Ateroskleroza
Izvor: Wikipedija
Sadržaj |
[uredi] Aterogeneza i koronarna bolest
Aterogeneza je stvaranje ateroma (plaka sačinjenog od lipidne jezgre okružen vezivnim tkivom) što je i glavni događaj ateroskleroze. Ateroskleroza je sporo progresivna bolest koja se praktički razvija od rođenja, a karakterizira je odlaganje lipida kolesterola u stijenku krvne žile što dovodi do postupnog suženja (stenoze) krvne žile i otežanog protoka krvi kroz tkiva (hipoperfuzija), što se očituje širokim dijapazonom kliničkih očitovanja. Indukcijom, u nekim slučajevima može doći do rupture (pucanja) aterosklerotskog plaka što aktivira proces trombogeneze (stvaranje tromba, ugruška) nakon čega se razvije opstrukcija (začepljenje) krvnih žila.
Koronarna bolest je skupni naziv za nekoliko stanja uzrokovanih aterosklerotskim promjenama na koronarnim arterijama. To su: angina pektrois, akutni infarkt miokarda, aterokslerotska kardiomiopatija i nagla srčana smrt. Praktički, najvažnija je angina pektoris i srčani infarkt. Angina pektoris je naziv kliničko stanje koje nastaje uslijed suženja lumena koronarnih arterija, a koje je uzrokovano aterosklerozom. Kod stabilne angine pektoris perfuzija miokarda je zadovoljavajuća u stanju mirovanja, no prilikom fizičkog ili psihičkog napora kada se pojačavaju potrebe orgnaizma za kisikom i kada bi srce trebalo jače pumpati krv, javljaju se tipični simptomi kao stenokradija (jaka retrosternalna bol), palpitacije (lupanje srca), znojenje, bljedilo i strah. Kako stenoza napreduje pogoršava se i perfuzija miokarda i razvija se slika tzv. nestabilne angine pektoris kod koje se napadi stenokardije javljaju i u mirovanju. Akutni infarkt miokarda razvija se nakon potpune opstrukcije koronarne arterije što je povezano s odumiranjem tkiva (nekroza) u području miokarda koji vaskularizira opstruirani ogranak koronarne arterije.
[uredi] Hiperlipidemija
Hiperlipidemija je stanje povišenih masnoća u krvi. Razlikujemo trigliceridemiju (povišenje triglicerida) i hiperkolestrolemiju (povišenje kolesterola).
Kolesterol je lipid koji je sastavni dio stanične membrane, a ima i važnu ulogu u nastanku steroidnih hormona. Organizam dobiva kolesterol na dva načina: biosintezom kolesterola u jetri ili unosom hrane. Ako se u organizam unosi više koleseterola doći će do smanjene sinteze u jetri. Ostale stanice ne mogu sintetizirati kolesterol nanovo, nego ga dobivaju iz plazme. U tjelesnim tekućinama kolesterol se prenosi lipoproteinima – kilomikroni, lipoproteini niske gustoće (LDL) i lipoproteini visoke gustoće (HDL). Kilomikroni transportiraju trigliceride, kolesterol i ostale lipide iz hrane do jetre i masnog tkiva. Lipoproteini niske gustoće prenose kolesterol (koji esterificiran oleatom) do perifernog tkiva, a lipoproteini visoke gustoće prenose kolesterol od perifernog tkiva prema jetri. Kako ne-hepatične stanice ne mogu sintetizirati kolesterol, njihov glavni izvor kolesterola jesu LDL.
Mehanizam preuzimanja kolesterola putem LDL ima osnovu u receptoru LDL-a koji se nalazi na površini stanice. LDL se veže na specifični receptor te dolazi do internalizacije tj. LDL se endocitozom prebaciva u citosol i to u obliku endocitnog mjehurića. On se stapa s lizosomima, a enzimi lizosoma razgrađuju LDL na sastavne aminokiseline, a kolesetrol oslobađa za potrebe stanice. Oslobođeni, neestrificirani kolesterol može se upotrijebiti za biosintezu membrana ili ako nije trenutno potreban može se ponovno eterificirati i pohraniti u stanici dok ne zatreba.
Obiteljska hiperkolesterolemija je posljedica mutacije samo u jednom lokusu, posljedica čega je poremećana ekspresija LDL receptora. U homozigota javlja se potpuna afunkcionalnost LDL receptora pa oni vrlo brzo umiru od fuliminantnog razvoja ateroskleroze, do kod heterozigota imamo po prilici polovicu afunkcionalnih LDL receptora. Kako LDL receptori nemaju normalnu funkciju, LDL, a time i kolesterol se nakupljaju u krvotoku što je povezano s njihovim odlaganjem u stijenku i nastankom ateroskleroze.
