Slag op de Mokerheide
De Slag op de Mookerheide vond plaats op 14 april 1574 tussen het Spaanse leger onder Sancho d'Avila en Mendoza enerzijds, en huurtroepen onder Lodewijk en Hendrik van Nassau anderzijds.
Het leger van Lodewijk bestond uit 5500 man voetvolk en 2600 ruiterij. Het Spaanse leger telde 5000 man infanterie en 800 man cavalerie.
De slag werd uitgevochten op de heide vlak bij het dorpje Mook aan de rivier de Maas. De Mookerheide strekte zich in de 16de eeuw uit over een groter gebied dan heden ten dage; ten zuiden van Nijmegen tot voorbij Mook was er een groot heidegebied dat in zijn geheel Mookerhei werd genoemd.
Lodewijk en Hendrik wilden met hun troepen via de oostelijke Maasoever richting de Betuwe trekken, waar op dat moment hun broer Willem van Oranje verbleef. De Spanjaarden onderbraken hun beleg van Leiden om de troepen te verhinderen Holland binnen te trekken. Op 13 april 1574 arriveerden de troepen van de Nassaus in Mook. Zij waren er echter niet van op de hoogte dat de Spaanse troepen bij Grave middels een pontonbrug de Maas reeds waren overgestoken. De Spanjaarden legerden vervolgens tussen Heumen en Overasselt.
Er volgde een confrontatie tussen de cavalerieafdelingen, die in het voordeel van de ruiters van de twee broers eindigde. Echter, Lodewijk en Hendrik hadden de Spaanse troepen onderschat en beseften nog niet hoe ongunstig het terrein was. Besloten werd om de vermoeide troepen niet meer te verplaatsen zodat de volgende dag vroeg in de ochtend de eerste gevechten plaatsvonden. Hoewel bij aanvang van de strijd Lodewijk en Hendrik met hun troepen stand konden houden, maakten nieuwe Spaanse versterkingen de situatie onmogelijk. De verschansingen werden doorbroken en de ruiters vochten een beslissende slag uit.
De overlevenden sloegen op de vlucht richting Gennep, waar zij echter in een moerassengebied terecht kwamen.
Op de hedendaagse kaart zijn nog steeds de Hel, het Vagevuur en de Himmel (Duits: Hemel) te onderscheiden. De Hel is waar de troepen van de twee broers werden afgeslacht; het Vagevuur waar zij die deze slachting overleefden en wilden vluchten, met honderden wegzakten in de moerassen en de Himmel als laatste voor degenen die de Slag hebben overleefd. De Himmel ligt heden ten dage op Duits grondgebied.
De twee aanvoerders Lodewijk en Hendrik van Nassau sneuvelden samen met ongeveer 3000 man uit het leger. Aan Spaanse zijde vielen 150 man. Hoe Lodewijk en Hendrik aan hun einde zijn gekomen is onbekend. Het is mogelijk dat hun lichamen in een massagraf terecht zijn gekomen of dat de twee zijn weggezakt in het moerassengebied. In de Nederlands Hervormde kerk van Heumen is op 14 april 1891 een gedenksteen onthuld.
| Slag op de Mokerheide | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| deel van de Tachtigjarige Oorlog | |||||||||||
|
|||||||||||
| Strijdende partijen | |||||||||||
| Huurtroepen van de Republiek | Spaans Leger | ||||||||||
| Commandanten | |||||||||||
| Lodewijk en Hendrik van Nassau | Sancho d'Avila en Mendoza | ||||||||||
| Troepensterkte | |||||||||||
| 5500 infanterie 2600 cavalerie |
5000 infanterie 800 cavalerie |
||||||||||
| Slachtoffers | |||||||||||
| 3000, inclusief de 2 aanvoerders | 150 | ||||||||||
| {{Campaignbox {{{campaign}}}}} | |||||||||||
Een getuigenis:
Den 14. April-( 1574 ) geschiedde den Veldslag van Mockerheyde by Nirnwegen , in den welken de Spagniaerds- onder Sancio d' Avila eene volkomene Victorie behaalden op het Leger van den Graeve Lodewyk van, Nassauw, die met den Graeve Hendrik zynen Broeder, en den Hertog Christoffel van Beyeren , ofte in het gevecht gesneveld ofte in de vlucht van de Peirden gedood, ofte in deWaeter-Poelen is versmoord geweest. Den 17. wierd tot Gend over deze Victorie een Generaele Dankproceffie gehouden, -ook 's, Avond gevierd, de Klokken geluyd, en met het Kanon geschoten in ‘t Nieuw Kasteel.
Bron: "Gendsche Geschiedenissen ofte Kronyke van de beroerten en ketterye binnen en omtrent de Stad van Gend sinds het Jaer 1566 tot het Jaer 1585, te samen gevoegt uyt verscheydenen Schriften van eventydige Aenteekenaers, Archiven van Kloosters enz." door P.Bernardus De Jonghe. Uytgevery by de Weduwe van Michiel de Goesin recht over den ouden Raed in 't Groen Kruys, 1752.
