Stanisław Lem
Stanisław Lem (Lwów, Polen (thans Lviv, Oekraïne), 12 september 1921 – Kraków, 27 maart 2006) was een Poolse schrijver van satire, filosofische boeken, en sciencefiction. Zijn boeken zijn in 40 talen vertaald en er zijn meer dan 27 miljoen exemplaren van verkocht.
Hij werd geboren als zoon van een keelarts. Hij studeerde medicijnen aan de universiteit van Lwów, maar moest zijn studie afbreken als gevolg van de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de oorlog en de bezetting door de nazi's werkte Lem als automonteur, en lasser, en was hij verzetsstrijder tegen de Duitsers. Aan het eind van de oorlog werd Polen bezet door de Sovjet-Unie, en na de oorlog schoof de grens op naar het westen. In 1946 kwam Lem uit het gebied dat inmiddels Russisch was geworden naar Kraków, waar hij weer medicijnen ging studeren. Om te voorkomen dat hem een functie als militair arts zou worden opgedrongen deed hij zijn laatste examen niet. Hij ontving alleen een certificaat waarin werd verklaard dat hij de studie had doorlopen. Lem werkte vervolgens als onderzoeksassistent in een wetenschapsinstituut en begon in zijn vrije tijd verhalen te schrijven.
Lem schreef voornamelijk over het contact tussen menselijke wezens en buitenaardse beschavingen, en over de technologische toekomst van de mensheid. Dat laatste onderwerp impliceerde omvatte ideale en utopische samenlevingen, en het probleem van het menselijk bestaan in een wereld waar weinig te doen is als gevolg van de technologische ontwikkeling. Zijn buitenaardse samenlevingen worden onder meer gevormd door zwermen mechanische vliegen (in De onoverwinnelijke) en een intelligente oceaan (in Solaris). Lem is een voorstander van de moderne westerse beschaving, en hoewel hij een groot deel van zijn leven doorbracht in communistisch Polen met de ideologische censuur die daarbij hoorde, bevat zijn werk scherpe kritiek op collectivistische samenlevingen.
Lem ontving in 1973 een erelidmaatschap van de Science Fiction and Fantasy Writers of America (SFWA) dat in 1976 werd ingetrokken nadat hij de sciencefiction literatuur van die dagen had bekritiseerd. Lem omschreef die als slecht uitgedacht, slecht geschreven, en meer gericht op avonturen dan op ideeën of nieuwe literaire vormen. De SWFA bood hem een normaal lidmaatschap aan, maar dat wees hij af.
Lem ontving onder meer de staatsprijs voor literatuur van de Volksrepubliek Polen (1973); de Oostenrijkse staatsprijs voor Europese literatuur (1985) en de Oostenrijkse Kafka-prijs (1991). In 1977 werd Lem tot ereburger van Kraków benoemd, op 13 november 2003 kreeg hij een eredoctoraat van de universiteit van Bielefeld.
Teksten van Lem zijn op muziek gezet door Esa-Pekka Salonen in zijn stuk Floof (1982).
Solaris werd in 1972 verfilmd door de Russische regisseur Andrej Tarkovski. In 2002 werd het boek opnieuw verfilmd, ditmaal door Steven Soderbergh.
[bewerk] Nederlandse vertalingen
- De dreigende planeet (1957)
- Solaris (1972)
- De onoverwinnelijke (1975)
- Eden (1977)
- Het dagboek in de badkuip (1977)
- Kosmisch avontuur (1978.
- Waanzinnige wereld - Uit de memoires van Ion Tichy (1978)
- Pirx in de cosmos (1979)
- Terminus (1979)
- Keten van kansen (1980)
