Ιωάννης Μεταξάς
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ο Ιωάννης Μεταξάς (12 Απριλίου 1871 - 29 Ιανουαρίου 1941) ήταν έλληνας ιθακήσιος πολιτικός και στρατιωτικός, πρωθυπουργός της Ελλάδας (1936-1941) και ηγέτης του δικτατορικού καθεστώτος της 4ης Αυγούστου. Γόνος του οικονομικά ξεπεσμένου Κεφαλληνιακού κλάδου των Αντζουλακάτων της παλαιάς Βυζαντινής οικογένειας των Μεταξάδων, μετά τις εγκύκλιες σπουδές του εισήλθε στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων από την οποία εξήλθε το 1890 ως Ανθυπολοχαγός του Μηχανικού. Συμμετείχε στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο το 1897 στην αρχή στο μηχανικό σώμα, αργότερα δε ως Αξιωματικός στο Επιτελείο του τότε Αρχιστρατήγου.
Το 1889 συμπλήρωσε τις σπουδές του στη Γερμανία στην Πολεμική Ακαδημία του Βερολίνου, από την οποία και απεφοίτησε με ιδιαίτερες διακρίσεις, δεχόμενος εμφανείς επιρροές από τον πρωσσικό μιλιταρισμό. Επανερχόμενος στην Ελλάδα το 1903 τοποθετήθηκε στο τότε νεοσύστατο κατά τα ξένα πρότυπα Γενικό Επιτελείο Στρατού συμβάλλοντας σημαντικά στην οργάνωση του στρατού. Έχοντας αναγνωρισθεί ως ένας άριστα καταρτισμένος επιτελικός Αξιωματικός, ο Μεταξάς διετέλεσε από το 1910 έως το 1912 υπασπιστής του τότε πρωθυπουργού και συνάμα υπουργού των Στρατιωτικών Ελευθερίου Βενιζέλου.
Κατά τις παραμονές των Βαλκανικών Πολέμων το 1912 στάλθηκε από την ελληνική κυβέρνηση στη Σόφια όπου και διαπραγματεύθηκε την μεταξύ της Βουλγαρίας στρατιωτική συνθήκη. Μετείχε δε και στους δύο Βαλκανικούς πολέμους ως αξιωματικός του επιτελείου του Βασιλέως Κωνσταντίνου Α'. Με την ιδιότητά του δε αυτή μετέβη μαζί με τον Βίκτωρα Δούσμανη στη Θεσσαλονίκη προκειμένου να διαπραγματευθεί την παράδοση του Τουρκικού στρατού. Το σχετικό πρωτόκολλο υπεγράφη στις 26 Οκτωβρίου 1912 δια του οποίου παραδόθηκε ο τούρκος στρατηγός Ταχσίν Χασάν Πασάς με όλο το σώμα στρατού που διοικούσε.
Τον Δεκέμβριο του 1912 ο Μεταξάς μετέβη στο Λονδίνο ως στρατιωτικός σύμβουλος του τότε Πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου προς διαπραγμάτευση των όρων της σύναψης ειρήνης με την Τουρκία. Τον Απρίλιο του 1913 προήχθη στο βαθμό του ταγματάρχη και εστάλη από την ελληνική κυβέρνηση στη Σερβία για τη σύναψη συνθήκης με αυτή. Κατά τον δεύτερο Βαλκανικό πόλεμο έλαβε μέρος ως διευθυντής πλέον του Γραφείου των Επιχειρήσεων, μετά δε το πέρας αυτών των πολέμων προήχθηκε σε αντισυνταγματάρχη και τοποθετήθηκε ως διευθυντής των Επιχειρήσεων του Γενικού Επιτελείου Στρατού.
Ακραιφνής βασιλικός και υποστηρικτής του Κωνσταντίνου του Α΄, αντιτάχθηκε σθεναρά στην είσοδο της Ελλάδας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και αναμίχθηκε ενεργά στα αιματηρά γεγονότα του Εθνικού Διχασμού στην περίοδο 1915-16. Εξορίσθηκε το 1917 στην Κορσική και επέστρεψε στην Ελλάδα το 1920, μετά την εκλογική ήττα του Βενιζέλου και την επάνοδο του βασιλιά. Αποστρατεύθηκε με τον βαθμό του Υποστρατήγου και δύο χρόνια αργότερα, το 1922, εισήλθε στην ενεργό πολιτική ως ηγέτης του κόμματος των Ελευθεροφρόνων. Παρότι τα εκλογικά ποσοστά του κόμματός του δεν ήταν πάντοτε ιδιαίτερα σημαντικά, συμμετείχε συχνά ως υπουργός σε κυβερνήσεις συνεργασίας.
