Klemens von Metternich

Prins Metternich door Sir Thomas Lawrence

Klemens Wenzel Lothar von Metternich (15 mei 1773 te Koblenz - 11 juni 1859 te Wenen), graaf, sinds 1813 prins van Metternich-Winneburg en sinds 1818 hertog van Portella, was een Oostenrijks staatsman en een van de belangrijkste diplomaten van van zijn tijd. Hij was een rationalist die niet geloofde in de Verlichting en de Franse Revolutie verafschuwde.

Na de Oostenrijkse nederlaag tegen Napoleon in 1809 benoemde keizer Frans I Metternich tot minister van Buitenlandse Zaken. Hij was pro-Frans en ging hierin zo ver dat hij zelfs een huwelijk tussen Napoleon en Frans' dochter Marie Louise arrangeerde. Na Napoleons mislukte veldtocht in Rusland van 1812 nam hij een neutrale houding aan en probeerde hij vrede te bewerkstelligen tussen de Franse keizer en zijn Russische en Pruisische vijanden. Metternichs bemiddeling mislukte echter en Oostenrijk raakte in oorlog met Frankrijk. Toen de oorlog in de lente van 1814 ten einde kwam concludeerde Metternich dat vrede met Napoleon onmogelijk was. Hij verliet het idee van een Bonapartistisch regentschap onder Marie Louise en ondersteunde nu de restauratie van het huis Bourbon op de Franse troon. Dit bracht hem dichter bij Henry Robert Stewart, burggraaf van Castlereagh, de Engelse minister van Buitenlandse Zaken.

Metternich domineerde als voorzitter het Congres van Wenen. Hier kreeg hij grote persoonlijke ruzie met de Russische tsaar Alexander I. Metternich had grote angst voor Alexanders plan met Polen en bovendien waren de twee mannen rivalen in de liefde: beide streden om de aandacht van de mooie Wilhelmina von Sagan. De Oostenrijkse veldheer Josef Radetzky von Radetz bemiddelde tussen de twee. Metternich probeerde samen met de Engelsman Castlereagh en de Pruisische kanselier prins Karl August von Hardenberg een front te vormen om Alexanders plan om van Polen een constitutionele monarchie onder eigen bewind te maken te dwarsbomen. Pruisen weigerde echter Rusland tegen zich in het harnas te jagen. Metternich nam wraak door een alliantie te sluiten met Castlereagh en de Franse diplomaat hertog Charles-Maurice de Talleyrand om de Pruisische annexatie van Saksen te voorkomen. Saksen zou Pruisens compensatie zijn voor het opgeven van Pools grondgebied aan Alexander. De Saksische koning Frederik August I bleef op de troon en Alexander kreeg wat hij wilde.

Tegelijkertijd onderhandelde Metternich intensief met Pruisen, Hannover, Beieren en Württemberg over de organisatie van Duitsland. De hieruit voortgekomen Duitse Bond was voor een aanzienlijk deel gebaseerd op zijn ideeën. Metternichs politiek was er na het Congres van Wenen op gericht de daarin vastgestelde statenordening en het machtsevenwicht te bewaren.

Metternichs opvallendste prestatie in de jaren daarna was het bekeren van de tsaar van het liberalisme tot het steunen van de oude orde. Resultaat hiervan was dat Alexander bij het Congres van Troppau (1820) instemde met het de kop indrukken van de Napolitaanse opstand tegen Ferdinand I der Beide Siciliën door Metternich.

Als kanselier (sinds 1821) verwierf Metternich in de decennia daarop de reputatie van een reactionair beschermheer van de rechten van keizers en koningen in een tijd van groeiende democratische sentimenten. Hij had de vrije hand in het uitvoeren van de Oostenrijkse buitenlandse politiek, zeker na de dood van keizer Frans in 1835; Metternich domineerde de zwakke keizer Ferdinand I.

In het revolutiejaar 1848 werd hij gedwongen te vluchten. Na zijn terugkeer drie jaar later bekleedde hij geen officiële functies meer, maar was hij wel persoonlijk adviseur van de nieuwe keizer Frans Jozef I.