De heerser
De heerser of De vorst (Italiaans: Il Principe) is een boek van Niccolò Machiavelli dat hij schreef rond 1513, maar dat 5 jaar na zijn dood (1532) gepubliceerd werd, nadat het van paus Leo X een officiële goedkeuring had gekregen, aangezien het opgedragen was aan zijn verwant Lorenzo II de' Medici. Het boek handelt over hoe een heerser het best (niet het meest ethisch) zijn staat bestuurt. Machiavellisme is de naam van de leer die het boek aanhangt, hoewel dit ook een gewetenloze politiek kan betekenen. Deze bijbetekenis is mede ontstaan doordat het boek, vol praktische tips, het lievelingsboek van Stalin en Napoleon was.
Inhoud |
[bewerk] Leer van Machiavelli
In het boek wordt aan de hand van praktische voorbeelden uitgelegd hoe een heerser het best kan regeren. Daarbij maakt de schrijver een aantal onderscheiden tussen verschillende soorten macht en hoe deze verkregen en behouden moeten worden. Directe aanleiding hiertoe vormde de handelswijze van de zoon van paus Alexander VI, Cesare Borgia, evenals de zeer roerige toestand waarin zijn thuisstad Florence verkeerde. Machiavelli prijst Cesare Borgia als heerser die altijd dat doet wat in het landsbelang is, hetgeen per saldo hetzelfde is als in het belang van de heerser, en die zijn macht weet te consolideren. Een ander door hem gewaardeerd leider is paus Julius II, die hij prijst om zijn uitgekooktheid. Aan de hand van praktische voorbeelden, zoals waarom na de dood van Alexander de Grote Perzië niet uit Griekse handen viel, die hij vervolgens verbindt met parallellen uit zijn tijd, wil Machiavelli tot een universele definitie van het begrip 'macht' komen, en wil hij definiëren hoe een heerser zich het best kan gedragen, wil hij zijn macht behouden of vergroten.
Machiavelli spreekt zich niet uit over ethiek, wat er toe leidt dat hij vaak als immoreel gezien wordt, hoewel er beter kan worden gesproken van amoreel, aangezien hijzelf ergens ook de kanttekening plaatst dat politiek verantwoord en ethisch niet hetzelfde is. Bovendien meent hij dat het erger is als een staat getroffen wordt door constante revolutie, dan wanneer de leider streng is. Hij vindt echter wel dat een leider een gefundeerde machtsbasis moet hebben en op een meerderheid van de steun van de bevolking moet kunnen rekenen, hoewel dit slechts voortkomt uit het besef dat als het volk niet achter de heerser staat, deze nooit lang kan heersen. Daarbij komt nog dat, aangezien het in het belang van de heerser is te doen wat in het staatsbelang is, in zijn ogen het handelen van de heerser vaak ook in het staatsbelang zal zijn. Op die manier houdt de heerser zich geliefd.
[bewerk] Bedoeling van het werk
Door het werk op te dragen aan Lorenzo II de' Medici geeft Machiavelli aan dat hij deze als een waardig opvolger van de heersende Medici uit het verleden beschouwt. Hij wil hem adviezen geven over hoe te heersen, in de hoop dat op die manier de chaos in sommige delen van zijn vaderland tegengegaan kan worden. Zoals zoveel vooraanstaande personen uit zijn tijd ijverde hij ervoor dat Italië vrij en autonoom zou zijn. Daarom moeten buitenlandse invloeden en heersers verdreven worden.
[bewerk] Weerklank van het werk
In latere eeuwen is het boek vaak verworpen omdat morele context ontbreekt, maar de laatste anderhalve eeuw is de waardering gegroeid, aangezien het hier gaat om het eerste puur politieke geschrift waarin een leer wordt uitgedragen. Machiavelli is de eerste die politiek als wetenschap ziet, met logisch oorzaak en gevolg. Dit kan verklaard worden vanuit de context van het renaissance-denken.
[bewerk] Weblinks
- Il Principe [MetaLibri Digital Library]
- (it) Il Principe (HTML e-book)
