Μωυσής

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Ο επιβλητικός Μωυσής του Μιχαήλ Άγγελου. Το άγαλμα λαξεύτηκε το 1513 για τον τάφο του πάπα Ιουλίου Β' και είναι τοποθετημένο στο μαυσωλείο του Σαν Πιέτρο ιν Βίνκολι στη Ρώμη.

Ο Μωυσής ή Μοσέ (στην εβραϊκή, Μοσέ’, מֹשֶׁה) υπήρξε ηγέτης του έθνους Ισραήλ, μεσίτης της διαθήκης του Νόμου, προφήτης, κριτής, διοικητής, ιστορικός και συγγραφέας. Ο Μωυσής είναι μια ιδιαίτερα προεξέχουσα προσωπικότητα όσον αφορά τη Βιβλική αφήγηση, αλλά και, ευρύτερα, τα Ιουδαϊκά, Χριστιανικά και Μουσουλμανικά συγγράμματα.

[Επεξεργασία] Η ετυμολογία του ονόματος

Η ετυμολογία του ονόματος Μωυσής αποτελεί αμφιλεγόμενο ζήτημα μεταξύ των μελετητών. Στην εβραϊκή, Μωυσής σημαίνει «Αυτός που Ανασύρθηκε, που Σώθηκε από το Νερό» αλλά και «Εκείνος που Ανασύρει» (καθώς η ρηματική μορφή του ονόματος είναι ενεργητική, πιθανόν για να δοθεί έμφαση στο έργο που επρόκειτο να κάνει ο Μωυσής). Ο ιστορικός Φλάβιος Ιώσηπος ισχυριζόταν ότι το όνομα αυτό αποτελούσε συνδυασμό δύο αιγυπτιακών λέξεων που σημαίνουν «νερό» και και «σωσμένος»^[1]. Παρόμοια και σήμερα, ορισμένοι μελετητές πιστεύουν ότι το όνομα Μωυσής έχει αιγυπτιακή προέλευση αλλά ότι πιθανότα σημαίνει «Γιος, Παιδί». Αυτός ο ισχυρισμός βασίζεται στο γεγονός ότι η λέξη «Μωυσής» είναι ομόηχη με μερικά αιγυπτιακά ονόματα. Εντούτοις, η ακριβής προφορά είτε της αρχαίας εβραϊκής γλώσσας είτε της αιγυπτιακής δεν είναι πλέον γνωστή και συνεπώς δεν μπορούν να εξαχθούν συμπεράσματα με βεβαιότητα.

[Επεξεργασία] Ο Μωυσής όπως παρουσιάζεται στη Βίβλο

[Επεξεργασία] Γέννηση και ανατροφή

Ο λαός του Μωυσή ήταν μια ομάδα οικογενειών που ζούσαν νομαδικά και είχαν εγκατασταθεί στην Αίγυπτο με τον πατέρα τους τον Ιακώβ, ή αλλιώς Ισραήλ, για να γλιτώσουν από τη λιμοκτονία. (Γένεση κεφ. 46) Για δεκαετίες συνυπήρχαν ειρηνικά με τους Αιγύπτιους γείτονές τους. Αλλά άλλαξαν τα πράγματα όταν ανέλαβε την εξουσία ένας καινούριος Φαραώ^[2]. «Βλέπετε ότι αυτοί οι Ισραηλίτες είναι λαός πολυάριθμος και ισχυρότερος από μας! Πρέπει να βρούμε έναν τρόπο για να μην πολλαπλασιάζονται συνεχώς», είπε στο λαό του. (Έξοδος 1:9, 10, ΜΠΚ, Ο' εδώ) Το σχέδιο για τον έλεγχο του πληθυσμού των Ισραηλιτών ήταν πρώτα να τους κάνουν «να υπηρετούν ως δούλοι υπό τυραννία». (εδ. 13, ΜΝΚ) και στη συνέχεια να διατάξουν τις Εβραίες μαίες να σκοτώνουν κάθε αρσενικό παιδί που γεννούσαν οι γυναίκες των Ισραηλιτών. (εδ. 15, 16) Ωστόσο, οι θαρραλέες μαίες επειδή "φοβούνταν τον Θεό" άφηναν τα παιδιά να ζουν κι έτσι οι Ισραηλίτες συνέχιζαν να αυξάνονται. Ο βασιλιάς της Αιγύπτου διέταξε τότε: «Κάθε νεογέννητο γιο θα τον ρίχνετε στον ποταμό Νείλο». (εδ. 22)

