Nelson Mandela
Nelson (Rolihhahla) Mandela (18 juli 1918) is advocaat en was president van Zuid-Afrika van 1994 tot 1999. Hij ontving in 1993, samen met Frederik Willem de Klerk, de Nobelprijs voor de Vrede. Mandela wordt alom gerespecteerd om zijn volhardende strijd tegen de apartheid, en was de eerste zwarte president van Zuid-Afrika. Mandela was van 1991 tot 1997 voorzitter van het Afrikaans Nationaal Congres (ANC).
Mandela werd geboren bij Umtata (in het vroegere Transkei), als zoon van een plaatselijk stamhoofd. In 1961 werd hij als één van de ANC-leiders beschuldigd van verraad, maar vrijgesproken. In 1963 werd hij opnieuw gearresteerd op beschuldiging van sabotage en complotvorming om de regering omver te werpen. Hij kreeg levenslange gevangenisstraf opgelegd, welke hij voornamelijk heeft uitgezeten op Robbeneiland, waar hij een symbool werd voor de wereldwijde anti-apartheidsbeweging. Zijn gevangenisnummer 46664 is nu het symbool voor zijn aidsproject. In 1969 kwam zijn oudste zoon Madiba Thembekile om het leven bij een auto-ongeluk. Mandela kreeg geen toestemming de begrafenis bij te wonen.
Zijn vrijlating na ruim 27 jaar gevangenschap in februari 1990, op aanvraag van de toenmalige, pasgekozen president de Klerk, zorgde wereldwijd voor een golf van blijdschap. Hij werd vrijgelaten uit de Victor Verster-gevangenis in de buurt van Paarl en reed vandaar uit meteen door naar het ANC hoofdkwartier in Kaapstad. De ban op het ANC werd opgeheven en Nelson werd in juli 1991 unaniem gekozen tot voorzitter. Met de toenmalige regering voerde hij onderhandelingen over een zwart/blanke toekomst voor Zuid-Afrika. In september 1992 resulteerde dat in de haastige samenstelling van een tijdelijke regering die als taak had hervormingen door te voeren.
In februari 1993 werd besloten tot het houden van vrije, niet-raciale verkiezingen in de daaropvolgende winter, om te komen tot een nationale eenheidsregering. Daarvan werd Mandela president (hij was toen 75 jaar), als opvolger van De Klerk, die reeds een aarzelend begin had gemaakt met afschaffing van apartheidsregels. Mandela groeide snel in de rol van oudere staatsman en wist, met hulp van onder meer bisschop Desmond Tutu, een sfeer van nationale verzoening te bewerkstelligen.
In december 1997 trad hij af als president van het ANC ten gunste van zijn opvolger, Thabo Mbeki. Sindsdien is zijn rol voornamelijk ceremonieel.
[bewerk] Andere perspectieven
Volgens anderen is Mandela een terrorist omdat hij de militante vleugel van het ANC leidde. Die groep had de naam Umkhonto we Sizwe (de Speer van de Natie). Mandela en een aantal andere ANC leden richtten deze vleugel op omdat ze dachten dat geweldloos verzet zinloos was geworden: het werd keer op keer met geweld neergeslagen. De sabotage aanslagen waren op overheidseigendommen gericht en werden uitgevoerd in de nacht. Zo probeerde men geen doden te laten vallen. Na een groot aantal sabotages vielen er echter wel slachtoffers. De aanslagen hadden als doel om een revolutie los te maken bij het Afrikaanse volk. Van herkomst is het ANC voornamelijk een Xhosa-beweging. De "Defiance Campaign" is het eerste grote georganiseerde geweldloze verzet, georganiseerd door het ANC (o.a. Mandela) en veroorzaakte een enorme toeloop van ANC leden, behalve Xhosa ook andere stammen. Ook begon het ANC samen te werken met blanken die ook tegen de apartheid streden, waaronder leden van de communistische partij het SACP. Mandela zag ieder die zich tegen de apartheid verzette als een vriend waarvan de huidskleur, religie of politieke achtergrond er niet toe deed
[bewerk] Privé
Mandela is drie keer getrouwd. Uit zijn eerste huwelijk met Evelyn Ntoko Mase werden drie kinderen geboren. Het eindigde in een scheiding na 13 jaar.
Zijn tweede echtgenote was Winnie, een strijdbare mensenrechtenactiviste. Na zijn vrijlating uit zijn gevangenschap in 1990 volgde al snel een reeks onthullingen en daarna een veroordeling voor haar rol daarin, en die van haar privéknokploeg, bij de moord op een tienerjongetje. Na andere onthullingen over een vermeende buitenechtelijke escapade scheidde zij in 1992 van Mandela. De scheiding werd in 1996 wettelijk bekrachtigd.
Zijn derde echtgenote, Graça Machel, die hij trouwde op zijn 80e verjaardag, is de 28 jaar jongere weduwe van de voormalige president van Mozambique, Samura Machel (1933-1986). Zij vestigde daarmee het record om als eerste vrouw getrouwd te zijn geweest met 2 presidenten.
Op 6 januari 2005 maakte Mandela bekend dat zijn zoon Makgatho Mandela was overleden aan aids. Enkele uren na het overlijden van zijn zoon belegde Mandela een persconferentie om het nieuws wereldkundig te maken, en om aan te dringen op meer openheid rond aids; "Het is de enige manier waarop dit een gewone ziekte zal worden, net zoals tuberculose en kanker".
