Adrian Krzyżanowski

Z Wikipedii

Adrian Krzyżanowski h. Dębno (ur. 8 września 1788 w majątku rodzinnym Dębowie - zm. 21 sierpnia 1852, Warszawa) - polski matematyk., tłumacz literatury pięknej z niemieckiego.

Syn Ignacego, b. konfederaty barskiego i Bogumiły z Przyłuskich, uczęszczał do Łomżyńskiej Szkoły Pijarskiej, został jej absolwentem i ostatecznie profesorem. W latach 1805-10 był nauczycielem szkół pijarskich w Warszawie. Do 1817 pracował jako profesor matematyki w Rydzynie i Płocku. W latach 1817-20 kształcił się w Paryżu. Był również profesorem Liceum Warszawskiego i Uniwersytetu Warszawskiego.

Krzyżanowskiemu możemy zawdzięczać popularyzację rachunku prawdopodobieństwa, gdyż matematyk zabiegał o włączenie go do programu wykładów uniwersyteckich. Oto fragment pisma skierowanego do władz uczelni: "W akademickim kursie algebry wypada koniecznie objąć Rachunek losów. O wydanie tego rachunku woła jego ważność i honor Uniwersytetu. Między innymi materiami rachunku losów znajdowałyby się następujące: ocenienie pewności przygód i narażań się ludzkich, do obliczania tablic śmiertelności i ludności, do wyznaczania długości średniego życia ludzkiego po różnych krajach, do medycyny, przystosowanie do narodzin płci obojga. O wpływie ospy i wakcyny na ludność i długość życia. O korzyściach i ciężarach ustanowień, które zależą od trafu wypadków, jakimi np. są zapewnienia morskie i lądowe, o kasach oszczędności itp."

Pomagał w przygotowaniu powstania listopadowego, a po klęsce tego zrywu stracił pracę w wyniku zamknięcia Uniwersytetu przez Rosję. Żył wtedy z tłumaczeń literatury, którymi się zajmował jeszcze przed Powstaniem, przekładając m.in. z niemieckiego powieści Aleksandra Oppeln-Bronikowskiego. Dopiero po 10 latach udało się mu przejść na emeryturę, gdyż "ciążyła" na nim przeszłość powstańcza. Zmarł na cholerę w 1852 roku. Pochowany na Powązkach (163, VI).

[edytuj] Publikacje

De construendis camaris ellipsoidicis ope projectionis graphicae. Dissertatio inauguralis matematico philosophica ąuam pro summis in philosophia honoribus rite conseąuendis, 1821 (O budowie sklepień eliptycznych za pomocą rzutów ukośnych. Rozprawa doktorska.)
Teorya równań wszech-stopni podług binomu Newtona, 1816
Geometry a analityczna linii i powierzchni drugiego rzędu, 1822
O trudnościach zachodzących w wykładzie zasad geometryi elementarnej, 1825