Şerafeddin Sabuncuoğlu

Z Wikipedii

Şerafeddin Sabuncuoğlu الدّین صابونجی اوغلی
Ilustracja z dzieła Sabuncuoğlu, przedstawiająca jego z pacjentem
Urodzony	1385 Amasya
Zmarł	1468
Galeria w Wikimedia Commons

Şerafeddin Sabuncuoğlu (ur. 1385, zm. 1468) (osm.:شرف الدّین صابونجی اوغلی) – średniowieczny lekarz i chirurg, kaligraf i artysta rysownik, autor podręcznika chirurgii Cerrahiye-i Ilhaniye.

Urodził się w 1385 roku w Amasya w środkowej Anatolii. Przez czternaście lat praktykował w szpitalu w tym mieście. Şerafeddin Sabuncuoğlu był autorem Cerrahiye-i Ilhaniye, jednego z najstarszych dzieł poświęconych chirurgii, które napisał w języku tureckim w 1465 roku. Współcześnie badania nad pracami Sabuncuoğlu ujawniły, że książka zawierała nie tylko miniatury chirurgicznych zabiegów wykonywanych u dzieci, ale też wiele istotnych i odkrywczych spostrzeżeń jego autorstwa. Dzieło czerpie z wiedzy chirurgicznej Greków, Rzymian, Arabów i Turków.

W 1983 roku, podczas spotkania Greckiego Towarzystwa Chirurgów Dziecięcych w Chios, przedstawiono pracę w której dowodzono, że Cerrahiye-i Ilhaniye (Cerrahiyyetü’l-Haniyye, Cesarska chirurgia) jest tłumaczeniem z arabskiego podręcznika Abu al-Kasima az-Zahrawiego, a jedynym wkładem Şerafeddina Sabuncuoğlu były miniatury przedstawiające sposób wykonania poszczególnych zabiegów^[1]. Niedawne badania porównawcze wykazały jednak, że Sabuncuoglu przedstawił szereg istotnych ulepszeń metod stosowanych w medycynie arabskiej i greckiej^[2].

Do dziś zachowały się trzy egzemplarze książki Sabuncuoğlu; dwa z nich znajdują się w Stambule, w Stambulskiej Bibliotece Narodowej i w bibliotece Wydziału Historii Medycyny Uniwersytetu Stambulskiego, trzeci w paryskiej Bibliothèque nationale^[2]. Cerrahiye-i Ilhaniye składa się z 412 stron, czterech głównych części omawiających w 191 sekcjach:

• techniki przyżegania
• chirurgię ogólną z uwzględnieniem chirurgii dziecięcej i plastycznej
• ortopedię
• farmakologię^[2].

Miniatura z podręcznika Sabuncuoğlu przedstawiająca zabieg utworzenia sztucznego odbytu u dziecka z atrezją odbytu

Porównanie dzieł Abu al-Kasima az-Zahrawiego i Şerafeddina Sabuncuoğlu wykazało, że ten drugi wniósł szereg istotnych innowacji do metod opisanych przez az-Zahrawiego. Dotyczyły one:

Rycina przedstawiająca zalecane przez Şerafeddina Sabuncuoğlu narzędzia do obrzezania

Miniatura ilustrująca opis zabiegu leczenia wodogłowia

• zmienionych narzędzi chirurgicznych stosowanych w leczeniu wodogłowia (Rozdział 2., "O leczeniu wodogłowia"); skalpel użyty do cięcia był szerszy i miał ostry spiczasty koniec, podobnie jak az-Zahrawi Şerafeddin wykonywał cięcie w kształcie odwróconego T;
• zmienionej techniki kauteryzacji zbyt krótkiego wędzidełka języka (Rozdział 34., "O przecięciu więzadła poniżej języka, które jest przeszkodą dla mowy"). Sabuncuoğlu używał w tym celu specjalnego narzędzia, określanego jako adesi daglagu, ponadto zalecał długotrwałe drenowanie rany pooperacyjnej w celu zapobieżenia wytworzenia krwiaka i zakażenia;
• udoskonalonej metody chirurgicznego leczenia wrodzonego zwężenia cewki moczowej u chłopców (Rozdział 55., "O leczeniu chłopców urodzonych z niedrożnym otworem moczowym lub otworem zbyt małym lub w niewłaściwym miejscu"). Chirurg używał prostego skalpela określonego jako mibza, który różnił się od stosowanego przez az-Zahrawiego. Şerafeddin Sabuncuoğlu używał cynowej sondy z otwartym światłem. W tym samym rozdziale opisano szczegółowo klasyfikację spodziectwa;
• ulepszonej metody obrzezania (Rozdział 57., "O obrzezaniu u chłopców i naprawie jego błędnego wykonania"). Sabuncuoğlu preferował odcięcie napletka przez wykonanie jednego cięcia, narzędzia przy tym stosowane określane są dziś jako lepsze niż te, które opisał az-Zahrawie^[2]. Przedstawiono różne metody naprawy zabiegu obrzezania, nieprawidłowo wykonanego przez niewykwalifikowanych do tego ludzi;
• szerokiego opisania hermafrodytyzmu (Rozdział 70., "O leczeniu obojnactwa")
• leczenia zrostów warg sromowych (Rozdział 72., "O leczeniu niewykształconego kobiecego sromu"). Sabuncuoğlu uzyskiwał efekt leczniczy przez ręczne rozdzielenie zrostów; by nie skrzywdzić dziecka, nakładał na kciuki specjalną gazę, zalecał też stosowanie natłuszczonych tamponów dopochwowych w celu zapobieżenia nawrotom zrostów.
• leczenia wad wrodzonych palców: palców nadliczbowych i syndaktylii (Rozdział 89., "O leczeniu zbytecznego palca i rozdzieleniu zrośniętych palców"). Sabuncuoğlu na określenie zabiegów używał terminów, odpowiednio, yarligan i yincilmek a na określenie wad artuk parmak i bitevi parmak. Chirurg stosował specjalną technikę skręcenia palca nadliczbowego w celu amputacji i zalecał stosowanie gazy nasączonej olejkiem różanym między rozdzielone chirurgicznie palce w celu prewencji powstania pooperacyjnych zrostów. Używał też specjalnych drewnianych łubków po dłoniowej stronie ręki dla unieruchomienia kończyny i przyspieszenia procesu gojenia.
• leczenia przepukliny (Rozdział 65., "O leczeniu przepukliny jelitowej"). W rozdziale tym zawarto spostrzeżenie, że przepukliny mogą być obustronne. Przedstawiono szczegółowy opis etiologii, klasyfikację, i typy kliniczne przepuklin. Opisano technikę specjalnego drenażu przepukliny mosznowej i technikę kauteryzacji cięcia w miejscu założenia drenu.
• atrezji odbytu (Rozdział 79., "Zarośnięty odbyt"). W "wysokiej" atrezji odbytu i odbytnicy Sabuncuoğlu akcentował znaczenie przeprowadzenia zabiegu przez doświadczonego chirurga raczej niż przez położną, by uniknąć komplikacji związanych z mięśniem dźwigaczem odbytu. Przed Sabuncuoğlu tę malformację opisywali az-Zahrawi i Paweł z Eginy.