[uredi] Aterogeneza i teorija oksidativne promjene LDL-a
Osnovni induktor za razvoj ateroma je oštećenje endotela krvnih žila. Brojni uzročnici mogu dovesti do tog oštećenja – kemijske tvari, hipertenzija, mehanička oštećenja (venepunkcije) i sl. Kroz oštećnje u subendotelni prostor ulazi LDL koji otpočinje kaskadnu reakciju. Osim toga, LDL može slobodno prodrijeti kroz endotel u subendotelni prostor.
Ulaskom LDL-a u subendotelni prostor on se oksidira pod utjecajem hidroperoksida, lizofosfolipida i drugih bioloških tvari koje se tu nalaze. Tako promijenjeni LDL inducira ekspresiju adhezivnih molekula kao što je MCP-1 (monocyte chemoattractant protein 1) koji privlači monocite iz krvnog optjecaja u subendotelni prostor.
Promijenjeni LDL potiče i pretvorbu privučenih monocita u magrofage. Ti makrofazi otpuštaju proinflamatorne citokine kao TNF- α (tumor necrosis factor α)i IL-1 (interleukin 1) koji još više potiču isticanje adhezijskih molekula.
Aktivirani makrofazi koji na svojoj površini imaju mnoštvo receptora koji mogu prepoznati i promijenjene LDL-čestice te ih zbog toga fagocitiraju i akumuliraju pa nastaju stanice bogate lipidima – pjenaste stanice (foam cells) koje i čine lipidnu jezgru ateroma.
Aktivirani makrofazi i pjenaste stanice izlučuju i niz čimbenika rasta koji dovode do proliferacije okolnog vezivnog tkiva što dovodi do rasta ateroma koji postupno stenozira krvnu žilu.
[uredi] HDL-čestice – zaštitni kolesterol
Lipoproteini velike gustoće (HDL) imaju dokazano zaštitno djelovanje. Osnova tog djelovanja je obrnuti transport kolesterola – transportira kolesterol iz perifernih tkiva prema jetri.
HDL-čestice nose i antioksidacijske enzime (PAF-acetil-hidrolazu i paraoksinazu) koji razgrađuju oksidirane LDL-čestice i neutraliziraju njihov proinfalmatorni učinak. Osim toga sprečavaju i ekspresiju određenih adhezivnih molekula (VCAM-1, vascular cell adhesive molecule 1).
[uredi] Homocistein i aterogeneza
Homocistein (Hcy) je aminokiselina koja sadrži sumpor. Ne nalazi se u prirodnim proteinima jer ne postoji DNA kod za ovu aminokiselinu. Cjelokupni Hcy u organizmu nastaje iz metabolizma esencijalne aminokiseline metionina. Hiperhomocisteinemija je naziv za povišenje koncentracije homocisteina u serumu.
[uredi] Metabolizam homocisteina
Homocistein je tiolna aminokiselina koja nastaje kao produkt metabolizma metionina. U procesu transulfuracije ovisnom o vitaminu B6 prelazi u cistein, a remetilacijom ovisnom o folatu i B12 u metionin. Ako je oštećen metabolizam homocisteina bilo zbog defekta enzima ili unutarstanične deficijencije kofaktora, akumulira se u stanicama i transportira u cirkulaciju. U plazmi cirkulira uglavnom u oksidiranom stanju vezan za proteine.
[uredi] Homocistein i ateroskleroza
Dokazano je da homocistein ima toksični učinak na endotelne stanice. Oštećenjem endotelnih stanica omogućeno je bolje prodiranje LDL-a u subendotelni prostor.
[uredi] Markeri koji signaliziraju miokardijalno oštećenje
Nestabilna angina pektoris i akutni infarkt miokarda simptomatski se preklapaju (isto se prezentiraju), a i EKG promjene su im iste (elevacija ST segmenta) pa ih je potrebno nekako razlikovati. Razliku nam pruža činjenica da se oštećenjem miocita oslobađaju određeni enzimi. Najčešći enzimi koji se određuju, a koji nam mogu ukazati na miokardijalno oštećenje su kreatin-kinaza (CK) i troponin. Te enzime nazivamo markeri miokardijalnog oštećenja.
Kreatin-kinaza je enzim koji nalazimo u mišićima, a koji ima ulogu kataliziranja reakcije prijenosa fosforilne skupine s fosfokeratina na ADP pri čemu će nastati ATP. Kako ovaj enzim nalazimo u mnogim mišićima, moramo razlikovati njihove frakcije. CK-MB je frakcija koju nalazimo u miocitima. Stoga povišene vrijednosti CK-MB ukazuju na AIM.
Troponin je protein koji dolazi u obliku troponinskog kompleksa triju polipeptidnih lanaca: TnC, TnI i TnT. TnC se veže ione kalcija, TnI veže se na aktin, a TnT na tropomiozin. Kalcij se veže na TnC i uzrokuje konformacijske promjene koje se prenose na tropomiozin, a zatim i na aktin. To ima ulogu u nastanku sile stezanja i usporede hidrolize ATP-a.