Μετά το αποτυχημένο βενιζελικό κίνημα του 1935 και την παλινόρθωση της Μοναρχίας, η πολιτική ζωή εισέρχεται σε μία νέα περίοδο αστάθειας, την οποία επιτείνουν η αυξανόμενη επιρροή του ΚΚΕ και ο θάνατος μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα πολλών σημαινόντων προσωπικοτήτων που κυριαρχούσαν έως τότε στην πολιτική σκηνή. Φοβούμενος κομμουνιστική παρέμβαση, ο βασιλιάς Γεώργιος ο 2ος, γιός του Κωνσταντίνου, διορίζει τον Μάρτιο του 1936 τον Μεταξά πρωθυπουργό. Παρά τις δεδηλωμένες αρνητικές απόψεις του νέου πρωθυπουργού για το κοινοβουλευτικό πολίτευμα, η συντριπτική πλειοψηφία της Βουλής του παρέχει τελικά ψήφο εμπιστοσύνης. Επικαλούμενος τον κίνδυνο εσωτερικών ταραχών και την ασταθή διεθνή κατάσταση, στις 4 Αυγούστου 1936 ο Μεταξάς εγκαθιδρύει δικτατορία με τη συγκατάθεση του Γεωργίου Β', ο οποίος διαλύει τη Βουλή χωρίς να προκηρύξει εκλογές και αναστέλλει πολλά άρθρα του Συντάγματος.
Η δικτατορία του Μεταξά ακολούθησε το φασιστικό πρότυπο, τόσο σε επίπεδο ιδεολογικής συγκρότησης όσο και σε επίπεδο πρακτικής, χωρίς ωστόσο να κατορθώσει να αποκτήσει τη συνέπεια και τη συνοχή που χαρακτηρίζαν την Ιταλία του Μπενίτο Μουσολίνι.
Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της δικτατορίας ήταν η αστυνομική τρομοκρατία, η οποία στράφηκε με ιδιαίτερη σκληρότητα τόσο κατά των κομμουνιστών, όσο και κατά των συντηρητικών πολιτικών οι οποίοι, έχοντας επαφές με την Αυλή, επιδίωκαν την ανατροπή του Ιωάννη Μεταξά. Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου, προσπαθώντας να κατευνάσει την κοινωνική αναταραχή, προώθησε κάποια φιλολαϊκά μέτρα, όπως το 8ωρο, υποχρεωτικές βελτιώσεις στο εργατικό περιβάλλον, το Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΙΚΑ) και επένδυσε στην άμυνα, όσο αυτό του επιτρεπόταν από τις μεγάλες δυνάμεις. Τέλος τα αγροτικά προϊόντα άρχισαν να πωλούνται ακριβότερα και ελευθερώθηκαν τα χρέη πάνω στην γη. Από την άλλη πλευρά, το εκπαιδευτικό σύστημα υπέστη σημαντική οπισθοδρόμηση, καθώς κύριος προσανατολισμός της Μεταξικής εκπαιδευτικής πολιτικής ήταν η τόνωση της ΕΟΝ και ο εκτοπισμός των προοδευτικών εκπαιδευτικών.
Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, ο Μεταξάς προσπάθησε να ισορροπήσει μεταξύ της Αγγλίας, η οποία ήταν η κυρίαρχη ναυτική δύναμη της Μεσογείου, και προς την οποία άλλωστε στρέφονταν οι συμπάθειες του βασιλιά, και της Γερμανίας, με το ολοκληρωτικό καθεστώς της οποίας υπήρχε ιδεολογική συνάφεια, αλλά και στενότατοι οικονομικοί δεσμοί. Όμως, όπως αποδεικνύει η "Ιστορία του Ελληνικού Έθνους" της Εκδοτικής Αθηνών, ήδη από το 1939 η Ελλάδα είχε ευθυγραμμιστεί απόλυτα με τους Βρετανούς, οι οποίοι αποδέχονταν την ουδέτερη στάση της Ελλάδας εξαιτίας της αδυναμίας τους να της παράσχουν ουσιαστική στρατιωτική υποστήριξη. Αρχικά ο Μεταξάς επέδειξε υποχωρητικότητα απέναντι στις ιταλικές προκλήσεις, προετοιμαζόμενος όμως ταυτοχρόνως για μια στρατιωτική αναμέτρηση στο πλευρό των Συμμάχων. Στις 28 Οκτωβρίου του 1940 αρνήθηκε να υπακούσει [1]στο ιταλικό τελεσίγραφο για ελεύθερη είσοδο των ιταλικών στρατευμάτων στην Ελλάδα. Η απάντηση στο ιταλικό τελεσίγραφο θεωρείται από αρκετούς ιστορικούς αποτέλεσμα πίεσης της κοινής γνώμης, κατ' άλλους προσωπική ενέργεια και απόφαση. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα το Νοέμβριο του 1940 υπήρξε αποδέκτης προτάσεων εκ μέρους της Γερμανίας για παρέμβασή της προς ειρήνευση με την Ιταλία, τις οποίες ο Μεταξάς απέρριψε συνεπής με την στρατηγική της ευθυγράμμισης με την Μ. Βρετανία. Με την άρνησή του να υποκύψει στους Ιταλούς απέκτησε, έστω και προσωρινά, τη γενική αποδοχή, γεγονός που υποβοήθησε σημαντικά στην πανεθνική προσπάθεια για απόκρουση και απώθηση των Ιταλών.