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Bademci G. First illustrations of female "Neurosurgeons" in the fifteenth century by Serefeddin Sabuncuoglu. Neurocirugia (Astur). 17, 2, 162-165. 2006. PMID 16721484.
• Ibrahim Basagaoglu, S. Karaca, Ziya Salihoglu. Anesthesia Techniques in the Fifteenth Century by Serafeddin Sabuncuoglu. Anesth Analg. 102, 1287. 2006.
• Batirel HF, Yüksel M. Thoracic surgery techniques of Serefeddin Sabuncuoğlu in the fifteenth century.. Ann Thorac Surg. 63, 2, 575-7. 1997. PMID 9033353.
• Büyükünal SN, Sari N. Serafeddin Sabuncuoğlu, the author of the earliest pediatric surgical atlas: Cerrahiye-i Ilhaniye. J Pediatr Surg. 26, 10, 1148-51. 1992. PMID 1779321.
• Doğan T, Bayramiçli M, Numanoğlu A. Plastic surgical techniques in the fifteenth century by Serafeddin Sabuncuoğlu. Plast Reconstr Surg. May;99, 6, 1775-9. 1997. PMID 9145157.
• Uzel I. Dental chapters of Serefeddin Sabuncuoglu's (1385-1468?) illustrated surgical book Cerrahiyyetu'l Haniyye. J Hist Dent. 45, 3, 107-12. 1998. PMID 9693599.
• Elmaci I. Color illustrations and neurosurgical techniques of Serefeddin Sabuncuoğlu in the 15th century. Neurosurgery. 47, 4, 951-4; discussion 954-5. 2001. PMID 11014435.
• Naderi S, Acar F, Arda MN. History of spinal disorders and Cerrahiyetül Haniye (Imperial Surgery): a review of a Turkish treatise written by Serefeddin Sabuncuoğlu in the 15th century. Historical vignette. J Neurosurg. 96, 3 Suppl, 352-6. 2002. PMID 11990849.
• Kafali H, Aksoy S, Atmaca F, San I, Sabuncuoglu S. Colored illustrations of obstetrics manipulations and instrumentation techniques of a Turkish surgeon Serafeddin Sabuncuoglu in the 15th century.. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. Nov 15;105, 2, 197-202. 2002. PMID 12381491.
• Verit A, Aksoy S, Kafali H, Verit FF. Urologic techniques of Serefeddin Sabuncuoglu in the 15th century Ottoman period.. Urology. Oct;62, 4, 776-8. 2003. PMID 14550471.
• Darçin OT, Andaç MH. Surgery on varicose veins in the early Ottoman period performed by Serefeddin Sabuncuoğlu. Ann Vasc Surg. 17, 4, 468-72. 2003. doi:10.1007/s10016-003-0012-3. PMID 14670030.
• Oguz H, San I, Verit A, Uzel I. Ophthalmic techniques described by Serefeddin Sabuncuoğlu (1385-1468 AD). Clin Experiment Ophthalmol. 32, 2, 192-5. 2004. doi:10.1111/j.1442-9071.2004.00780.x. PMID 15068438.
• Kendirci M, Kadioğlu A, Boylu U, Miroğlu C. Urogenital surgery of the 15th century in Anatolia.. J Urol. 173, 6, 1879-82. 2005. doi:10.1097/01.ju.0000158162.32214.de. PMID 15879767.
• Verit FF, Kafali H. The oncologic surgery of Serefeddin Sabuncuoglu in the 15th century.. Eur J Surg Oncol. 31, 7, 803-4. 2005. doi:10.1016/j.ejso.2005.02.028. PMID 15893905.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• S. N. Cenk Buyukunal, Nil Sari: The Earliest Paediatric Surgical Atlas: Cerrahiye-i Ilhaniye. [dostęp 15 września 2007].