Ένα αντρόγυνο Ισραηλιτών, ο Αμράμ και η Ιωχαβέδ, «δεν φοβήθηκαν τη διαταγή του βασιλιά» και με κίνδυνο της ζωής τους έκρυψαν τον νεογέννητο γιο τους ώστε να μην εκτελεστεί. (Εβραίους 11:23· Έξοδος 2:1, 2· 6:20) Το αγόρι αυτό περιγράφτηκε αργότερα ως «πανέμορφος», ή «αρεστός», «ενώπιον του Θεού»^[3]. (Πράξεις των Αποστόλων 7:20) Μετά από τρεις μήνες δεν μπορούσαν πλέον οι γονείς του Μωυσή να τον κρύβουν. Μη έχοντας άλλη ελπίδα, η Ιωχαβέδ έβαλε το βρέφος σε ένα κιβώτιο από πάπυρο και το άφησε στον ποταμό Νείλο, σε μέρος όπου πιθανότατα θα το έβρισκαν. (Έξοδος 2:3, 4)

Η εύρεση του Μωυσή, του Έντουιν Λονγκ, 1886.

Το μικρό κιβώτιο βρέθηκε σύντομα από την κόρη του Φαραώ που είχε πάει όπως συνήθιζε στον ποταμό για να λουστεί. «Όταν το άνοιξε, είδε το παιδί· και το αγόρι έκλαιγε. Τότε ένιωσε συμπόνια για αυτό, αν και είπε: "Αυτό είναι ένα από τα παιδιά των Εβραίων"». Έτσι, αποφάσισε να το υιοθετήσει και του έδωσε το όνομα Μωυσής, όπως είπε: «Επειδή τον ανέσυρα από το νερό».^[4] (εδ. 6, 10) Με έξυπνο χειρισμό, η αδελφή του βρέφους Μωυσή, η Μαριάμ, διευθέτησε να τον θηλάζει η ίδια η μητέρα του, η Ιωχαβέδ. Καθώς στους αρχαίους χρόνους τα παιδιά συνήθως θήλαζαν επί αρκετά χρόνια^[5], η Ιωχαβέδ είχε προφανώς την ευκαιρία να διδάξει τον Μωυσή σχετικά με "τον Θεό του Αβραάμ, του Ισαάκ και του Ιακώβ". (Έξοδος 3:6) Όταν παραδόθηκε τελικά στην κόρη του Φαραώ, ως μέλος του οίκου του Φαραώ, «ο Μωυσής διδάχτηκε όλη τη σοφία των Αιγυπτίων». Μάλιστα αποδεικνυόταν «δυνατός στα λόγια και στις πράξεις του». (Πράξεις των Αποστόλων 7:22)

Όταν έγινε σχεδόν 40 ετών, ο Μωυσής πιθανότατα φαινόταν να είναι έτοιμος να γίνει ένας εξέχων Αιγύπτιος ηγέτης. Η δύναμη και τα πλούτη του σπιτικού του Φαραώ θα μπορούσαν να αποτελέσουν εγγύηση για αυτή την εξέλιξη.

[Επεξεργασία] Εξορία στη γη Μαδιάμ

Μια μέρα ο Μωυσής «είδε κάποιον Αιγύπτιο να χτυπάει κάποιον Εβραίο από τους αδελφούς του», γεγονός που του προκάλεσε αγανάκτηση. Επί δεκαετίες ο Μωυσής απολάμβανε τα πλεονεκτήματα τόσο της εβραϊκής όσο και της αιγυπτιακής ταυτότητάς του. Όταν όμως είδε να απειλείται η ζωή ενός Ισραηλίτη αδελφού του, ανέλαβε άμεση και αμετάκλητη δράση: «Πάταξε τον Αιγύπτιο και τον έκρυψε στην άμμο»^[6]. (Έξοδος 2:11, 12) Έτσι, «αρνήθηκε να αποκαλείται γιος της κόρης του Φαραώ, επιλέγοντας να υφίσταται κακομεταχείριση με το λαό του Θεού μάλλον παρά να έχει την προσωρινή απόλαυση της αμαρτίας». (Εβραίους 11:24, 25)

Όταν ο Φαραώ έμαθε για το φόνο, ο Μωυσής αναγκάστηκε να καταφύγει στην εξορία. Εγκαταστάθηκε στη Μαδιάμ, στα βορειοδυτικά της αραβικής χερσονήσου, και παντρεύτηκε τη Σεπφώρα, την κόρη ενός νομαδικού αρχηγού ονόματι Ιοθόρ (Ραγουήλ). Μαζί της απέκτησε δύο γιους, τον Γηρσώμ και τον Ελιέζερ. (Έξοδος 2:15, 21· 18:2-4)

Ο Μωυσής και η φλεγόμενη βάτος, έργο του Μαρκ Σαγκάλ.

