Andes
 Voor de Gallische stam zie: Andes (stam) |
De Andes is een groot, langgerekt gebergte in Zuid-Amerika dat deel uitmaakt van een bergketen langs de westkust van Zuid-Amerika. Het Andesgebergte is ongeveer 7000 km lang, op sommige plaatsen 160 km breed en heeft een gemiddelde hoogte van ca. 4000 m.
De bergketen loopt voor het grootste gedeelte parallel aan de kust van de Grote Oceaan. Het noordelijke gedeelte loopt door het langgerekte land Chili. De Andes doorkruist de evenaar, en loopt zuidwaarts tot Tierra del Fuego. Zowel de Falklandeilanden als Zuid-Georgië en de Zuidelijke Sandwicheilanden zijn een onderzeese, oostelijke voortzetting van het gebergte, en bewijsmateriaal toont aan dat het systeem in Antarctica op het Antarctisch Schiereiland wordt voortgezet.
De Andes loopt door zeven Zuid-Amerikaanse landen: Argentinië, Chili, Bolivia, Peru, Ecuador, Colombia en Venezuela.
[bewerk] Geologie
De Andes is geologisch gezien een jong systeem. Het gebergte ontstond tijdens het Krijt en de Tertiaire periode. De bergen nemen steeds meer in hoogte toe. Vulkanen en aardbevingen komen er dikwijls voor. Als geheel vormt de Andes een van de belangrijkste bergmassa's van de wereld. Het bergsysteem is hoger dan elk ander gebied op het Himalayagebergte na. Er zijn veel besneeuwde pieken met hoogtes boven de 6700 m.
In het verre zuiden lopen de bergen van oost naar west. De richting wordt anders in Argentinië en Chili. Ten westen van de bergen ligt de zee. Er zijn door gletsjers gevoede meren in zowel Argentinië als Chili.
De hoogste bergen van de Andes liggen op de centrale en noordelijke Argentijns-Chileense grens: Aconcagua (6959 m), de hoogste berg van het westelijk halfrond en de Tupungato (6635 m). Andere belangrijke pieken zoals Llullaillaco flankeren de belangrijkste bergwaaier.
De centrale Andes breidt zich uit in Bolivia en Peru in veelvoudige waaiers (ca. 640 km breed) met hoog plateauland (altiplano) en vele hoge intermontane valleien. Hier woonde de Incabeschaving vroeger. Op de grens van Peru en Bolivia ligt het Titicacameer. In Bolivia zijn er opmerkelijke vulkanen, zoals Illimani. De hoogste spoorweg van de Andes loopt van La Oroya naar Lima.
[bewerk] Mensen en economie
Peru, Ecuador en Colombia zijn bevolkt sinds oud tijden. Vroeger woonden er rijke beschavingen, zoals de Inca's en Chibcha's. Tegenwoordig zijn Quechua en de Aymarastammen de belangrijkste inheemse inwoners van de Andes. Wegens een schaarste van water, echter, is de landbouw moeilijk. Tabak, katoen en koffie worden gekweekt en uitgevoerd. Koper, zilver, tin, ijzer en goud worden ontgonnen en er wordt aardolie gevonden in het gebied. Hoewel er een spoorpassage door de bergen is, hangen de inwoners van de Andes niet van treinen af voor het behoud van hun economie. Bepaalde Andesgebieden hebben een toeristenhandel ontwikkeld.
