Supernova
De Wikipedia, le encyclopedia libere
Un supernova es un stella massive in le ultime grado de evolution stellar que subitemente contrahe e tunc explode, augmentante su production de energia tanto quanto un billion de vices. Le energia emittite pote attinger 1049 a 1051 ergs e le brillo máxime pote attinger a 108 unitates de luminositate solar. Supernovas son le principal distributores de elementos pesante in omne parte del universo. Tote le elementos plus pesante que le ferro son producite in supernovas. Supernovas son le principal fonte de calor pro le materia interstellar e pote esser un fonte de radios cosmic. In le apogeo de su intensitate, un supernova pote brillar tanto quanto le galaxia intere al que illo pertine.
Novas son minus spectacular e plus commun. Illos augmenta su brillo solmente de un pauc milles de vices e multo de illos occurre in nostre galaxia tote anno. Supernovas pote ocurrer in le parve gruppo de stellas teniente un massa major que octo a dece vices le massa del sol e forsan in certe stellas binari.
Plus que cinque supernovas ha essite observate in nostre galaxia in le ultime millenium, includente le “stella invitate” in le Constellation de Tauro, describite pel le astronomos chinese in 1504, le stella de Tycho in Cassiopeia, observate per Tycho Brahe in 1572 e le supernova de Kepler de 1604. In 1885 le prime supernova extragalactic esseva discoperite telescopicmente in le Galaxia de Andromeda. Posteriormente, circa de 700 altere superenovas ha essite observate. Assi, in 1987, le supernova 1987A appareva in le Grande Nube Maggelanic. Illo esseva le prime supernova visibile al oculo nude desde 1604 e su eruption marcava le prime vice que neutrinos esseva detegite in le planeta Terra, resultante de un evento assi.
Un Supernova Typo I es un supernova que pote esser producite per le thermonulclear detonation de un nucleo altemente degenerate per le tranferentia de massa de un stella companion. Le massa de un stella de typo I es minor que le de un stella typo II e su radios spectral contine nonhidrogenic elementos. Le stella de Tycho in Cassiopeia e le supernova de Kepler de 1604 son instances de Supernovas del Typo I. In le decade de 1930, Fritz Zwicky, Walder Baade e Rudolph Minkowski disveloppava multe modelos de eventos de supernova. In un stella proxime a tornar se un supernova del Tipo I, le stella de hidrogenio es exaurite e le gravitate del stella puxante para dentro vince le fortias contrari originate in le expulsion del material ex le centro del stella per le foco thermonuclear. Enquanto le centro comencia a contraher se, le resto del hidrogenio accende se, expandiente le stella in un grande gigante e comenciante le processo de queima del helio. Eventualmente le stella es restate con un nucleo contractante de carbono e oxigenio. Se le stella, alora un nana blanche, possede un stella proxime, su companion, illo iniciara a tirar materia del companion. In multe stellas le excesso de materia es explodite foras periodicmente como un nova. Si non, le stella continua a tornar se plus e plus massive usque le materia in le nucleo comencia a contraher se de novo. Quando le stella deveni tanto massive que illo ultrapassa le limite de Chandrasekhar (1,44 vices le massa del nostre sol), illo collapsa multe rapidemente e tote illo materia explode.
Supernovas del Tipo II involve stellas massive que combure su gases in un pauc de milliones de annos. Dum que le stella es sufficientemente massive, illo continuara a producer le nucleosynthese post le nucleo ha devenite in helio e posteriomente in carbono. Elementos plus pesante como le phosphoro, le aluminium e le sulfure son create in periodos de tempore cata vice menor usque le silicium appareva. Illo dura minus que un die pro le silicium funder se al ferro. Le nucleo de ferro torna se plus calide e in minus que un secundo le nucleo collapsa. Le electrones son fortiate intra le nucleo de su atomos, formante neutrones e neutrinos e le stella explode, espellente circa de 90% de su material al spacio a un velocitate excedente 30000 km/s. Postea le explosion del supernova, resta un parve e calide stella de neutrones, possibilemente visibile como un pulsar, ambite per un nube expandiente, tal como es vidite in le Nebulosa de Cancere.
Un Supernova Typo III es un stella gigantic in explosion, similar a un Supernova Typo II, in que le luminositate del stella augmenta subito per usque un billion vices. Le major parte del substantia del stella es expellite, restante post, al minus in alicun casos, un nucleo extrememente dense que pote esser un stella de neutron.