Για μια περίοδο 40 ετών, ο Μωυσής ζούσε ως απλός ποιμένας, έχοντας πάψει να πιστεύει ότι αυτός θα μπορούσει να ηγηθεί στην απελευθέρωση του λαού του από τον καταπιεστικό αιγυπτιακό ζυγό. Κάποια μέρα, όμως, βρέθηκε με τα ποίμνιά του Ιοθόρ σε ένα σημείο κοντά στο Όρος Χωρήβ. Εκεί, ο Θεός^[7] έκανε την παρουσία του αισθητή ενώπιον του Μωυσή μέσα σε μια φλεγόμενη βάτο και τον πρόσταξε: "Βγάλε το λαό μου, τους γιους του Ισραήλ, από την Αίγυπτο". Αλλά η απάντηση του Μωυσή έκανε φανερό ότι επρόκειτο πλέον για έναν άνθρωπο διστακτικό, επιφυλακτικό και αβέβαιο για τον εαυτό του. «Ποιος είμαι εγώ», ικετεύει, «που θα πάω στον Φαραώ και θα βγάλω τους γιους του Ισραήλ από την Αίγυπτο;» (εδ. 10, 11) Μάλιστα αποκαλύπτει ένα προσωπικό του ελάττωμα: «Είμαι βραδύγλωσσος, τραυλίζω». (Έξοδος 4:10) Φαίνεται πως τα 40 χρόνια της ποιμενικής ζωής ταπείνωσαν και ωρίμασαν τον Μωυσή. Αργότερα, οι Γραφές κατέγραψαν σχετικά με τον Μωυσή ότι «ήταν πολύ πιο πράος από όλους τους ανθρώπους που υπήρχαν πάνω στην επιφάνεια της γης». (Αριθμοί 12:3)

Ο Θεός τον ενισχύει για να αναλάβει την ηγεσία ώστε να καθοδηγήσει το λαό Ισραήλ από τη δουλεία της Αιγύπτου στην Υποσχεμένη Γη της Χαναάν. «Εγώ θα είμαι μαζί σου», του είπε^[8]. (εδ. 12) Ο Θεός τον διορίζει προφήτη και εκπρόσωπό Του και του παρέχει τη δύναμη^[9] να εκτελέσει τρία θαύματα που θα αποτελούσαν σημεία, ή διαπιστευτήρια, για την προέλευση του διορισμού του. (Έξοδος 4:1-9) Ο Θεός τού λέει ότι ο αδελφός του, ο Ααρών, "θα ήταν στόμα για εκείνον" και θα μιλούσε αντ' αυτού. (εδ. 14-17)

[Επεξεργασία] Αντιμετώπιση του Φαραώ και απελευθέρωση από την Αίγυπτο

Ο Μωυσής επέστρεψε μαζί με την οικογένεια του στην Αίγυπτο. (εδ. 20) Ένας νέος Φαραώ είχε αναλάβει πλέον την εξουσία. (Έξοδος 2:23)

Ο 80χρονος Μωυσής και ο 83χρονος Ααρών εμφανίστηκαν ενώπιον του Φαραώ και της αυλής του για να μεταφέρουν το αίτημα για την απελευθέρωση του λαού Ισραήλ. (Έξοδος 7:6, 7) Μεταξύ των μάγων ιερέων ηγούνταν ο Ιαννής και ο Ιαμβρής^[10]. (2 Τιμόθεο 3:8) Ο Ααρών με την υπόδειξη του Μωυσή εκτελεί το πρώτο θαύμα ενώπιον του Φαραώ αποδεικνύοντας την υπεροχή του Ιεχωβά έναντι των θεών της Αιγύπτου. Παρ' όλα αυτά, ο Φαραώ αποδεικνύεται ακόμη πιο ισχυρογνώμων και δεν εξαποστέλει το λαό του Μωυσή. (εδ. 7:8-13)

Έτσι, άρχισε μια σειρά από δέκα πληγές^[11] οι οποίες επήλθαν στο Φαραώ και το λαό του. Οι τρεις πρώτες έπληξαν και τους Ισραηλίτες επίσης (οι οποίοι κατοικούσαν στην περιοχή της Γεσέν) αλλά από την τέταρτη πληγή και έπειτα πλήττονταν μόνο οι Αιγύπτιοι. (εδ. 8:22, 23) Οι πληγές ήταν οι εξής:

