Hungaroj

El Vikipedio

Hungaroj (ankaŭ nomataj madjaroj por la nekristanaj praaj hungaroj) estas la nomo de nacio loĝanta ĉefe en Hungario.

La hungara popola apartenas ne al la indoeŭropa lingvofamilio, sed kiel la finnoj kaj estonoj al la finno-ugra lingvofamilio.

Enhavo

1 Disvastiĝo
2 Historio
3 Nomo
- 3.1 Magyar kiel propra nomigo de la hungaroj
- 3.2 Aliaj nomoj
4 Eksteraj ligiloj

[redaktu] Disvastiĝo

La hungaraj nombras dismonde ĉ. 15 milionojn, el kiuj vivas 10 milionoj en Hungario kaj grava nombro kiel malplimulto en la najbaraj landoj (Rumanio, Slovakio, Serbio, Ukrainio) ĉ. 3 milionoj.

La sikuloj (Székely hungare) estas hungara popolo kun specifaj vestaĵoj kaj vivantaj en la montara parto de Tansilvanio (Rumanio).

[redaktu] Historio

La madjaroj vivis originale ĉe la sud-orienta rando de la Urala montaro. Poste (-500) ili migris al la stepo de suda Ukrainio (hungare Levedia poste Etelköz, neprecize konata areo inter du riveroj), kie ili estis sub kazara regado. La hungaroj devis fuĝi pro atakoj de peĉenegoj kaj ili ekokupis la Karpat-basenon (ĉefe la ebenaĵojn) en 896, kie ili setliĝis. (Plia detala historio ĉe Historio de Hungario)

Kiam la turkoj okupis parton de lando, la ĉiamaj bataloj inter la turkoj kaj hungaroj senloĝantarigis grandajn sudajn areojn de la iama Hungario. Post malvenko de la osmanoj, Hungario venis tute sub Aŭstran regadon kiuj setligis tiujn senhomajn areojn (la 3 ĉefa setligo okazis en 1690, 1711 kaj 1745) per slovakoj, germanoj kaj aliaj.

[redaktu] Nomo

[redaktu] Magyar kiel propra nomigo de la hungaroj

La vorto magyar (pli frue magyeri) estas hodiaŭ memnomumigo de la hungaroj. Ĝi aperas jam en la 9-a kaj 10-a jc en mohamedanaj verkoj. Ĝi venas verŝajne el la magy (< ugra *mańćε = homo; similas al la nomo de la mansi popolo) kaj er(i) (same homo ĉe finna ürke, ĉeremisa erge).

Tiu nomo (madjaro) estis komence nur vorto de unu el la 7 nomadaj triboj (Meder (madjaro), Tárján, Jenő, Kér, Keszih, Kürt-Gyarmat kaj Nyek. ) La landookupo okazis sub gvido de la madjara tribo sub gvido de la ĉefa tribestro Arpado.

[redaktu] Aliaj nomoj

Laŭ diversaj fontoj Ungari aŭ Ougri.
(H)ungarus francaj kronikoj
turkoj (falŝe)
hunoj (falŝe)
avaroj (falŝe)

La nuntempe uzataj formoj kiel (H)ungarus, (H)ungarn, Uhri, Vengry, Hungarian, Hongrois ktp. venas el al slava og(ъ)r- per germana perado al la aliaj eŭropaj lingvoj. La slava vorto originas el la bulgara-turka tribonomumo onogur (on= dek + ogur= tribo), kiu estiĝis en la 5. kaj 6. jarcento, kiam la madjaroj vivis en strikta rilato kun la onoguroj, kies gvidanta triba alianco nomiĝis Onoguren. La H-litero en la latina Hungarus (kaj tiel en kelkaj aliaj lingvoj) estiĝis, kiam la nomon oni falŝe rilatigis al la hunoj (Hunni).

vidu ankaŭ: