Latijns-Amerika
|
||
 |
||
|
Latijns-Amerika is een gebied dat een groot deel van het Amerikaanse continent beslaat. De precieze grenzen van Latijns-Amerika liggen niet helemaal vast.
Inhoud |
[bewerk] Etymologie
- "Ik was laatst op rondreis in Latijns-Amerika, en het enige wat me speet is dat ik niet meer Latijn heb geleerd op school zodat ik met de mensen daar kon praten." - ten onrechte toegeschreven aan Dan Quayle
De term Latijns-Amerika werd voor het eerst gebruikt door Napoleon III, keizer van Frankrijk van 1852 tot 1870. Napoleon wilde in Mexico een marionettenkeizerrijk vestigen, en daarna de Franse invloed verder uitbreiden. Om dit te rechtvaardigen wees Napoleon op de 'Latijnse' cultuur van zowel Latijns-Amerika als Frankrijk. Hoewel de Mexicaanse republikeinen Napoleons soldaten wisten te verdrijven en hij zijn verdere plannen op moest geven, is de term Latijns-Amerika blijven hangen.
[bewerk] Definitie
Als Latijns-Amerika taalkundig wordt gedefinieerd wordt doorgaans het deel van Noord- en Zuid-Amerika bedoeld dat een Romaanse taal (Spaans, Portugees en Frans) als voertaal heeft. Overigens worden naast deze Romaanse talen ook vaak Indiaanse talen gesproken.
- Zuid-Amerika, op Suriname, Guyana en de Falklandeilanden na.
- Centraal-Amerika (Soms zonder Belize. De voertaal in Belize is Engels maar de meerderheid spreekt Spaans.)
- Mexico
- Québec
- Cuba, de Dominicaanse Republiek en Haïti
- Verschillende Franse overzeese gebiedsdelen (Guadeloupe, Frans-Guyana, Saint-Pierre en Miquelon etc.)
Het gebied in Amerika dat volgens deze definitie buiten Latijns-Amerika valt, wordt wel eens Germaans-Amerika genoemd, omdat de officiële talen in die landen Germaanse talen (Engels, Nederlands, Deens) zijn. De term Germaans-Amerika komt overigens veel minder vaak voor dan Latijns-Amerika. Als alternatief voor Germaans-Amerika wordt ook wel eens Anglo-Amerika gebruikt, dat slaat dan meestal alleen op Canada en de Verenigde Staten.
In de praktijk wordt Latijns-Amerika vaak eenvoudiger gedefinieerd, namelijk als alles ten zuiden van de Rio Grande (Río Bravo), de grensrivier tussen Mexico en de Verenigde Staten, dus ook de gebieden (Belize, Suriname) waar geen Romaanse taal wordt gesproken. Volgens deze definitie wordt het Caribisch gebied soms wel en soms niet tot Latijns-Amerika gerekend.
[bewerk] Iberoamérica en Hispanoamérica
De term Iberoamerica wordt gebruikt om de landen in Amerika aan te duiden waar Spaans en Portugees wordt gesproken. Deze naam wordt vooral gebruikt in Iberoamérica zelf. De term Hispanoamérica wordt gebruikt voor alle landen in Amerika waar Spaans wordt gebruikt. Ook deze naam wordt vooral gebruikt in het gebied zelf.
[bewerk] Geschiedenis
Latijns-Amerika is al zeker sinds 12.000 v. Chr. bewoond, een mogelijk langer. Rond 6000 v. Chr. ontstond in Mexico en Peru voor het eerst landbouw. In de millennia daarna ontstonden er vele hoogontwikkelde indianenculturen, waaronder de Olmeken, de Chavin-cultuur, de Zapoteken, de Maya's, de Nazca-cultuur, de Tolteken, de Chimu-cultuur, de Chibcha-cultuur, de Azteken en de Inca's. Twee jaar na Christoffel Columbus' ontdekking van Amerika (1492) werd de wereld in het Verdrag van Tordesillas in een Portugees en Spaans deel verdeeld. Later bleek dat de grens dwars over het Amerikaanse continent liep, waardoor Brazilië Portugees werd. In de honderd jaar na de 1492 werd Latijns-Amerika grotendeels veroverd door de Spaanse conquistadores en kwam een groot deel van de indianen door ziekten om het leven.
Nadat de Verenigde Staten zich in 1776 onafhankelijk verklaarden, werd ook in Latijns-Amerika de roep om onafhankelijkheid sterkter. De bezetting van Spanje door de troepen van Napoleon Bonaparte in 1808 zou de catalysator worden voor de onafhankelijkheidsbeweging; in vijftien jaar tijd wisten leiders als Simón Bolívar, José de San Martin, Bernardo O'Higgins en José María Morelos de Spaanse overheersers van zich af te schudden. Ook Brazilië werd in deze tijd onafhankelijk van Portugal. De decennia die volgden werden gekenmerkt door grote politieke instabiliteit: vrijwel overal braken burgeroorlogen uit en de verenigde republieken vielen uiteen in een lappendeken van staten. Bij grensconflicten pakten de landen voortdurend grond van elkaar af, en vele landen werden verscheurd door de strijd tussen liberalen en conservatieven. Pas in de laatste decennia van de 19e eeuw stabiliseerde Latijns-Amerika; in vele landen kwamen oligarchische regimes aan de macht, die onder het motto van Orden y Progreso ('orde en vooruitgang') economische voorspoed maar ook brute onderdrukking brachten.
