжываецца не толькі ў марскі, але і ў рачной навігацыі. Створнымі агнямі абсталяваны шлях на Эльбе ад Гамбурга да вусця ракі.
[рэдагаваць] Прынцып працы
Для забеспячэння высокай эфектыўнасці працы маяка святло канцэнтруецца.
У старых маяках святло:
- вертыкальна — святло канцэнтруецца і выпраменьваецца ў гарызантальнай плоскасці.
- гарызантальна канцэнтраванае святло выпраменьваецца ў некалькі напрамкаў, напрамак променьа перыядычна мяняецца, такім чынам з аднаго боку пакрываецца ўся лінія гарызонта, з іншай, за рахунак канцэнтрацыі святло бачны з бо?льшего адлегласці.
Канцэнтрацыя святла забяспечваецца зборкай якія верцяцца лінз. У вельмі старых маяках крыніцай святла былі газавыя лямпы, кручэнне лінз здзяйснялася вартавым механізмам, прыводным у рух наглядчыкам маяка. Зборка лінз для памяншэння шараванні унураная ў ртуць. У сучасных маяках з якія верцяцца люстэркамі гадзіннікавай механізм прыводзіцца ў рух электрарухавікамі.
Эфектыўная канцэнтрацыя святла для ўсёнакіраванага выпраменьвання патрабуе цяжкіх і тоўстых лінз вялікага памеру. Адмыслова для маякоў ужыюцца лінзы Фрэнэля, якія пры зададзеных параметрах патрабуюць пры вытворчасці значна менш матэрыялаў, чым лінзы, вырабленыя па традыцыйнай тэхналогіі.
Крыніцамі энергіі ў сучасных маяках служаць электраэнергія, якая падводзіцца ад электрастанцый на беразе, сонечная батарэя або дызель-генератары. У марскіх маяках могуць ужыюцца Радыёізатопныя тэрмаэлектрычныя генератары. Такі генератар зманціраваны на Ирбенском марскім маяку, размешчаным у раёне слоікі Міхайлаўская ў Ирбенском праліве Балтыйскага мардуючы[2].
У сучасных аўтаматызаваных маяках сістэма якія верцяцца лінз замененая крыніцай надзвычай яркага святла, які выпраменьвае кароткія ўсёнакіраваныя выбліскі, гэта значыць святло канцэнтруецца ў часе, а не ў прасторы. Прынцып працы гэтых маякоў падобны з аэрадромнымі агнямі і габарытнымі агнямі на высокіх будынках. Замест сталай крыніцы святла назіральнік бачыць кароткія паўтаральныя выбліскі.
[рэдагаваць] Апазнаванне маякоў пры навігацыі
Ужыванне пульсіруюсчага святла дазваляе стварыць для кожнага маяка вызначаную светлавую схему, якая дазваляе назіральніку ідэнтыфікаваць маяк. Да прыкладу, маяк у Шэвенінгене дае выбліскі з інтэрваламі 2,5 і 7,5 секунд. У дзённы час дадатковым сродкам апазнавання маяка з'яўляецца афарбоўка і форма вежы.
[рэдагаваць] Навігацыйныя ўласцівасці маякоў
Для спрашчэння мінання судамі небяспечных месцаў і мялізнаў вежа маяка можа мець характэрную каляровую афарбоўку з некалькіх палосаў, так званая «дзённая пазнака» (па-ангельску: day mark), у начны час ужываюцца сектарныя агні (па-ангельску: sector lights), уладкованыя такім чынам, што дазваляюць вызначыць, з якога боку судна падыходзіць да маяка.
Колеры сектарных агнёў:
- Белы — пазначае бяспечны для праходу сектар.
- Чырвоны — пазначае левую (па-ангельску: port) ад бяспечнага сектары вобласць для надыходзячых судоў.
- Зялёны — пазначае правую (па-ангельску: starboard) ад бяспечнага сектары вобласць для надыходзячых судоў.
Для гэтых жа мэт ужываецца адмысловае металічнае аздабленне, такім чынам для маякоў і пазначэнні сектараў фармуюцца ўнікальныя радарные пазнакі.
[рэдагаваць] Абсталяванне маякоў
Абсталяванне маякоў складаюць:
- аптычнае — маячныя агні (лямпы напальвання, святлодыёды).
- акустычнае паветранае — наўтафон, дыяфон, сірэна.
- акустычнае падводнае — падводны звон, асцылятар.
- радыётэхнічнае — радыёмаяк.
Усё сродкі, усталяваныя на маяках: аптычныя, акустычныя і радыётэхнічныя, — працуюць сінхронна.
[рэдагаваць] См. таксама
- Бакен
- Буй (паплавок)
- Вяха (навігацыя)
- Створны знак
