Biesy

Z Wikipedii

Biesy - powieść Fiodora Dostojewskiego opublikowana w latach 1871-1872 na łamach czasopisma Ruskij Wiestnik (wydanie książkowe w roku 1873).

Akcja utworu rozgrywa się ok. 1870 roku, w prowincjonalnym mieście rosyjskim. Biesy stanowić miały początkowo pierwszą część pięciotomowego cyklu Żywot wielkiego grzesznika, jednak swego pierwotnego zamiaru pisarz nie zrealizował. Chronologicznie trzecie z dzieł Dostojewskiego, interpretowane bywa jako pamflet na ruch rewolucyjny, rozległa (choć nie w pełni obiektywna) panorama myśli rosyjskiej, a także powieść z kluczem.

[edytuj] Bohaterowie powieści

• Karmazinow – karykaturalny portret Iwana Turgieniewa, z którym Dostojewski od dawna (i za życia na ogół bez powodzenia) rywalizował. Przedstawiony jako zarozumiały egoista, tchórz i kosmopolita, przekonany, że przyszłość świata zależy od losu jego rękopisów.
• Kiriłłow – inżynier, filozof–amator, potencjalny autor rozprawy o samobójcach.Jego zdaniem ludzie nie popełniają samobójstwa z dwóch przyczyn małej (ból) i dużej (lęk przed życiem pozagrobowym).
• Kapitan Lebiadkin - były oficer, pijak.
• Maria Lebiadkin – (właściwie Stawrogin) nieszczęśliwa kulawa kobieta, maltretowana przez brata, nikczemnego pijaka, kapitana Lebiadkina. Poślubiona przez Stawrogina w następstwie zakładu, którego sens wszyscy wtajemniczeni pojmują nieco inaczej.
• Narrator (Antoni Ławrientiewicz) – najbardziej zagadkowa postać powieści, uczestniczy w opisywanych wydarzeniach, stopniowo gromadzi wiedzę i odsłania prawdę o bohaterach, nie ujawniając przy tym swej tożsamości. Wzorem postaci był dla Dostojewskiego Konstanty Gołubow.
• Stawrogin – ostatni potomek bogatej ziemiańskiej rodziny. Po skończeniu szkoły wstąpił do armii, został oficerem carskiej gwardii. Za skandale i udział w pojedynkach został zdegradowany. Wyróżnił się w 1863 roku w walkach z polskimi powstańcami. Małomówny, opanowany, obdarzony niezwykłą siłą fizyczną. Wzorami dla postaci byli: Michał Bakunin, Michał Łunin, Mikołaj Spieszniew.
• Szatow – były student. Członek tajnego stowarzyszenia, niegdyś uczeń Stawrogina, wraz z Kiriłłowem odbył podróż do USA, by studiować położenia robotnika amerykańskiego. Krytyk cywilizacji zachodniej, nadzieje na przyszłość wiąże z ludem rosyjskim - jedynym który ma w sobie Boga. Prototypami postaci byli: Iwan Iwanow, Wasilij Kielsijew, oraz Paweł Ogorodnikow. Zostaje zamordowany przez członków tajnego stowarzyszenia, któremu przewodził Wierchowieński i który chciał w ten sposób związać jego członków ze sobą.
• Szygalew – ponury i dziwaczny twórca utopii zapewniającej ludziom raj na ziemi w zamian za wyrzeczenie się wolności. Przedstawioną przez niego wizję społeczeństwa "doskonałego" wielu krytyków uważało za proroczą przepowiednię totalitaryzmu stalinowskiego.
• Piotr Wierchowieński – syn Stiepana, studiował w Sankt Petersburgu, podróżował po Europie. Niezbyt urodziwy, nerwowy młody człowiek. Zdaniem Szatowa pluskwa, nieuk i błazen. Stawrogin uważa go jednak za entuzjastę. Sprytny, cyniczny manipulator. Wzorowany na postaci Siergieja Nieczajewa.
• Stiepan Trofimowicz Wierchowieński – nauczyciel i wychowawca STAWROGINA. Niefortunny poeta, z przekonań liberał i okcydenalista, postać karykaturalna symbolizująca bierność i dekadencję tzw. postępowej inteligencji rosyjskiej. Rysując sylwetkę psychologiczną postaci, Dostojewski nadał jej cechy charakterystyczne osób istniejących w rzeczywistości, takich jak: Timofiej Granowski, Aleksander Hercen, Nestor Kukolnik, Iwan Turgieniew.

[edytuj] Filmowe adaptacje

Powieść Dostojewskiego w swoich filmach wykorzystało dwóch polskich reżyserów: Andrzej Żuławski w Kobiecie publicznej i Andrzej Wajda w Biesach