Bedřich Hrozný
Z Wikipedii
Bedřich Hrozný (ur. 6 maja 1879r. w Lysej nad Łabą, zm. 12 grudnia 1952r.) – czeski orientalista i lingwista. Udało mu się odczytać pismo starożytnych Hetytów. Jest uznawany za ojca nauki zajmującej się tym ludem, tj. hetytologii.
Spis treści |
[edytuj] Dzieciństwo
Hrozný urodził się jako pierwsze z pięciorga dzieci ewangelickiego pastora. To przypuszczalnie atmosfera domu rodzinnego zainteresowała go ludami i językami biblijnymi. W młodości Hrozný nauczył się języków hebrajskiego oraz arabskiego. W szkole wyróżniał się także w łacinie i grece. Gdy po śmierci ojca (1896) wdowa z dziećmi przeniosła się do Kolína, Hrozný - będący wówczas w klasie maturalnej - trafił w gimnazjum na historyka nazwiskiem Justin Václav Prášek (1853-124), który jako jeden z pionierów czeskiej orientalistyki zaopiekował się młodym, zapalonym orientalistą i wypożyczał mu swoje książki.
[edytuj] Studia i początki samodzielności
Studiował na Uniwersytecie Wiedeńskim, gdzie opanował kilka kolejnych języków, w tym akadyjski, aramejski, etiopski, sumeryjski, sanskryt. Nauczył się również czytać pismo klinowe. Pracę magisterską o południowoarabskich napisach naskalnych, powstałą pod opieką Davida H. Müllera, obronił w 1901 r. Przez pewien czas uzupełniał swe wykształcenie asyriologiczne na Uniwersytecie Berlińskim. Ocenia się, że Hrozný znał około 20 języków.
Po powrocie do Wiednia otrzymał (początkowo bezpłatną) posadę w bibliotece uniwersyteckiej. W 1904 r. wziął udział w wyprawie do Palestyny. Równocześnie pracował nad edycją tekstów klinowych - edycja ta stała się podstawą jego habilitacji w 1905 r.
[edytuj] Odczytanie tekstów hetyckich
W roku 1906 niedaleko miejscowości Hattusas (dzisiaj Boğazköy), położonej 150 km na północny wschód od Ankary, niemiecka ekspedycja kierowana przez Hugona Wincklera odnalazła bibliotekę władcy hetyckiego. Została ona zapisana w języku, którego nikt z archeologów nie umiał odczytać. Po śmierci Wincklera Niemieckie Towarzystwo Orientalistyczne powierzyło wydawanie hetyckich tabliczek glinianych właśnie Hroznemu. Funkcja ta umożliwiła mu również wyjazdy do Stambułu, gdzie w muzeum kopiował oryginalne tabliczki, wówczas niedostępne w Europie. Poprzez porównywanie form gramatycznych i poszczególnych wyrazów Hrozný zdołał odczytać swoje pierwsze zdanie po hetycku: nu ninda-an ezateni vadarma ekuteni, tj. 'teraz chleb będziecie jeść, potem wodę będziecie pić'.
Podczas I wojny światowej Hrozný pełnił służbę wojskową w Wiedniu i szczęśliwie trafił na przełożonego - był nim porucznik Kammergruber - który do pracy naukowej Hroznego odnosił się z wielkim zrozumieniem, toteż jeszcze w czasie wojny Hrozný opublikował gramatykę dotąd nieznanego języka hetyckiego i wykazał, że należał on do rodziny indoeuropejskiej (Die Sprache der Hethither, ihr Bau und ihre Zugehörigkeit zum indogermanischen Sprachstamm. Ein Entzifferungsversuch, Lipsk 1917). Już po zakończeniu wojny wydał też transkrypcję i tłumaczenie tablic z Boğazköy (Hethitische Keilschrifte aus Boghazköi, Lipsk 1919).
[edytuj] Międzywojnie
Po zakończeniu wojny Hrozný przeprowadził się do Pragi. W 1919 r. uzyskał profesurę zwyczajną. W latach 1924-1925 prowadził wykopaliska na Bliskim Wschodzie. W roku 1925 odkrywa kolejne tabliczki z pismem klinowym - są to księgi rachunkowe oraz umowy sporządzone przez asyryjskich kupców, zbiór tworzący całe archiwum z tysiąca tabliczek.
Okres międzywojenny był dla Hroznego wypełniony bardzo intensywną pracą - i naukową i popularyzatorską. Dużo podróżował z wykładami, współorganizował Instytut Orientalistyki w Pradze, propagował jego czasopismo Archiv Orientální. W zapale twórczym podejmował się niestety także zadań, którym nie był w stanie podołać - próbował na przykład odczytać pismo linearne B i pismo protoindyjskie - w obu wypadkach popełnił szereg błędów i nie odniósł sukcesu.
[edytuj] Schyłek życia
Na rok akademicki 1939/1940 Uniwersytet Karola w Pradze wybrał Hroznego na stanowisko rektora. W początkach wojny zaangażował się on w ratowanie studentów i pracowników, a także zbiorów i wyposażenia uniwersytetu, później wycofał się z życia publicznego. Był w tym czasie zresztą już poważnie chory. W 1944 r. przeszedł udar mózgu (co jednak nie przerwało, choć spowolniło jego prace naukowe). Już po wojnie, 12 listopada 1952 r. wybrano go na członka Czechosłowackiej Akademii Nauk. W równo miesiąc później już nie żył. Pogrzeb - mimo czasów komunizmu - odbył się w kościele ewangelickim.
[edytuj] Dalsza lektura
- Dziurzyńska, E. et al. (ed.): Korespondencja Tadeusza Kowalskiego z Janem Rypką i Bedřichem Hroznym, Kraków 2007.