Rond de jaren '30 werden de oligarchische regimes in de meeste landen afgelost door populistische regeringen, waarvan die van Juan Peron wellicht het bekendste is. De populistische leiders probeerde hun land op corporatistische leest te schoeien, poogden samenwerking tussen de verschillende bevolkingsgroepen te bewerkstelligen en cultiveerden een persoonlijkheidscultus. Na de Tweede Wereldoorlog werden de meeste van deze regimes vervangen door regeringen die meer democratisch waren, maar ook instabieler. Door het uitbreken van de Koude Oorlog waren de Verenigde Staten echter bang geworden voor communistische invloeden in Latijns-Amerika, en ze begonnen zich nog meer met hun 'achtertuin' te bemoeien dan voorheen. Te beginnen met de omverwerping van de socialist Jacobo Arbenz in Guatemala in 1954 grepen in de meeste landen militairen de macht, vaak met impliciete of expliciete steun van de Verenigde Staten. Nadat Fidel Castro in 1959 in Cuba de macht greep werd de angst voor het communisme nog veel sterker. In verschillende landen rezen guerrillabewegingen op die het Cubaanse voorbeeld wilden volgen, wat mening land in een bloedige burgeroorlog stortte. In Nicaragua wisten in 1979 de marxistische sandinisten de dictatuur van de Familie Somoza omver te werpen en een socialistische regering te vestigen, wat een elf jaar durende bloedige burgeroorlog in gang zetten tussen de sandinisten en de door de Verenigde Staten gesteunde contra's.
In de jaren '80 raakten de meeste landen in een diepe economische crisis. Landen konden hun schulden niet meer afbetalen, en de inflatie liep in de honderden of soms wel duizenden procenten. De militaire regimes konden zich niet langer handhaven en stortten ineen, waardoor het grootste deel van Latijns-Amerika nu democratisch werd. Tegen het eind van de 20e eeuw en het begin van de 21e eeuw raakten veel Latijns-Amerikanen gedesillusioneerd met het neoliberale economische systeem, en werden er in veel landen linkse kandidaten tot president gekozen.
[bewerk] Bevolking
De bevolking van Latijns-Amerika is een amalgaam van vele verschillende bevolkingsgroepen uit Latijns-Amerika. De oudste bevolkingsgroep zijn de indianen, die in landen als Guatemala en Bolivia nog een meerderheid van de bevolking vormen. In Cuba en de Dominicaanse Republiek daarentegen zijn nog nauwelijks personen die zich (puur) indiaans kunnen noemen. Na de verovering werd Latijns-Amerika gekoloniseerd door Spanjaarden en Portugezen, wiens afstammelingen bekend staan als criollos. Vanaf de 16e eeuw werden er bovendien zwarte slaven uit Afrika overgebracht, die ook hun bijdrage hebben geleverd aan de bevolkingsopbouw. Verreweg het grootste deel van de Latijns-Amerikaanse bevolking is echter mesties, dat wil zeggen indiaans en Europees, of een andere mengvorm. Vanaf de 19e eeuw zijn nieuwe groepe emigranten naar Latijns-Amerika gekomen; Aziaten hebben zich gevestigd in de landen aan de Pacifische kust, Italianen zijn gemigreerd naar Zuidelijk Zuid-Amerika, personen uit het Midden-Oosten over het hele continent en Duitsers naar de binnenlanden.
90% van de Latijns-Amerikanen is rooms-katholiek, en het Latijns-Amerikaanse katholicisme kent op sommige punten duidelijk indiaanse invloeden. Een paar procent van de bevolking is protestants, maar dit aantal neemt snel toe, voornamelijk in Centraal-Amerika. Verder belijden indianen over de hele wereld nog hun oorpsronkelijke natuurgodsdiensten, terwijl Afrikaanse slaven ook traditionele Afrikaanse religies hebben meegebracht.
Spaans wordt door 300 miljoen Latijns-Amerikanen gesproken en is daarmee de grootste taal in Latijns-Amerika. De 185 miljoen inwoners van Brazilië spreken Portugees en in de (voormalige) Franse koloniën wordt door ongeveer 7 miljoen mensen Frans gesproken. Verder spreken een paar miljoen mensen Engels. Indiaanse talen worden nog over heel Latijns-Amerika gesproken, en door een groter deel van de bevolking dan in noord-Amerika. Veel gesproken indiaanse talen zijn Quechua (13 miljoen), Guaraní (6 miljoen), Aymara (1,6 miljen) en Nahuatl (1,5 miljoen).