Ο Ιωάννης Μεταξάς πέθανε στις 29 Ιανουαρίου του 1941 και την πρωθυπουργία ανέλαβε ο Αλέξανδρος Κορυζής.
[Επεξεργασία] Βλέπε επίσης
[Επεξεργασία] Σημειώσεις
- ↑ Δεν εκρατήθησαν πρακτικά της κρισίμου συναντήσεως μεταξύ του Πρωθυπουργού Ιωάννου Μεταξά και τού πρέσβεως της Ιταλίας Εμμανουέλλε Γκράτσι, οπότε δεν μπορούμε να γνωρίζουμε με απόλυτο ακρίβεια τον διάλογο μεταξύ των δύο ανδρών. Ο ίδιος ο πρέσβυς της Ιταλίας Εμμανουέλλε Γκράτσι, από το βιβλίο του "Η αρχή του τέλους - η επιχείρηση κατά της Ελλάδος", γράφει για την μεγάλη εκείνη στιγμή της Ελληνικής Ιστορίας: "Μόλις καθίσαμε, και επειδή η ώρα ήταν λίγα λεπτά μετά τις 3, του είπα αμέσως ότι η Κυβέρνησίς μου, μου είχε αναθέσει να το εγχειρίσω προσωπικά ένα κείμενο, που δεν ήτο τίποτε άλλο, παρά το τελεσίγραφον της Ιταλίας προς την Ελλάδα, με το οποίον η Ιταλική Κυβέρνηση απαιτούσε την ελεύθερη διέλευση των στρατευμάτων της στον Ελληνικό χώρο, από τις 6 π.μ. της 28/10/1940. Ο Μεταξάς άρχισε να το διαβάζει. Μέσα από τα γυαλιά του, έβλεπα τα μάτια του να βουρκώνουν. Όταν τελείωσε την ανάγνωση με κοίταξε κατά πρόσωπο, και με φωνή λυπημένη αλλά σταθερή μου είπε: "Alors, c'est la guerre." (Λοιπόν, έχουμε πόλεμο)." Στην συνάντηση αυτή, κατά την θυγατέρα του Μεταξά, ακολούθησε και η εξής στιχομυθία που ο Γκράτσι δεν τήν αναφέρει: Γκράτσι: "Pas necessaire, mon excellence (όχι απαραίτητα εξοχότατε)" Μεταξάς: "Non, c'est necessaire (όχι, είναι απαραίτητο)" Ο ίδιος ο Ι. Μεταξάς ανέπτυξε την στρατηγική της Ελλάδος στην καταγεγραμμένη ("Ο Ελληνικός Στρατός κατά τον Δεύτερον Παγκόσμιον Πόλεμον - Ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος 1940-41 - Η Ιταλική εισβολή 28/10/1940 μέχρι 13/11/1940", έκδοσις ΓΕΣ/ Διεύθυνσις Ιστορίας Στρατού, 1960) ανακοίνωσή του προς τους ιδιοκτήτες και αρχισυντάκτες του Αθηναϊκού Τύπου στο Γενικό Στρατηγείο (ξενοδοχείο "Μεγάλη Βρεταννία"), την 30ή Οκτωβρίου 1940. Από όλες πάντως τις πηγές, αλλά και τα ιστορικά γεγονότα προ και μετά του Ελληνοϊταλικού πολέμου (η εξωτερική πολιτική της Ελλάδος είχε καθορισθεί και υπηρετείτο με συνέπεια από την κυβέρνηση Μεταξά επί σειρά ετών· δεν ήταν απόφαση της στιγμής το ΟΧΙ), επιβεβαιώνεται η σαφής και υπερήφανη απόρριψη του ιταλικού τελεσιγράφου από τον Ι. Μεταξά, στάσις την οποία ο λαός και η Ιστορία απαθανάτισαν εύστοχα με το λακωνικό "ΟΧΙ".
[Επεξεργασία] Εξωτερικοί σύνδεσμοι
- 4η Αυγούστου - Ιωάννης Μεταξάς
- ΑριστείδηςΓιαννόπουλος, Αντιναύαρχος Π.Ν., τέως Πρόεδρος Ε.Α.Α.Ν., "Ιωάννης Μεταξάς: Ο Κυβερνήτης του Ιστορικού "ΟΧΙ" της 28ης Οκτωβρίου".
- Η Ελλάς του ΟΧΙ
| Πρωθυπουργοί δικτατορικών κυβερνήσεων |
|---|
| Θεόδωρος Πάγκαλος | Αθανάσιος Ευταξίας | Ιωάννης Μεταξάς | Αλέξανδρος Κορυζής | Κωνσταντίνος Κόλλιας | Γεώργιος Παπαδόπουλος | Σπυρίδων Μαρκεζίνης | Αδαμάντιος Ανδρουτσόπουλος |
