Raja

From Wikipedia

Untuk kegunaan yang lain, sila lihat: Raja (nyahkekaburan).

Raja ialah pemerintah daripada keturunan-keturunan Kshatriya. Gelaran ini mempunyai sejarah yang lama dalam subbenua India dan Asia Tenggara, seperti yang dibuktikan oleh Rigveda. ^[1]

Istilah Raja berasal daripada perkataan Sanskrit rājan-, serta kata seasal dengan perkataan Latin rēx, Gaul rīx, dan sebagainya (pada asalnya bererti "ketua puak" atau ketua 'negara kota' yang kecil). Pada dasarnya, perkataan ini ialah terbitan vrddhi daripada kata dasar Indo-Eropah proto *h₃reǵ- yang bermaksud "mengemaskan, menitahkan, atau memerintah".

Kelainan-kelainan bahasa Hindi yang digunakan untuk pangkat diraja yang sama di (sesetengah bahagian) India termasuk Rana, Rao, Raol, Rawal, dan Rawat. Bentuk feminin yang biasa digunakan untuk isteri Raja ialah Rani, perkataan yang berasal daripada bahasa Sanskrit, rājñī (bandingkanlah dengan perkataan Ireland Lama, rígain).

Gelaran Raja, Thakore (gelaran yang berpangkat lebih rendah), serta banyak kelainan, kata majmuk, dan terbitan yang menggunakan salah satu daripada dua perkataan itu, telah digunakan di India dan di sekitarnya, kebanyakan oleh pemerintah Hindu dan sesetengah pemerintah Buddhisme dan Sikhisme, sedangkan pemerintah Muslim menggunakan Nawab atau Sultan (masih digunakan di India). Bagaimanapun di Pakistan, gelaran Raja masih digunakan oleh puak-puak Chibh, Janjua, Ranial, Dhamial, Chauhan dan Rathore sebagai gelaran keturunan.

[Sunting] Raja-raja utama di India

Oleh sebab hierarki teori untuk gelaran-gelaran diraja tidak membayangkan kepentingan yang benar untuk negeri-negeri berdaulat kerabat diraja (termasuk juga ketika menganugerahkan gelaran kepada raja-raja berdasarkan merit peribadi), pihak British memperkenalkan pemangkatan alternatif berdasarkan tembakan hormat untuk melebihi seratus negeri India (dan sesetengah negeri yang lain) yang terutama, tanpa mengira sebarang gelaran diraja asli (yang mereka terus menganugerahkan), tetapi mengaitkan gaya Barat, His Highness, kepada kelas tembakan hormat yang berpangkat lebih tinggi.

Disebabkan pertukaran gelaran yang pesat melalui kenaikan pangkat, hanya terdapat sebilangan kecil pemerintah-pemerintah yang masih digelarkan raja dalam golong elit yang dianugerahkan dengan tembakan hormat ketika masa kemerdekaan India, dan hanya dalam kelas-kelas yang lebih bawah (21 das adalah yang terdiri, dan nombor genap tidak digunakan):

Tembakan hormat keturunan 11-das:

H.H. Raja Ali Rajpur
H.H. Raja Chamba
H.H. Raja Faridkot
H.H. Raja Jhabua
H.H. Raja Bilaspur
H.H. Raja Mandi
H.H. Raja Manipur
H.H. Raja Pudukkottai
H.H. Raja Rajgarh
H.H. Raja Sailana
H.H. Raja Samthar
H.H. Raja Sitamau
H.H. Raja Suket

Tembakan hormat keturunan 9-das: (peribadi: 11-das):

H.H. Raja Dharampur
H.H. Raja Sangli

Tembakan hormat keturunan 9-das:

Raja Baraundha
Raja Bhor
Raja Chhota
Raja Khilchipur
Raja Maihar
Raja Mudhol
Raja Nagod
Raja Sant
Raja Shahpura

Tembakan hormat peribadi 9-das: hanya Raja Bashahr

[Sunting] Nepal

Raja Kaski

[Sunting] Raja dalam dunia Melayu

Raja Perlis (sebuah negeri dalam Persekutuan Malaysia) merupakan raja tunggal yang menggunakan gelaran "Raja" di negara ini. Raja negeri-negeri lain menggunakan gelaran "Sultan".

Raja-raja yang lain di dunia Melayu termasuk:

James Brooke, bekas Raja Putih, dan wangsanya di Sarawak, Borneo;
berbagai-bagai negeri beraja yang tradisional di Indonesia masih menggelarkan pemerintah mereka sebagai "raja", atau sehingga pembubarannya, umpamanya Buleleng di Bali.
Raja dikenali sebagai Raha di negara Filipina.

[Sunting] Gelaran majmuk dan terbitan

Terdapat banyak gelaran majmuk dan terbitan yang digunakan oleh para pemerintah, keluarga diraja, dan/atau pembantu istana yang mengandungi perkataan "Raja":

Rao Raja, satu dampingan yang terdiri daripada dua gelaran yang setaraf, telah digunakan oleh pemerintah-pemerintah Bundi sehingga mereka dianugerahkan dengan gelaran Maharao Raja yang lebih tinggi tarafnya.
Raja Bahadur ialah kata majmuk Mughal yang tipikal. Kata sifat Bahadur yang bermaksud "gagah berani" menaikkan pangkat seseorang dalam protokol istana; dalam hierarki yang tertentu di kalangan pembantu Hindu dalam istana Nizam Hyderabad, gelaran ini adalah padanan untuk pangkat Nawab yang dianugerahkan kepada pembantu-pembantu yang beragama Islam.
Maharaja dan padanan kelainan-kelainan kata majmuk dengan awalan Maha- (umpamanya Maharana, dan Maharawal) yang bermaksud 'Raja Agung'; perkataan ini pada asalnya menandakan seorang Raja yang telah menewaskan raja-raja yang lain dan oleh itu, menjadi raja agung. Bagaimanapun, gelaran ini tidak lama kemudian diterimaguna atau dianugerahkan oleh pemerintah agung India (Mughal dan British) secara besar-besaran sebagai suatu gelaran yang tidak bererti, dan mengakibatkan gelaran ini tidak mempunyai nilai yang berprestij.
Rajadhiraja bermaksud 'Raja antara Raja-raja': Melalui penurunan nilai gelaran yang serupa dengan gelaran 'Maharaja', gelaran ini tidak sebegitu berprestij berbanding dengan padanan-padanannya di kebanyakan keluarga linguistik.
Raja Perumal dianggap sebagai gelaran yang paling berkuasa, menurut kesusasteraan Tamil.
Di India Selatan, gelaran Samraj ('maharaja' Hindu) Vijayanagar ialah Raya dan bukan (Maha)Raja.
Sesetengah pemerintah Asia Tenggara menggunakan kelainan-kelainan seperti gelaran kesalihan yang termasuk Buddharaja dan Devaraja atau Lingaraja (yang terakhir ini di kawasan yang tertentu).
Uparaja: Ddengan kelainan-kelainan dan terbitan-terbitan tersendiri, gelaran ini boleh bermaksud wizurai atau pangkat-pangkat wangsa yang tinggi.

[Sunting] Kegunaan lain

Seperti dengan banyak gelaran yang lain, "Raja" sering digunakan dalam nama peribadi (seperti "Rex" dalam bahasa Latin dan "King" dalam bahasa Inggeris), tanpa sebarang maksud bangsawan atau politik; umpamanya , Raja Vaidyanathan. Selain itu, mendiang Sinnathamby Rajaratnam, bekas ahli politik Singapura, biasanya dikenali sebagai "Raja".