1. Τα νερά του ποταμού Νείλου μετατράπηκαν σε αίμα, με αποτέλεσμα να ψοφήσουν τα πλάσματα που ζούσαν σε αυτόν και να υπάρχει έλλειψη πόσιμου νερού (εδ. 7:14-21)
2. Βάτραχοι κάλυψαν όλη την επικράτεια της Αιγύπτου, μπαίνοντας στα σπίτια των ανθρώπων (εδ. 8:1-15)
3. Ο αέρας της Αιγύπτου γέμισε με σκνίπες, παρενοχλώντας ανθρώπους και ζώα (εδ. 8:16-19)
4. Σμήνη από αλογόμυγες εισέβαλλαν σε κάθε κατοικία των Αιγυπτίων, σε σημείο που, όπως αναφέρει η αφήγηση, «η γη καταστράφηκε από τις αλογόμυγες» (εδ. 8:20-32)
5. Βαριά επιδημία έπληξε όλα τα κοπάδια των Αιγυπτίων, ώστε «κάθε είδους ζωντανά της Αιγύπτου άρχισαν να ψοφούν» (εδ. 9:1-7)
6. Άνθρωποι και ζώα γέμισαν εξανθήματα, μεγάλα σπυριά και πληγές (εδ. 9:8-12)
7. Έπεσε βροχή από 'πολύ βαρύ χαλάζι, που όμοιό του δεν είχε πέσει ποτέ στην Αίγυπτο μέχρι τότε', τσακίζοντας ανθρώπους, ζώα και βλάστηση (εδ. 9:13-26)
8. Σκοτείνιασε η γη της Αιγύπτου από τα σμήνη των ακρίδων, τα οποία κατέφαγαν τη βλάστηση και τους καρπούς που είχαν απομείνει από την πληγή του χαλαζιού (εδ. 10:3-20)
9. Για τρεις ημέρες πυκνό σκοτάδι σκέπασε όλη την αιγυπτιακή επικράτεια, σκοτάδι που 'μπορούσε κανείς να το ψηλαφίσει' σαν να επρόκειτο για πολύ πυκνή ομίχλη (εδ. 10:21-29)
10. Πατάχτηκαν με θάνατο όλοι οι πρωτότοκοι γιοι των Αιγυπτίων—περιλαμβανομένου και του γιου του Φαραώ—καθώς και τα πρωτότοκα των ζώων τους, πράγμα που προκάλεσε ανείπωτο θρήνο (εδ. 10:4-8, 29-32)

Παρά το ισχυρό πλήγμα που επέφερε σταδιακά η κάθε πληγή, η καρδιά του Φαράω "δεν ανταποκρινόταν"—είχε "βαρύνει από το πείσμα" και σκληρύνθηκε από την "ισχυρογνωμοσύνη". (εδ. 7:14· 8:15)

[Επεξεργασία] Μωυσής και Ιουδαϊσμός

[Επεξεργασία] Μωυσής και Χριστιανισμός

[Επεξεργασία] Μωυσής και Ισλάμ

[Επεξεργασία] Η ιστορικότητα του Μωυσή

[Επεξεργασία] Μωυσής και Ψυχολογία

[Επεξεργασία] Ο Μωυσής στο έργο του Φρόιντ

Φαίνεται ότι ο ψυχολόγος Φρόιντ ένιωθε θαυμασμό προς τον ηγέτη Μωυσή ενώ ταυτόχρονα επαναστατούσε ενάντια στα πρότυπα της εβραϊκής κληρονομιάς του.

Στο έργο του Ο Μωυσής του Μιχαήλ Άγγελου (Der Moses des Michelangelo)^[12]

Έργο Ο άνδρας Μωυσής και η μονοθεϊστική θρησκεία (Der Mann Moses und die Monotheistische Religion),

[Επεξεργασία] Ο Μωυσής στην τέχνη

[Επεξεργασία] Υποσημειώσεις

[Επεξεργασία] Βιβλιογραφία

• Brewer's Dictionary of Names, 1992, Oxford, Cassell, στην αγγλική.
• Matthew Henry's Commentary on the Whole Bible, Τόμος 1, 2000, Εκδ. Hendrickson Publishers, στην αγγλική.
• Michelangelo, 2006, Εκδ. Mondadori Electa, Μιλάνο.
• The Anchor Bible Dictionary, Τόμοι 3 & 4, 1992, Εκδ. Doubleday, στην αγγλική.
• The Catholic Encyclopedia [1], Τόμος 10, 1911, στην αγγλική.
• The Expositor's Bible Commentary, Τόμος 2, 1990, Εκδ. Zondervan, Grand Rapids, στην αγγλική.
• The Jewish Encyclopedia [2], 1901-1906, στην αγγλική.
• The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge [3], Τόμος 8, 1954, Εκδ. Baker Book House Grand Rapids, Michigan, στην αγγλική.
• The Schocken Bible: Volume 1, The Five Books of Moses, Everett Fox, 1995, Εκδ. Schocken Books, στην αγγλική.
• Ενόραση στις Γραφές, Τόμος 2, 1989, Β. & Φ. Ε. Σκοπιά, στην αγγλική.