Akty Nawigacyjne

Z Wikipedii

Akty Nawigacyjne - to ustawy dotyczące prawa morskiego, uchwalane przez parlament brytyjski, które miały uchronić Anglię i jej kolonie przed konkurencją innych państw kolonialnych.

Pierwszy Akt Nawigacyjny został uchwalony w 1651 roku przez rewolucyjny parlament Olivera Cromwella. Zezwalał on na dowóz towarów do Anglii jedynie na statkach pod banderą angielską lub banderą kraju, z którego pochodzi towar. Co więcej, prawo transportu towarów do Anglii z krajów pozaeuropejskich udzielone zostało jedynie statkom angielskim. Akt ten w rzeczywistości ustanowił monopol floty angielskiej, co stworzyło warunki szybkiej jej rozbudowy, a następnie pozwoliło na zdobycie przez Anglię przodującej pozycji w obsłudze handlu międzynarodowego.
Jednocześnie Akt Nawigacyjny z 1651 r. przyznawał przynależność państwową statkom, które zbudowane były w Anglii przez angielskich budowniczych, stanowiły własność Anglików i były obsadzone i dowodzone przez Anglików.

Kolejny Akt nawigacyjny uchwalono w 1660 roku, po odtworzeniu monarchii przez Karola II. Na jego podstawie cały handel zamorski Anglii i jej kolonii miał się odbywać tylko na statkach należących do Anglików. Akt wymieniał również listę produktów wytwarzanych w koloniach, które mogły być transportowane jedynie do portów brytyjskich, bądź przez porty brytyjskie do innych krajów. A zatem rezultatem wprowadzenia aktu było znaczne ograniczenie swobody poszczególnych kolonii i wzrost uzależnienia od metropolii. Sprzeciw wobec Ustaw nawigacyjnych stał się przyczyną Rewolucji amerykańskiej.

Uchwalenie trzy lata później Staples Act czyniło z Anglii jedynego eksportera dóbr europejskich do kolonii. Zatem bezpośredni import z Francji, Hiszpanii, czy Holandii był zakazany.

Przepisy te szczególnie uderzały w Holendrów, którzy kontrolowali potężną część europejskiego handlu międzynarodowego, w tym sporą część transportu przybrzeżnego Brytanii - wykluczały one bowiem Holendrów, którzy produkowali bardzo niewiele swoich dóbr, z praktycznie całego handlu z Brytanią.

Przepisy uderzały również w samych kolonialistów. Kupcy bostońscy, dla których akty znaczyły ograniczenie zysków, zignorowali je. Większa część wymiany handlowej Bostonu pomiędzy rokiem 1660 a 1675 miała charakter nielegalny. Towary z całego świata wchodziły do portu bez cła. Flota bostońska zawijała do portów Nowej Fundlandii, Annapolis, wożąc rum i sól. Handlowano wbrew prawu z Francją, Portugalią i Hiszpanią.

Akty nawigacyjne pozostawały w mocy do 1849, kiedy to całkowita dominacja Brytanii nad światowym transportem morskim umożliwiła jej wprowadzenie bardziej leseferystycznej (od "laissez faire" - fr. "pozwólcie działać" - przyp. tłum) filozofii.

Akty Nawigacyjne zostały wprowadzone zgodnie z ideą merkantylizmu, wg której zwiększaniu bogactwa służyły restrykcje handlowe wobec kolonii, a nie wolny handel. Wielu uczonych, nie wyłączając Adama Smitha uważało Akty Nawigacyjne za przykład bardzo korzystnej interwencji państwowej. Wprowadzenie tych ustaw pozwoliło brytyjskiemu przemysłowi stoczniowemu na rozwój w warunkach izolacji.

Źródło:

• Elżbieta Kundera (red.) Słownik historii myśli ekonomicznej, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2004