لاتک
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
لاتک یا لِی‌تِک که در یک متن ساده به صورت LATEX نوشته می‌شود، یک سیستم آماده‌سازی نوشتاری برای برنامه‌ٔ حروفچین تِک (TeX) است. لاتک ویژگیهای برنامه‌پذیر نشر رومیزی و همچنین ابزارهایی گسترده را برای خودکار کردن بیشتر جنبه‌های حروفچینی و نشر رومیزی (desktop)، اعم از شمارش ارجاعات میان منابع گوناگون (cross referencing)، جداول و نمودارها، طرح‌بندی صفحات (page layout)، کتابنامه‌ها و بسیار چیزهای دیگر ارائه میدهد. لاتک ابتدا در سال ۱۹۸۴ توسط لسلی لامپورت نوشته شد و تا کنون تبدیل به روش مسلطی برای استفاده از تکس _ که هم اکنون دیگر افراد آن را به صورت متن خالی (plain tex) نمی‌نویسند _ شده است. نسخه‌ٔ کنونی، LaTeX2ε است .
[ویرایش] تلفظ
لاتک (LaTeX) معمولاً به صورت لِی‌تِخ یا لاتِخ تلفظ می‌شود که در آن X صدای خ فارسی را میدهد زیرا نام TeX از واژه یونانی τεχνη (تِخنی به معنی هنر و مهارت) گرفته شده است. گرچه مخترع سازنده‌ٔ تکس، دونالد کنوت شخصاً تلفظ "tech" (تِخ) را استفاده می‌کند، ولی لامپورت گفته است که " او هیچ تلفظ خاصی را برای LaTeX ترجیح نمی‌دهد یا بد نمی‌داند. نام لاتک بطور معمول با حروفچینی مخصوصی که در لوگوی این صفحه نشان داده‌شده، چاپ می‌شود.
[ویرایش] سیستم حروف چینی
کارکرد لاتک مبتنی بر این اندیشه است که نویسندگان باید قادر باشند بر نوشتن در درون ساختار منطقی متن‌شان تمرکز کنند، نه اینکه وقت خود را برای کارکردن بر روی جزئیات شکل‌دهی صرف کنند. این امر، نه تنها جداسازی شکل‌دهی از محتوا را ممکن می‌سازد، بلکه حروفچینی و دیگر تنظیمات مرتبط با آن را در هر جا که نیاز باشد امکان‌پذیر می‌سازد. لاتک با قابلیت جدانگه‌داشتن جزئیات شکل‌دهی از متن، غالباً برتر از واژه‌پردازها و دیگر سیستم‌های نشر رومیزی عمل می‌کند. امکان بوجود آوردن تغییرات دیداری در طرح‌بندی صفحه‌ها معمولاً در سیستم‌های دیگر چندان امکان‌پذیر نیست. این سیستم‌ها زمینه و شکل را چنان بطور تنگاتنگ با هم همگون می‌کنند که ایجاد ثبات و اتومات‌سازی غالباً دشوار است.
لاتک انعطاف‌پذیری زیادی برای شکل‌دهی در اختیار می‌گذارد و در عین حال هویت ساختار را حفظ می‌کند، کاری را که سیستم‌های ساختاری ضعیف مانند اس‌جی‌ام‌ال (SGML) و اکس‌ام‌ال (XML) مستقیماً انجام نمی‌دهند. لاتک را می‌توان با استفاده از زبان ماکروی زیربنائی به منظور پدیدآوردن فرمت‌های ترجیحی توسعه داد. برای نمونه ابزارهای تجاری متعددی در سیستم کلی تِک (که لاتک جزئی از آن است) وجود دارد و فروشندگان می‌توانند امکانات دیگری همچون پشتیبان تلفن و اَشکال تایپی اضافی را عرضه‌کنند. لیکس (LyX) یک پردازشگر متنی دیداری آزاد است که از لاتک به‌عنوان پشتیبان استفاده می‌کند. تک‌مکس (TeXmacs) یک ویرایشگر ویزی‌ویگ (WYSIWYG) که دارای عملکردهای ساده‌ای مثل لاتک است اما با یک موتور حروفچین متفاوت است . تعدادی از سیستم‌های تجاری دی‌تی‌پی (DTP) رایج، از نسخه‌های اصلاح‌شده موتور حروفچین اولیهٔ تِک استقاده می‌کنند. با توجه به افزایش کنونی در استفاده عام از سیستم‌های اکس‌ام‌ال و پیدایش تقاضا برای تولید انبوه و دسته‌ای کیفیت انتشار، افزایش مداومی در حروفچینی با استفاده از اینگونه منابع بویژه در استفاده از لاتک به چشم می‌خورد .نمونه پایین مثالی از یک درون‌داد (سمت چپ) و برون‌داد (سمت راست) لاتک را نشان میدهد .
|
|
 |
[ویرایش] جامعه کاربران
لاتک در آغاز بیش از همه توسط ریاضیدانان و دانشمندان بکار می‌رفت. این نرم‌افزار هنوز هم در میان این دسته از افراد به عنوان ابزار ترجیحی برای نوشتن مقالات، کارهای تحقیقی، پیش‌نویس‌ها و کتاب‌ها بکار می‌رود. از آنجا که سیستم زیربنائی تِک ابتدائاً برای متن‌های دارای ریاضیات ساخته‌شد، ازاینرو طرح‌بندی کردن عبارات ریاضی آسان‌تر و حروفچینی بدست‌آمده دارای کیفیت مطلوب‌تری نسبت به دیگر سیستم‌های متن‌پرداز به حساب می‌آید. بسیاری از گاهنامه‌های علمی و ناشران دیگر، پکیج‌های آزادی از لاتک را فراهم کرده‌اند که سبک‌های حروفچینی د�
