Artur Sandauer
Z Wikipedii
Artur Sandauer (ur. 14 grudnia 1913 w Samborze, zm. 14 lipca 1989 w Warszawie), krytyk literacki, eseista, tłumacz i profesor Uniwersytetu Warszawskiego.
Spis treści |
[edytuj] Elementy biograficzne
Ukończywszy filologię klasyczną na uniwersytecie we Lwowie, w latach 1939-1941 uczył w Samborze, gdzie został uwięziony w getcie żydowskim, z którego uciekł 1943, a następnie się ukrywał. 1944-1945 oficer LWP, korespondent wojenny dziennika "Pancerni". W latach 1946-1948 przebywał w Paryżu, 1948-1949 pracował w redakcji tygodnika "Odrodzenie" w Warszawie. Od 1974 profesor literatury polskiej na Uniwersytecie Warszawskim.
Od 1949 był żonaty z malarką Erną Rosenstein, był ojcem Adama (ur. 1950), fizyka, działacza politycznego i społecznego.
Artur Sandauer w okresie 1947-1949, występował aktywnie przeciwko socrealizmowi, w efekcie czego otrzymał zakaz publikowania który obowiązywał do końca okresu stalinowskiego. Jego cykl publikacji z 1957 r, a potem książka pt. "Bez taryfy ulgowej" były zwrotem rozpoczynającym odejście od oficjalnie obowiązującej doktryny socrealizmu. Przy okazji, tą drogą fachowy, kolejarski termin "bez taryfy ulgowej", przyjął się w języku potocznym. Ponieważ cenzura uniemożliwiała druk pierwszych artykułów tego cyklu, ukazywały się one początkowo w Kulturze Paryskiej. Sandauer był pierwszym polskim pisarzem, mieszkającym w kraju, który odważył się publikować w Kulturze Paryskiej.
W roku 1964 jest jednym z sygnatariuszy tzw. listu 34, listu protestacyjnego 34 intelektualistów, skierowanego do Prezesa Rady Ministrów, przeciwko zaostrzaniu cenzury.
Mimo że nigdy nie należał do PZPR, po wprowadzeniu stanu wojennego, przyjął członkostwo w Narodowej Radzie Kultury - organizacji, która poparła gen. Jaruzelskiego.
Sandauer bronił twórczości Gombrowicza w Polsce w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych (walczył również o pamięć i uznanie dzieła Schulza). W Dzienniku Gombrowicza znajduje się kilka fragmentów odnoszących się do Sandauera, utrzymywali oni bowiem regularną korespondencję, której część opublikowana została w Cahier de l’Herne przez Sandauera.
Sandauer, zainteresowany problematyką żydowską m.in. ze względu na swoje żydowskie korzenie, wprowadził do języka polskiego termin "allosemityzm", oznaczający postrzeganie Żyda jako innego, egzotycznego : „allosemityzm polega (...) na wyróżnianiu tego pochodzenia, na przeświadczeniu o jego wyjątkowości i stanowi ogólna bazę, z której można wysnuć zarówno anty – jak i filosemickie wnioski” (O sytuacji pisarza polskiego pochodzenia żydowskiego w XX wieku (rzecz, którą nie ja powinienem był napisać...), Czytelnik, 1982, s. 17) – idea ta została przejęta przez Z. Baumana, [in:] "Allosemitism: Premodern, Modern, Postmodern".
[edytuj] Wybrana bibliografia
- Utwory prozatorskie: Śmierć liberała (1949),
- Poeci trzech pokoleń (1955),
- Moje odchylenia (mętniackie, kosmopolityczne, formalistyczne) (1956),
- O jedności treści i formy (1952-1953, opublikowany w 1957).
- Bez taryfy ulgowej (1959),
- Zapiski z martwego miasta. Autobiografie i parabiografie (1963).
- Dla każdego coś przykrego (1966).
- Samobójstwo Mitrydatesa (1968),
- Matecznik literacki (1972),
- Studia biblijne Bóg, Szatan, Mesjasz i...? (1977).
- O sytuacji pisarza polskiego pochodzenia żydowskiego w XX wieku (1982),
- Pisma zebrane (tom 1-4, 1985).
- Autobiografia Byłem... (wydana 1991).
[edytuj] Tłumaczenia
- Księga Rodzaju
- Johann Wolfgang Goethe Faust: tragedii część pierwsza
- Arystofanes Chmury, Żaby, Ptaki
- Teokryt Sielanki
- Rainer Maria Rilke Poezje
- Włodzimierz Majakowski Dobrze, Łaźnia
- Antoni Czechow Trzy siostry, Wujaszek Wania, Iwanow
- antologia Poeci rosyjscy
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Śmierć liberała – pisma Artura Sandauera na stronie internetowej syna, Adama Sandauera.
- Serwis Humanistyczny Hamlet - artykuł Artura Sandauera "Rzeczywistość zdegradowana" (rzecz o Brunonie Schulzu)
